Uluslararası Politika Akademisi (UPA) Koordinatörlerinden Dr. Eren Alper Yılmaz, İngiltere’de Keele Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler alanında doktora çalışmasına devam eden, Afganistan’da bir süre önce sahada da gözlemler yapan sayın Salih Doğan ile Afganistan ve Taliban üzerine bir mülakat gerçekleştirdi.
Afganistan’daki etnik çatışmalar ve iç savaş süreciyle de ilintili olarak Taliban’ın nasıl ortaya çıktığı ve yönetimi nasıl ele geçirdiği ile sözlerine başlayan Doğan, Afganistan’ın 1960’lı yıllarda modern bir ülke olduğunu ve Afgan halkının özgürlüklerini serbestçe yaşayabildiğini; fakat 1979 yılında SSCB işgaliyle birlikte ülkenin savaş, kaos ve çatışmalarla özdeşleştiğini vurguladı. Taliban’ın cihat anlayışını baz alarak kurulduğunu, Sovyet güdümündeki yönetimi eleştirdikleri için kendilerinin yeni bir silahlı düzen kurmak istediklerini ifade eden Doğan, molla ve savaş ağalarının da bu düzenin oluşturulmasına destek olduklarını söyledi. Taliban döneminde demokratik hak ve özgürlüklerin kısıtlandığını, kadınların istihdam hayatına katılmalarının ve kız çocuklarının eğitim haklarının engellendiğini sözlerine ekledi.
Doğan, 11 Eylül 2011 sonrası ABD’nin ülkeye müdahale etmesi sonucunda bölgeye çok sayıda asker konuşlandırdığını, ayrıca eğitim, sağlık, kadınlara özgürlük vs gibi alanlarda fırsatlar sağlayarak burada bir ulus inşasına başladığını söyledi. Fakat ABD’nin bu politikalarına rağmen Afganistan’daki etnik topluluklar arasındaki bölünmüşlüğün getirdiği kavimleşmenin ve çok sesliliğin, kendi savaş ağalarına bağlı olarak hareket eden Afganlar üzerinde yeterince etkili olamadığını vurguladı. Doğan, Afganistan müdahalesinin ABD için de maliyetli olduğunu söyleyerek sözlerine şöyle devam etti: “ABD’nin, Afganistan’a girdikten sonra yapmış olduğu harcama 1 trilyon dolar. Bu rakam Afganistan’ın GSMH’sının 50 katı. 1 ABD askerinin Afganistan’da konuşlandırılması, silah teçhizatının tedarik edilmesi vs çok yüksek bir meblağa tekabül ediyor”.
2021’den önceki süreçte, gerek Doha görüşmeleri, gerekse Biden’in ABD askerlerini çekeceği yönündeki açıklamaları üzerine Taliban’ın zaten Afganistan’da ilerleme planları yapmaya başladığını ve uzun süredir kontrol alanlarını kademe kademe genişlettiğini dile getiren Doğan, şartlar önceden olgunlaştığı için 2021’deki yönetimi geçirme sürecinin Taliban için büyük bir özgüven oluşturduğunu ve zor olmadığını vurguladı.
Türkiye-Afganistan ilişkilerinde ise Kabil Havaalanı konusunda iplerin Taliban’ın elinde olduğunu ifade eden Doğan, bu süreçte havaalanının ticari olarak değil, güvenlik ve istihbarat amacıyla kullanılmak üzere Taliban için önemli olduğunu, Taliban’ın bizzat kendisinin burayı işletme olasılığının da yüksek olduğunu, fakat Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) gibi Ortadoğu ülkelerinin de havaalanının işletilmesi noktasında girişimleri olduğunu dile getirdi.
Sözlerinin sonunda, Doğan, Taliban’ın her ne kadar meşruiyetini sağlamlaştırmak için imaj çalışmaları ortaya koyduğunu söylese de bunların göstermelik olduğunu, Afganistan’ın geleceğinin 20 yıl önceki Taliban yönetiminden pek farklı olmayacağını, kadınların, sivil toplum örgütlerinin, medyanın halen söz hakkı olmadığını, gelecekte de bireylerin özgürlüklerinin önünün açılacağına dair somut bir adım atılmayacağını sözlerine ekledi.
