TÜRKMENİSTAN’DA SEÇİMİN GALİBİ BERDİMUHAMEDOV

Türkmenistan’da dün yapılan devlet başkanlığı seçimlerini halen görevde olan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov açık farkla kazandı. Merkez Seçim Kurulu Berdimuhamedov’un oyların yüzde 97,14’ünü aldığını açıkladı.

Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Orazmurat Niyazliyev, düzenlenen basın toplantısında, seçimlerin şeffaf ve özgür bir şekilde yapıldığını belirtti. Niyazliyev, ülkede seçmen sayısının 2 milyon 900 bin, seçime katılım oranının da yüzde 96,70 olduğunu söyledi. Seçimlere Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov’un yanısıra yedi aday daha katıldı.

BBC Orta Asya Muhabiri Reyhan Dimitri, tüm adayların seçim öncesinde Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov’a bağlılıklarını açık şekilde ilan ettiklerini bildiriyor. Yüksek Seçim Kurulu’nun yaptığı açıklamaya göre, seçime katılan diğer adaylardan Kakageldi Abdullayev yüzde 0,16, Saparmurat Batyrov yüzde 0,19, Recep Bazarov yüzde 0,28, Esendurdi Gayipov 0,06, Gurbanmammet Mollaniyazov yüzde 0,08, Enerji Bakanı Yarmammet Orazguliyev yüzde 1,02 ve Su İşleri Bakanı Annageldi Yazmuradov yüzde 1,07 oranında oy aldı.

Niyazov’dan Berdimuhamedov’a ne değişti?

Türkmenistan’ın eski lideri Saparmurat Niyazov’un 2006 yılının sonunda ölümü ardından yapılan seçimlerde o dönemin Sağlık Bakanı Gurbanguli Berdimuhamedov oyların yüzde 89’unu alarak ülkenin yeni devlet başkanı oldu. Uzun yıllar ülkenin her yerine kendi altın heykellerini diktiren Saparmurat Niyazov’un baskıcı rejimi ardından, yeni bir liderin ülkeye değişim getirebileceği yolunda umutlar vardı. Gurbanguli Berdimuhamedov Niyazov’un çizdiği siyasi yolda ilerleyeceğini açıklamış, ancak reformlar yapılacağına da söz vermişti.

Çoğu Avrupa’da sürgünde yaşayan Türkmen sivil haklar ve insan hakları savunucuları ülkede bazı değişiklikler olduğunu, ancak bunların anlamlı reformlar olarak nitelenemeyeceğini belirtiyor. Türkmenistan’da görünen en büyük değişiklik, uçaklardan taksilere, otel lobilerinden lokantalara kadar hemen her yerde asılı olan Saparmurat Niyazov resimlerinin Gurbanguli Berdimuhamedov’un resimleriyle değiştirilmiş olması. Yetkililer, Hazar Denizi kıyısına yapılan lüks oteller gibi büyük inşaat projelerine milyarlarca dolar harcadı, ancak Türkmen halkının günlük yaşamında değişiklik yaratacak reformlar yapılmadı.

‘Değişimler göstermelik’

Gurbanguli Berdimuhamedov, Niyazov’un bazı uygulamalarını değiştirdi. Örneğin dokuz yıla indirilen zorunlu eğitimi yeniden 10 yıla çıkardı. Ancak üniversite eğitimi almak isteyenler için yeterli yer bulunamıyor ve pek çok genç ülkeden ayrılarak eğitimlerine Avrupa’da devam ediyor.

Berdimuhamedov, daha önce kullanımı yasak olan internetin de ülkeye girişine izin verdi. Ancak internet erişimi çok sıkı şekilde kontrol ediliyor. Facebook ve YouTube gibi sitelere erişim yasaklanmış durumda. Özel internet bağlantılarının ücreti aylık 7 bin dolara kadar çıkıyor. İnternet kafeleri kullananlar ise pasaport ya da kimliklerini gösterip bir kayıt defterini imzalamak zorunda. Türkmenistan yabancı gazetecilere kapalı. Ülkedeki büyük toplantılar gibi etkinliklerde ve hükümetin dış dünyayla temasa geçmek istediği durumlarda gazetecilerin ülkeye girişine izin veriliyor.

Ancak bu sorunlar devlet başkanlığı seçimlerine giren hiçbir adayın seçim bildirgesinde yer almıyordu. Gurbanguli Berdimuhamedov’a karşı hiçbir şansı olmayan diğer adaylar da zaten Devlet Başkanı’na bağlılıklarını ilan etmişlerdi. Seçimler öncesinde Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı AGİT, seçimlere gözlemci heyeti göndermeyeceğini, en temel hakların bile kısıtlandığı Türkmenistan’da seçimleri izlemenin bir anlamı olmadığını açıklamıştı.

Zengin doğalgaz kaynakları

Kimi gözlemcilere göre yapılan bu seçimin tek amacı Türkmenistan’ın uluslararası standartlarda bir devlet yönetimine sahip olduğu izlenimini verebilmek. Sahip olduğu büyük doğalgaz rezervleri nedeniyle, ihracat ortaklarını arttırmak isteyen Türkmenistan için Batı’yla ilişkileri büyük önem taşıyor. Dev petrol şirketi BP, Türkmenistan’ın dünyanın en büyük dördüncü doğalgaz rezervlerine sahip olduğunu belirtiyor. Rusya ve Çin, Türkmen gazının başlıca müşterileri. Ancak Avrupa Birliği de bu büyük doğal kaynaklardan yararlanmak istiyor.

Brüksel’in, dünyanın en baskıcı rejimlerinden birisi olan Türkmenistan’la ilişkileri ise sivil toplum örgütlerinin ve insan hakları savunucularının büyük tepkisini çekiyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün 2012 Dünya Raporu’nda “Avrupa Birliği, 1998’de insan hakları ihlâlleri nedeniyle dondurulan Türkmenistan’la Ortaklık ve İşbirliği Anlaşmasını, insan hakların konusunda reform yapılmasını bile talep etmeden yeniden hayata geçirmeye çalışıyor” ifadesi yer alıyor. Raporda, halkın en temel haklardan mahrum olduğu, hükümetin tehdit ve baskısı altında yaşadıkları, yaygın işkence iddialarının sürdüğü gözaltındakilere kötü muamele yapıldığı ve pek çok kişinin kaybolduğu vurgulanıyor.

Kaynak: BBC