Falkland Adaları (ya da Malvinas) geçmişte uluslararası gündemi yoğun şekilde meşgul etmiş konulardan birisidir. Küresel çatışma konularında toprak hususuna geniş yer ayrılmaktadır. Bunda bölgenin değerli madenleri ve ülkelerin bölgeye yönelik stratejik pozisyonları da etkili olmuştur. 30 yılı aşkın süredir çözümden uzak ama tartışmalara açık olan Falkland Adaları Krizi son referandum ile yeni bir boyut kazandı. Peki, nedir bu Falkland Adaları Krizi?
Falkland Adaları Krizi
Kısaca Falkland Adaları tarihinden bahsederek konuya giriş yapabiliriz. Güney Amerika’da Malvinas, Britanya tezlerinde Falkland (Britanyalı denizcinin ismi) olarak bilinen bu adaların tarih boyunca kontrolü anlamında birçok kez el değiştirme yaşanmıştır. Ama ağırlıklı olarak burada kontrol sağlayan ülkelerin Arjantin ve İngiltere olduğunu söyleyebiliriz. 20. yüzyılın ilk yarısı içinde tarafların iddia ve talepleri sonuç bulmuyordu. İngiltere 1833’ten beri “self-determinasyon” ilkesinin uygulanması gerektiğini savunmaktadır. Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD) Falkland Adaları üzerine girişimine taraf olmayan Arjantin’den dolayı UAD hakemlikten çekildi. 1980 yılında İngiltere ada halkına yönetim kararını sordu. Sonuçta Falklandlılar İngiltere’yi seçmişlerdi. İngiltere de bu durumu Arjantin’e bildirdi.
1982 yılında Arjantin’de askeri bir yönetim bulunmaktadır. Genel olarak askeri yönetimlerin militarist, milliyetçi söylemleri dış politika dosyasına yansımıştır. İçeride oluşan yoğun eleştiriler Galtieri yönetimini Falkland Adaları’na sürükledi. Galtieri bu çıkartma ile içerideki eleştirileri aza indirecek ve ülkede “Falkland Fatihi” olarak anılacaktı. Hesaplar bu yönde yapılmıştı. Aynı dönemde “Demir Lady” olarak anılan Margaret Thatcher Britanya’da yönetimde bulunmaktaydı.
74 Gün Sonra
19 Mart’ta Güney Georgia ve 2 Nisan’da Falkland adalarına yönelik Arjantin işgali başladı (İşgal dedik çünkü halkın isteği İngiliz yönetimiydi). Bölgeye kısa bir sürede ulaşan İngilizler Arjantin ile mücadeleye başladı. Bu savaşın en kritik vakası “General Belgrano” isimli kruvazörün batması ile meydana geldi. Bu vakadan sonra İngiliz mücadelesi başarılı ilerledi. Ayrıca bu savaşta İngiltere Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Ekonomik Topluluğu’ndan destek gördü. 74 gün süren savaş sonrasında ateşkes ilan edilmiş ve İngiltere adalarda kontrolü yeniden ele geçirmişti. “General Belgrano”nun batışı gibi Galtieri de savaş sonrası battı. Savaşın sorumlusu olarak Arjantin Cumhurbaşkanı tutuklandı. Demir Lady ise beklemediği savaşa karşın seçim öncesi büyük bir prestij kazandı”. (Radikal, 2012).
Yavru Vatan Falkland
İngiltere 74 gün süren savaşın sonrasında adadaki varlığını artırdı. Adaların çoğunluğunda (yaklaşık % 70) Galler ve İskoç kökenli Britanyalı olduğu şeklinde önemli bir araştırma bulunmaktadır. Hal böyle olunca Arjantin’in askeri ya da demokratik girişimleri kağıt üzerinde kalmaktadır. Ada sakinleri İngiltere’den yana olduklarını son referandumda gösterdiler. 3 hayır oyuna karşı 1.517 (Hürriyet, 2013) gibi ezici bir çoğunluk adaların İngiltere’nin deniz aşırı toprağı olarak kalması için “evet” dediler. Askeri cunta gibi söylemlerde bulunmayan günümüz Arjantin Cumhurbaşkanı Kirchner, adaların bağımsızlığı konusunu görüşme isteğinde bulunduğunu belirtmektedir. Arjantin’in hem petro-politik açısından mühim gördüğü bir bölge, hem de askeri bir üs olarak değerlendirebileceği adalar konusunda fikirlerin ve tartışmaların taze kalacağını belirtmekte fayda var. İngiltere ise “yavru vatan” olarak gördüğü Falkland’ı kaybetmek gibi bir siyasi yöneliminin olduğunu söylemek oldukça güçtür.
Sonuç Yerine
Arjantin ve İngiltere’nin Falkland Adaları Krizi yüzünden daha birçok kez karşı karşıya geleceği gözüküyor. Bir tarafta müzakere isteyen Arjantin, diğer tarafta ise sorunu referanduma sunan İngiltere bulunmaktadır. Yine de İngiltere Başbakanı David Cameron’ın “Arjantin hükümetine mesajım şu: size karşı saldırma niyetimiz yok” ve “ada halkı İngiltere’nin bir parçası olarak kalmak istediği sürece durumun bu şekilde devam edecektir” (BBC, 2012) açıklamaları barış adına mühim söylemlerdi. Fakat barışın tek taraflı inşa edilmesi elbette mümkün değildir. Arjantin Dışişleri Bakanı Timerman’ın yaptığı “20 yıl içerisinde adaları yeniden kontrol edeceğiz” (Turkishny, 2013) gibi Arjantinli karar alıcıların revizyonist üslupları krizi derinden etkileyebilir. Papa Francis (Arjantinli) seçilmeden bir yıl önce yaptığı bir konuşmada Falkland Adaları’nın Arjantin’e ait olduğunu belirterek, İngiltere’nin adayı zorla hâkimiyetine aldığını söylemişti (Euronews, 2013). Papa görevine gelmesi sonrası Francis’in düşünceleri değişir mi şu an için bilinmiyor. Sonuç olarak İngiltere’nin “ada avcısı” pozisyonuna değinmekte fayda var. Kıbrıs konusunda bile söz söyleyebilen bir İngiltere, bu konuda hiç de masum değildir. Bugün Kıbrıs’ta yaşanan birçok sorunun ana sebebini İngiltere’nin kara kaplı dosyalarında arayabiliriz.
Şahin KESKİN/UPA Erzurum Atatürk Üniversitesi Temsilcisi
KAYNAKLAR
– Falkland Adaları Krizi Yeniden Alevleniyor, http://www.turkishny.com/headline-news/2-headline-news/113507-falkland-adalari-sorunu-yeniden-alevleniyor#.UUYfohyjfkw
– Arjantin’e Sadece Üç Destek, http://www.hurriyet.com.tr/planet/22798243.asp
– General Leopoldo Galtieri, http://www.guardian.co.uk/news/2003/jan/13/guardianobituaries.argentina
– Demir Lady’e Falkland Sürprizi, http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1114433&CategoryID=100
– Arjantin’den Falkland Adaları’nın statüsünü müzakere talebi http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2012/06/120615_argentina_falklands.shtml
– Arjantin Papa’dan Falkland Adaları için Destek İstedi, http://tr.euronews.com/2013/03/18/arjantin-papa-dan-falkland-adalari-icin-destek-istedi/
