Dünyada Kıbrıs Cumhuriyeti adıyla tanınan ancak ülkemizde Güney Kıbrıs Rum Kesimi (GKRK) ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) olarak adlandırılan Avrupa Birliği (AB) üyesi ve Kıbrıs’ın güneyinde bulunan devlette, 2013 ve 2018’de iki defa Devlet Başkanı olduğu için bir daha aday olamayan Nikos Anastasiades’in yerine kimin geçeceğinin belirleneceği Başkanlık seçimi 5 Şubat 2023 tarihinde düzenlenecek. Eğer ilk turda hiçbir aday çoğunluğu elde edemezse, 12 Şubat 2023 tarihinde ise seçimin ikinci turu yapılacak. Bu yazıda, 2023 Güney Kıbrıs Rum Kesimi Başkanlık seçimini analiz edeceğim.
Öncelikle Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nin siyasi sistemi hakkında bazı temel bilgileri paylaşmakta fayda var. Yaklaşık 1,2 milyon nüfusu olan Güney Kıbrıs, Avrupa’da Başkanlık sistemi ile yönetilen tek ülke durumundadır. Bu nedenle, hükümet başkanı, aynı zamanda Devlet Başkanı’dır. Ülkede yasama meclisi Temsilciler Meclisi olup, 80 sandalyeli bu parlamento için son seçimler 2021 yılında yapılmıştır.[1] Bu seçimlerde, Averof Neophytou liderliğindeki merkez sağ DISY partisi 17, Andros Kyprianou liderliğindeki sol parti AKEL 15, Nikolas Papadopoulos liderliğindeki milliyetçi sağ DIKO 9, Christos Christou liderliğindeki aşırı sağ ELAM 4, Marinos Sizopoulos liderliğindeki ve sosyal demokrat çizgideki EDEK-SYPOL seçim ittifakı 4, Marios Garoyian liderliğindeki ve merkez (liberal) çizgideki DIPA 4 ve Charalambos Theopemptou liderliğindeki yeşil-merkez sol çizgideki KOSP 3 milletvekilliği kazanmıştır.[2] Kıbrıslı Rumlar için tahsis edilen bu 56 meclis koltuğu dışında, kalan 24 milletvekilliği 1960 anayasası gereği -yüzde 30 oranında- Kıbrıs Türklere bırakıldığı ancak Kıbrıslı Türkler seçimlere katılmadığı için[3], Kıbrıs Parlamentosu’ndaki diğer 24 sandalye ise tüm seçimlerde boş kalmaktadır. Kıbrıs’ta, Devlet Başkanı 5 yıl süreyle ve en fazla iki dönem seçilebilmektedir. Devlet Başkanı Yardımcısı ise anayasa gereği bir Kıbrıs Türkü olmalıdır ki, Kıbrıslı Rumlar, 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti’nin devam ettiğini göstermek amacıyla bu makamı da boş bırakmaktadırlar. Nikos Anastasiades (2013-2023), Başpiskopos Makarios (1960-1977), Spyros Kyprianou (1977-1988), George Vassiliou (1988-1993), Glafcos Clerides (1993-2003), Tassos Papadopoulos (2003-2008) ve Demetris Christofias/Hristofyas’dan (2008-2013) sonra ülkenin 7. Devlet Başkanı olmuştur.[4] Bu anlamda, bu seçimde ülkenin 8. Devlet Başkanı seçilecektir. Devlet Başkanı seçimi, ülkenin iç ve dış politikasına karar veren en önemli kişinin belirlenmesi bağlamında, Kıbrıs’taki en önemli seçim hüviyetindedir.
5 Şubat 2023 tarihinde ilk turu yapılacak seçim öncesinde anketler incelendiğinde; seçimde üç adayın öne çıktığı görülmektedir. Bu adaylar; (1) DISY partisi adına daha önce 2014-2018 döneminde hükümet sözcülüğü ve 2018-2022 döneminde de Dışişleri Bakanlığı yapmış genç ama deneyimli bir isim olan Nikos Hristodulidis/Nikos Christodoulides (1973-) – ki kendisini DIKO ve EDEK gibi hem sağ, hem de sol bir parti desteklemektedir, (2) DISY partisinin bu seçimdeki resmi adayı olan ve daha önce Valilik, milletvekilliği ve Bakanlık gibi görevlerde bulunmuş deneyimli bir isim olan Averof Neofytou (1961-) ve (3) Anastasiades seçildikten sonra bir dönem Kıbrıs müzakerelerinde Rum tarafını temsil eden başmüzakereci durumundaki -AKEL’in desteklediği- deneyimli diplomat ve hukukçu Andreas Mavroyannis’dir (1956-).[5] Her üç adayın ortak noktası da Nikos Anastasiades döneminde önemli görevlere gelmiş ve Anastasiades’in siyasal mirasını devam ettirebilecek olmalarıdır. En güncel anketlere göre, bu adaylar arasında en şanslı isim, ilk turda yüzde 39 civarında bir oya ulaşması beklenen Hristodulidis’tir.[6] Hristodulidis’i yüzde 22 civarında destekle Neofytou ve Mavroyannis takip etmektedirler. Hristodulidis’in ikinci tura Mavroyannis ile kalması durumunda, Neofytou’nun da Hristodulidis’e destek vermesi beklenmektedir. Achilleas Demetriades, Giorgos Colocassides, ELAM adayı Christos Christou ve Constantinos Christofides gibi başka Başkan adayları olsa da, yarışın adı belirtilen ilk üç aday arasında geçmesine kesin gözüyle bakılmaktadır.
Adaylar, Aralık ayında ilk kez bir toplantıda bir araya gelmişler ve her üçü de Kıbrıs’ı bir teknoloji merkezi ve AB’nin gözde ülkelerinden biri haline getirme konusunda söz birliği yapmışlardır.[7] Adaylar, Kıbrıs Sorunu’nda çözüm yanlısı isimler olarak bilinseler de, bugüne kadar bu konuda net ve kapsamlı bir plan açıklamak ve bu konuyu konuşmaktan kaçınmışlardır.[8] Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Temsilcisi Colin Stewart ise, seçimin Kıbrıs Sorunu açısından da çok önemli olduğuna vurgu yapmış ve yeni aktörlerle çözümün mümkün olabileceğinin altını çizmiştir.[9] Bu adaylardan hepsinin daha önce Kıbrıslı Türklerle çeşitli vesilelerle görüşmeler gerçekleştirdiklerini ve çözüm yönünde ılımlı olduklarını bu noktada belirtelim. Örneğin, Averof Neofytou, daha önce 2021 yılında Kıbrıslı Türk siyasetçilerden -Halkın Partisi (HP) lideri- Kudret Özersay’la bir araya gelmiştir.[10] Nikos Hristodulidis ve beraberindeki heyet ise, bu yıl içerisinde Kasım ayı sonunda Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası’nı (KTÖS) ziyaret etmiş ve Kıbrıslı Türklere Kıbrıs Cumhuriyeti’nin vatandaşları oldukları mesajını iletmiştir.[11] Son olarak, Andreas Mavroyannis de -kısa bir süre önce- KKTC’de çözüme daha açık duruşu olan Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) heyetiyle bir görüşme gerçekleştirmiş ve CTP Genel Başkanı Tufan Erhürman’la samimi görüntüler sergilemiştir.[12] Bu anlamda, her üç adayın bir diğer ortak noktası da Kıbrıslı Türklere sahip çıkmaları ve Kıbrıs Sorunu’nu çözmek istemeleridir.
Sonuç olarak, 2023 Güney Kıbrıs Rum Kesimi Başkanlık seçimi, Kıbrıs Sorunu’nun Doğu Akdeniz’de özellikle Mısır açıklarında keşfedilen yeni doğalgaz kaynakları[13] ve Rusya-Batı zıtlaşması nedeniyle daha da önem kazandığı bir dönemde gerçekleşecek olan önemli bir siyasi olaydır. Bu olayı yakından takip etmek de hepimizin bir görevi olmalıdır. Zira Kıbrıs Sorunu’nda eski parametreler bu süreçte değişmek zorunda kalacak ve doğalgaz (enerji) meselesinin tetiklemesiyle, taşlar yerinden oynayarak yeni bir siyasi ve ekonomik denklem kurulacaktır. Bu denklem, bence, Türkler ve Türkiye açısından, KKTC için -kısıtlı- tanınma, Kıbrıs Sorunu için çözüm, Türkiye’nin AB üyeliği hedefinin canlandırılması ve Doğu Akdeniz ülkeleriyle ekonomik iş birliği gibi önemli sonuçlara neden olabilir.
Kapak fotoğrafı: (Soldan sağa) Neofytou-Mavroyannis-Hristodulidis (Kathimerini)
Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
KAYNAKÇA
- Anadolu Ajansı (2022), “Mısır, Akdeniz’de büyük bir doğal gaz rezervi buldu”, 15.12.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/misir-akdenizde-buyuk-bir-dogal-gaz-rezervi-buldu/2765022.
- Charalambous, Rosie (2022), “Cyprus News Digest: Presidential candidates steer clear of the Cyprus problem”, Cyprus Mail, 16.12.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://cyprus-mail.com/2022/12/16/cyprus-news-digest-media-freedom-comes-under-the-spotlight-2/.
- Cyprus Mail (2022), “Candidates focus on strengthening Cyprus as tech centre”, 18.12.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://cyprus-mail.com/2022/12/18/candidates-focus-on-strengthening-cyprus-as-tech-centre/.
- Cyprus Mail (2022), “Outcome of February elections could impact path of Cyprob ‘for better or worse’, UN Cyprus envoy says”, 30.10.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://cyprus-mail.com/2022/10/30/presidential-elections-in-february-likely-to-impact-path-of-cyprob-un-cyprus-envoy-says/.
- İNSAMER, “Güney Kıbrıs Rum Yönetimi”, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://www.insamer.com/tr/ulke-profili-guney-kibris-rum-yonetimi/.,
- Kathimerini (2022), “Δημοσκόπηση «Κ»: Θρίλερ για γερά νεύρα η δεύτερη θέση (γραφικά)”, 11.12.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://www.kathimerini.com.cy/gr/politiki/dimoskopiseis/dimoskopisi-k-thriler-gia-gera-neyra-i-deyteri-thesi-grafika.
- Star Kıbrıs (2022), “Güney Kıbrıs’ın başkan adaylarından Hristodulidis ve beraberindeki heyet KTÖS’ü ziyaret etti”, 30.11.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: http://www.starkibris.net/index.asp?haberID=313556.
- Wikipedia, “2021 Cypriot legislative election”, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/2021_Cypriot_legislative_election.
- Wikipedia, “2023 Cypriot presidential election”, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/2023_Cypriot_presidential_election.
- Wikipedia, “President of Cyprus”, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/President_of_Cyprus.
- Yeni Düzen (2022), “Andreas Mavroyannis CTP heyetiyle görüştü”, 29.11.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://www.yeniduzen.com/andreas-mavroyannis-ctp-heyetiyle-gorustu-158778h.htm.
[1] İNSAMER, “Güney Kıbrıs Rum Yönetimi”, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://www.insamer.com/tr/ulke-profili-guney-kibris-rum-yonetimi/.
[2] Wikipedia, “2021 Cypriot legislative election”, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/2021_Cypriot_legislative_election.
[3] 1963 olayları sonrasında Kıbrıslı Türkler yönetimden çekilmişlerdir.
[4] Wikipedia, “President of Cyprus”, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/President_of_Cyprus.
[5] Wikipedia, “2023 Cypriot presidential election”, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/2023_Cypriot_presidential_election.
[6] Kathimerini (2022), “Δημοσκόπηση «Κ»: Θρίλερ για γερά νεύρα η δεύτερη θέση (γραφικά)”, 11.12.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://www.kathimerini.com.cy/gr/politiki/dimoskopiseis/dimoskopisi-k-thriler-gia-gera-neyra-i-deyteri-thesi-grafika.
[7] Cyprus Mail (2022), “Candidates focus on strengthening Cyprus as tech centre”, 18.12.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://cyprus-mail.com/2022/12/18/candidates-focus-on-strengthening-cyprus-as-tech-centre/.
[8] Rosie Charalambous (2022), “Cyprus News Digest: Presidential candidates steer clear of the Cyprus problem”, Cyprus Mail, 16.12.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://cyprus-mail.com/2022/12/16/cyprus-news-digest-media-freedom-comes-under-the-spotlight-2/.
[9] Cyprus Mail (2022), “Outcome of February elections could impact path of Cyprob ‘for better or worse’, UN Cyprus envoy says”, 30.10.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://cyprus-mail.com/2022/10/30/presidential-elections-in-february-likely-to-impact-path-of-cyprob-un-cyprus-envoy-says/.
[10] Görüşmeden görüntüler için bakınız; https://www.facebook.com/watch/?v=1336904470014293.
[11] Star Kıbrıs (2022), “Güney Kıbrıs’ın başkan adaylarından Hristodulidis ve beraberindeki heyet KTÖS’ü ziyaret etti”, 30.11.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: http://www.starkibris.net/index.asp?haberID=313556.
[12] Yeni Düzen (2022), “Andreas Mavroyannis CTP heyetiyle görüştü”, 29.11.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://www.yeniduzen.com/andreas-mavroyannis-ctp-heyetiyle-gorustu-158778h.htm.
[13] Anadolu Ajansı (2022), “Mısır, Akdeniz’de büyük bir doğal gaz rezervi buldu”, 15.12.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2022, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/misir-akdenizde-buyuk-bir-dogal-gaz-rezervi-buldu/2765022.
