İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI

İslam İşbirliği Teşkilatı (eski adıyla İslam Konferansı Teşkilatı); günümüzde nüfusunun çoğunluğu veya bir kısmı Müslüman olan ülkelerin üye olduğu, Genel Sekreterliği Suudi Arabistan’ın Cidde şehrinde bulunan ve üye ülkeler arasında politik, ekonomik, kültürel, bilimsel ve sosyal dayanışma ve işbirliğini amaçlayan uluslararası bir kuruluştur. Teşkilatın üye sayısı 58’dir.[1] Ayrıca teşkilatın 5 gözlemci üyesi (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Bosna Hersek, Tayland, Orta Afrika Cumhuriyeti) bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler’den sonra en fazla üyeye sahip teşkilattır. Resmi dilleri İngilizce, Fransızca ve Arapça’dır. İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Genel Sekreteri, 1 Ocak 2005 tarihinden beri Türk bilimadamı Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu’dur.

4 Mart 1972 ‘de Dışişleri Bakanlarının Cidde’de yaptığı toplantı sonrası kabul edilen İslam Konferansı Yasası:

Madde 1: “Üye ülkeler bu yasa ile İslam Kalkınma Örgütünü kurarlar”.

Madde 2:  Amaç ve ilkeleri: “1) Üye devletler arasında İslam dayanışmasını geliştirmek;

2) Ekonomik, sosyal, kültürel, bilimsel ve öbür önemli çalışma alanlarında üye devletler arasında işbirliğini güçlendirmek ve uluslararası örgütlerde üye devletler arasında dayanışmada bulunmak;

3) Irk ayrımını, ayrım gözetmeyi önlemeye ve sömürgeciliğin her biçimini ortadan kaldırmaya çabalamak;

4) Adalete dayalı bir uluslar arası barış ve güvenliği desteklemek için gerekli önlemleri almak;

5) Kutsal yerlerin korunması için gösterilecek çabalar ve Filistin halkının savunulması için gösterilen destekte uyum sağlamak;

6) Bütün Müslüman ulusların onur, bağımsızlık ve ulusal haklarını korumak amacıyla onların savaşımlarını desteklemek;

7) Üye ülkeler ve öbür ülkeler arasında işbirliği ve anlayışı geliştirmeye yararlı bir hava yaratmak”.

Madde 3:  İİT’nün organları:  1) Krallar, Devlet ve Hükümet Başkanları Konferansı, 2) Dışişleri Bakanları Konferansı, 3) Genel Sekreterlik ve yardımcı organlardır.

Madde 8: Üyelik şartını düzenler ve üye olmak için aday ülke nüfusunun çoğunluğu Müslüman olmalıdır.

İslam Zirvesi:

Kuruluş şartı uyarınca İslam İşbirliği Teşkilatı’nın en yetkili organı Devlet ve Hükümet başkanlarının katıldığı İslam Zirvesi’dir. Zirve 3 yılda bir toplanmaktadır.

İslam Ülkeleri Dışişleri Bakanları Konferansı (İDBK):

İslam ülkeleri Dışişleri Bakanları Konferansı en az yılda bir kez toplanmaktadır. Bakanlar ayrıca, her yıl BM olağan Genel Kurulu toplantıları marjında Genel Kurul gündeminde yer alan konularda eşgüdüm sağlanması amacıyla da bir araya gelmektedirler.

Genel Sekreterlik:

İslam İşbirliği Teşkilatı yazmanlık hizmetleri merkezi Suudi Arabistan’ın Cidde şehrinde olan Genel Sekreterlik tarafından yerine getirilmektedir. Genel Sekreter, İslam Ülkeleri Dışişleri Bakanları Konferansı tarafından 4 yıl için, bölge esasına göre (Asya, Afrika ve Arap ülkeleri) üye ülkeler tarafından gösterilen adaylar arasından seçilmektedir.

İslam İşbirliği Teşkilatı’nın Bütçesi:

İİT bütçesi üye ülkelerin ödedikleri katkı paylarından karşılanmaktadır. Katkı payları ülkelerin milli gelirine göre saptanmıştır. Türkiye’nin ödemekte olduğu katkı payı oranı İİT Genel Sekreterliği ve yan kuruluşlarının toplam bütçelerinin % 5’idir.

İİT’NİN  KURULUŞLARI:

A) Yan Kuruluşlar:

– İslam Ülkeleri İstatistik, Ekonomik ve Sosyal Araştırma ve Eğitim Merkezi-Statistical, Economic, Social Research and Training Centre for Islamic Countries (SESRIC-Ankara) (www.sesrtcic.org)

– İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi-Research Center for Islamic History, Art and Culture (IRCICA-İstanbul) (www.ircica.org)

– İslam Ticareti Geliştirme Merkezi-Islamic Centre for the Development of Trade (ICDT-Kazablanka) (www.icdt–oic.org)

– İslam Teknoloji Üniversitesi-Islamic University of Technology (IUT-Dakka) (www.iutoic–dhaka.edu)

– İslam Fıkıh Akademisi-Islamic Fiqh Academy (IIFA-Cidde) (www.fiqhacademy.org)

– İslam Dayanışma Fonu-Islamic Solidarity Fund (ISF-Cidde) (www.isf–fsi.org)

– Nijer İslam Üniversitesi (Islamic University in Niger) (www.universite-say.ne)

– Uganda İslam Üniversitesi (Islamic University in Uganda) (www.iuiu.ac.ug)

B) Uzmanlık Kuruluşları:

– İslam Kalkınma Bankası-Islamic Development Bank (IDB-Cidde) (www.isdb.org)

– İslam Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü-Islamic Educational, Scientific and Cultural Organisation) (ISESCO-Rabat) (www.isesco.org.ma)

– Uluslararası İslam Haber Ajansı-International Islamic News Agency (IINA-Cidde) (www.islamicnews.org.sa)

– İslam Ülkeleri Yayın Örgütü-Islamic States Broadcasting Organization (ISBO-Cidde) (www.isboo.org)

C) Bağlı Kuruluşlar:

– İslam Başkentleri ve Şehirleri Örgütü-Organization of Islamic Capitals and Cities (OICC-Cidde) (www.oicc.org)

– Uluslararası İslam Hilal Komitesi-Islamic Committee of the International Crescent (ICIC-Bingazi)

– İslam Konferansı Diyalog ve İşbirliği Gençlik Forumu-Islamic Conference Youth Forum for Dialogue and Cooperation (ICYFDC-İstanbul) (www.icyf.com)

– İslam Gemi Sahipleri Birliği-Organization of Islamic Shipowners Association (OISA-Cidde) (www.oisaonline.com)

– İslam Ticaret ve Sanayi Odası-Islamic Chamber of Commerce and Industry (ICCI-Karaçi) (www.icci-oic.org)

– İslami Bankalar ve Finans Kurumları Genel Birliği-General Council for Islamic Banks and Financial Institutions (GCIBFI) (www.cibafi.org)

– İslam Ülkeleri Müteahhitler Birliği-Federation of Contractors from Islamic Countries (FOCIC)

– İslami Dayanışma Spor Federasyonu-Islamic Solidarity Sports Federation (ISSF-Riyad)

– Uluslararası Arap-İslam Okulları Federasyonu-World Federation of Arabo-Islamic International Schools (WFAIIS-Cidde) (www.wfais.org)

– İslam Dünyası Bilim Akademileri-Islamic World Academy of Sciences (IAS-Ürdün) (www.ias–worldwide.org)

– Uluslararası Müslüman İzciler Birliği-International Union of Muslim Scouts (IUMS-Cidde)

– İslam Ülkeleri Müşavirler Federasyonu-Federation of Consultants from Islamic Countries (FCIC-İstanbul) (www.fcic–org.com)

– İİT Bilgisayar Acil Müdahale Ekibi-OIC Computer Emergency Response Team (OIC-CERT- Malezya)

D) Daimi Komiteler:

İİT yan kuruluşlarından, İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi ve İslam Ülkeleri İstatistik, Ekonomik ve Sosyal Araştırma ve Eğitim Merkezi’nin Sekretaryaları Türkiye’de bulunmaktadır. İİT’ye bağlı kuruluşlardan İslam Konferansı Diyalog ve İşbirliği Gençlik Forumu Sekretaryası Eylül 2006’da İstanbul’da açılmıştır.

Ekonomik, Kültürel ve Sosyal İşler İslam Komisyonu bulunmaktadır. Üye ülkelerin katıldığı bu Komisyon, bir yandan Örgütün yan kuruluşlarının Genel Kurulu olarak vazife görmekte, bir yandan da ekonomik, kültürel ve sosyal konularda İslam dünyasını ilgilendiren konuları ele alarak, İslam Ülkeleri Dışişleri Bakanları Konferansına tavsiyelerde bulunmaktadır.

Üye ülkeler arasındaki çeşitli alanlardaki işbirliğini güçlendirmek ve eşgüdüm sağlamak amacıyla her birine bir Devlet Başkanının başkanlık ettiği üç Daimi Komite kurulmuştur. Daimi Komiteler şunlardır:

–          Enformasyon ve Kültürel İşler Daimi Komitesi (COMIAC – Senegal )

–          Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (COMCEC – Türkiye )

–          Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Daimi Komitesi (COMSTECH – Pakistan )

 Bu komiteler, uygulamada İİT zirvesine muhatap olmakta ve faaliyetleri hakkındaki raporlarını zirveye sunmaktadırlar.

E) Ekonomik ve Ticari İşbirliği Komitesi:

1981 yılında Mekke’de yapılan Üçüncü İslam Zirvesi’nde, Ekonomik İşbirliğinin Güçlendirilmesine Yönelik Eylem Planı kabul edilmiş ve Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi’nin (İSEDAK) kurulması kararlaştırılmıştır. 1984 Ocak ayında yapılan Dördüncü İslam Zirvesi’nde Türkiye Cumhurbaşkanı’nın Komitenin Daimi Başkanlığına seçilmesiyle faaliyetlerine başlamıştır. İSEDAK’ın ülkemizdeki koordinatörlüğü Devlet Planlama Teşkilatı yapmaktadır. İSEDAK’ın belli başlı  görevleri:

– İslam Konferansı Örgütü tarafından ekonomik ve ticari işbirliği alanında alınmış ve alınacak kararların uygulanmasını izlemek,

– Üye ülkeler arasında ekonomik ve ticari işbirliğini güçlendirmek için mümkün olan yolları incelemek,

– Üye ülkelerin ekonomik ve ticari alanlarındaki kapasitelerini artırmaya yönelik programlar hazırlamak ve öneriler sunmaktır.

KAYNAKÇA

1) Devletlerarası ve Hükümetler Dışı Uluslararası Örgütler, Mehet Güler/ Mehmet B. Uludağ, Alfa Yayınları.

2) http://www.globalsiyaset.com/intorganizations/iko.html.

3) http://www.mfa.gov.tr/islam-konferansi-orgutu__iko_.tr.mfa.

Merve Gülçin GÜLEÇ