Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev çok aktif dış politika gerçekleştiriyor. Onun Uzak Doğu ülkelerine gezisi bu çerçevede doğal görünüyor. Devlet başkanı Hanoy ve Şanghay’da yaptığı görüşmelerde çok önemli sonuçlar elde etti. Devler Başkanı`nın Asya’da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı`nın Dördüncü Zirve Toplantısı`ndaki konuşmasında stratejik önemi olan bir takım hususlara değinildi. Onların analizi Azerbaycan’ın jeosiyasette oynadığı rolün yükseldiğini bir kez daha teyit ediyor.
Asya – Dış Politikanın Önceliklerinden Biri
Azerbaycan’ın dış politikasında Asya öncelikli yönlerden biridir. Haydar Aliyev buna ciddi dikkat ediyordu. Onun 1994 yılında Çin gezisinin önemini belki de, Batı yönümlülüğün aşırı düzeye ulaştığı bu aşamada çoğu gerekli derecede anlayamamıştı. Ancak tarihi gidişat Ulu Önder’in bu konuda da uzakgörenliğini bir kez daha teyit etti. Şimdi dünyanın en üst düzey politikacıları, analistleri ve uzmanlar Asya kıtasının jeopolitik öneminin hızla yükseldiğinden konuşuyorlar. Sır değil ki, büyük devletler dış politikalarında bu faktörü çok ciddi dikkate almaya başladılar.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Vietnam-Çin turnesi bu açıdan doğal, normal ve makul dış politikanın mantığı tezahürü olarak değerlendirilmelidir. Devlet Başkanı bu geziyi bu gün herkes için anlaşılan jeopolitik nedenlerden değil, uzun yıllardır yürütülen sistemli dış politikanın sıradaki adımı olarak yaptı. Elde edilen sonuçlar ise Bakü’nün yararlı ve bağımsız siyaset yürüttüğünü açık şekilde göstermektedir.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ilk olarak Vietnam’da görüşme yaptı. Bu ülke ile Azerbaycan’ın ilişkilerinin özel geçmişi vardır. Binlerce Vietnamlı Bakü’de eğitim almışlardır. Haydar Aliyev SSCB yöneticilerinden biri olarak Vietnam’ı ziyaret etmişti. Modern aşamada ilişkiler iki bağımsız devletin eşit ortaklık ilkesi temelinde kuruluyor. Ticaret, bilim, teknik, eğitim, enerji ve diğer alanlarda işbirliğine daha çok önem veriliyor. Şu anda iki ülke arasındaki ticaret hacmi 500 milyon ABD doları civarındadır. Bunun geliştirilmesi öngörülüyor. Tesadüfi değil ki, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Vietnam’daki konuşması sırasında vurguladı: “Eminim ki, bu yolculuğum ilişkilerimizin gelişmesinde önemli bir aşama olacak, siyasi, ekonomik ve insani alanlarda ilişkilerimize güçlü ivme verecektir”.
Onu demek gerekir ki, Devlet Başkanı`nın Uzak Doğu yolculuğuna Vietnam’dan başlamasının nedenleri vardır. Mesele şu ki, Azerbaycan daima dengeli siyaset yürütüyor. Örneğin, Asya-Pasifik havzası devletlerinin her birine aynı derecede ilgi gösteriyor. Çin’le Vietnam arasında herhangi bir sorun varsa, bu, o ülkelerin iç işidir. Dolayısıyla, resmi Bakü her iki ülke ile ilişkilerini geliştiriyor. Jeopolitik açıdan bu yaklaşım oldukça adil ve verimlidir. Bakü bu bağlamda siyasi kültür örneği gösteriyor.
Çin’le yapılan görüşmeler ve elde edilen sonuçlar bu fikirlerin doğruluğunu tam onaylıyor. Toplantıların temel ruhu Azerbaycan Cumhurbaşkanı`nın bir fikrinde dolgun belirtildi. İlham Aliyev söyledi ki, “Biz Çin Halk Cumhuriyeti ile tüm yönlerde işbirliği politikasına kararlıyız”. Burada diğer hususların yanı sıra, Azerbaycan’ın çokyönlü dış politikaya uyguladığı belirtildi. Ülke Batı yönünde olduğu gibi, Asya devletleri ile de kapsamlı işbirliğine ciddi odaklanıyor. Bu husus ilkesel jeopolitik önemi olan bir faktöre bağlıdır.
Meselenin özü şudur ki, Azerbaycan Batı ile Doğu arasında kelimenin geniş anlamında köprü rolü oynamaya gadir bir devlettir. Ülke yönetimi bunu her adımı ile kanıtlıyor. Azerbaycan`ın siyasi, ekonomik, enerji, askeri, kültürel ve diğer önemli alanlarda yer aldığı programlarında temel stratejik amacı birleştirici rol oynamaktır.
Karşılıklı İşbirliği ve Güven: Azerbaycan’ın Katkıları
Bu bağlamda Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Şanghay’da düzenlenen Asya’da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı`nın Dördüncü Zirve Toplantısı`ndaki konuşmasında vurguladı: “Azerbaycan’ın bugün katılımcısı ve girişimcisi olduğu çeşitli uluslararası projeler geniş bölgesel işbirliği için artık sağlam temel yarattı. Ben özellikle enerji güvenliğine ait olan projeleri kayıt etmek istiyorum. Bu projeler hem Güney Kafkasya’nın, hem de daha geniş bölgenin enerji haritasını tam değişerek, tüm katılımcılara fayda getiren çok önemli işbirliği örneğine dönüşmüştür”.
Ayrıca, Devlet Başkanı Azerbaycan’ın “Asya ile Avrupa’yı birleştiren transit ülkeye dönüştüğünü”, “İpek Yolu’nun restorasyonuna katkı verdiğini”, Azerbaycan’dan geçen, “Avrupa ile Asya’yı birleştiren transit optik hatların” küresel “bilgi güvenliğini desteklediğini” ayrıca vurguladı. Bunlar jeopolitik açıdan stratejik önemi olan faktörlerdir. Meselenin önemli tarafı şudur ki, bu rolü Kafkasya ve Orta Asya’da Azerbaycan hariç hiçbir devlet oynayamaz. Bunun nedeni Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in yukarıda sunduğumuz görüşlerinden açıkça görülmektedir.
Azerbaycan modern toplum için stratejik rol oynayan tüm alanlarda Avrupa ile Asya’yı birleştiren programların aktif katılımcısı ve bir bölümünün girişimcisidir. Şu anda faaliyet gösteren bu projelerin hepsinde Bakü’nün imzası vardır. Neyse ki, hayata geçirilmekte olan bu tür programların girişimcisi ve finans sağlayıcılar sırasında ülkemizin adı önde çekiliyor. Güney Kafkasya ve Orta Asya’da bu “yükü taşıyan” ikinci devlet hangisidir? Yok! Bu gerçeği kabul etmemek için dünyadan habersiz olmak gerekir.
Bütün bunlara göre Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Vietnam-Çin yolu üzerinde yolculuk etmesi ve Şanghay’da küresel güvenliğin güncel yönleri hakkında dünya çapında teklifler vermesi tamamen doğal görünüyor. Bakü’nün uluslararası etkinliklere herkesin dikkat etmeli olduğu kendi sesi vardır. Bu bağlılıkta Asya’da işbirliği ve güven konularında Azerbaycan’ın katılımı olumlu olaydır.
Hem de ona göre ki, Azerbaycan kendi üzerinde güvensizliği, çifte standartları, adaletsiz ilişkileri hissetmektedir. Ermenistan’ın saldırganlığının önlenmesi için uluslararası düzeyde ciddi çalışma yapılmamaktadır. Asya’da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı`nın Dördüncü Zirve Toplantısı`nda kabul edilen Bildiri`nin 1.3, 1.4, 2.4, 2.6, 2.7 ve 3.5 maddeleri Azerbaycan’ı tam tatmin ediyor. Burada yer alan “hiçbir devlet diğer devletlerin güvenliğini bozarak kendi güvenliğini güçlendirmeyecektir” (1.3 paragraf), “BM Şartı ve uluslararası hukuka göre biz bir daha birbirimizin egemenliğine, bağımsızlığına, toprak bütünlüğüne ve uluslararası düzeyde tanınmış sınırların dokunulmazlığına saygı duyduğumuzu, BM`nin Çartı`nda yer alan prensip ve amaçlarla çelişen, uluslararası ilişkilerde herhangi bir devletin toprak bütünlüğüne veya siyasi bağımsızlığına karşı tehdit veya güç kullanmayacağımızı; çatışmaları barış yoluyla çözmeyi; devletlerin iç işlerine müdahale etmemeyi; meşru hükümetlerin devrilmesini hedef alan eylemleri desteklememeyi … teyit ediyoruz. Ayrıca uluslararası ilişkilerde çifte standartların uygulanmasından imtina ediyoruz” (1.4) gibi prensipleri kaç yıldır, Azerbaycan dış politikasında gerçek olarak gerçekleştiriyor.
Bildiri`nin 3.5 maddesinde ise belirtiliyor: “Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki sorunun çözümlenmemesi, uluslararası ve bölgesel güvenliğe tehlike kaynağı olmaya devam etmesi bizi rahatsız ediyor. Biz bu sorunun uluslararası hukukun prensip ve kuralları ve bu çerçevede alınan karar ve belgeler temelinde barışçıl çözümünü destekliyoruz. Bu amaçla biz AGİT Minsk Grubu`nu bu sorunun çözümlenmesi yönünde çabalarını daha da arttırmaya çağırıyoruz”.
İtiraf etmek gerekiyor ki, tüm bu ilkeler hakkında Bakü 20 yılı aşkın bir süredir, konuşuyor. Onun sesini önceleri duymuyorlardı, şimdi ise uluslararası kurumlar bu fikirleri kendi belgelerine dahil ediyorlar. Demek, Şanghay Bildirisi hem de Azerbaycan’ın dış siyasetinin genel ruhunun zaferidir. “Hak incelir, ama kırılmaz”. Ülkemize karşı olan haksızlıklar sadece itiraf edilmiyor, hatta bundan kurtulmak için devletler bir yerde çalışmaya başladı. Şanghay Zirvesi bu yolun sadece bir sonraki “istasyonu” gibi görünüyor. Mücadele devam ediyor.
Kaynak: Newtimes.az
