Giriş
Savaş Korelasyonları Projesi (SKP), esas ve günümüzdeki amacı itibariyle, savaş üzerine bilimsel bilgilerin sistemli bir şekilde toplanmasına dayalı olan bir projedir. Proje, Napolyon sonrası dönemdeki devletler arasında ve ekstra sistematik savaşlara[1] yönelik olarak başlatılmıştır. Bu projenin başlamasında, savaş ve devletin ne anlam ifade ettiği ile ilgili zorlukların etkili olduğu bilinir.[2] SKP, aynı zamanda, Uluslararası İlişkiler için doğru ve güvenilir nicel verilerin toplanmasını, yaygınlaştırılmasını ve kullanılmasını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.
Proje, zaman ve mekân değişimini ölçmek gibi temel bir amacın yanında, sistemli bir şekilde bu değişimleri açıklayabilecek faktörleri belirleme yönünde bir çalışma içine girmiştir. Bu doğrultuda, projeye gönül verenler, Napolyon sonrası dönemde ittifaklar, coğrafya ve kutuplaşma gibi faktörlerin ölçülmesi için bir çaba içinde oldular ve proje kapsamında toplanılan veri setleri her geçen gün büyümeye devam etti. Projenin temel prensipleri arasında, standart bilimsel ilkelerin arttırılması, verilerin güvenilirliği, belgeleme, inceleme ve veri toplama prosedürlerinin şeffaflığına olan bağlılığı görmek mümkündür. Açık erişime sahip olan veriler, kodlama yapılarak, bir güncelleme içerisinde varlığını sürdürür.
SKP’nin mevcut resmi web sitesinin ağırlıklı olarak teknik kodlara sahip olması nedeniyle, bu çalışmada, yazar, Meredith Reid Sarkees’in “The COW Typology of War: Defining and Categorizing Wars (Version 4 of the Data)” başlıklı çalışması üzerinden bir değerlendirme yapmıştır. İleride göreceğimiz gibi, Sarkees’in SKP ile ilgili savaşlara dair tipolojiler, sınıflandırma ve dönüşümüne dair sunmuş olduğu çalışmasından aktarılan tablolar vasıtasıyla, SKP’nin somut bir biçimde okurlara aktarılması amaçlanmıştır.
SKP’nin Savaş Üzerine Değerlendirmesi: Tipolojiler, Yeniden Sınıflandırma, Dönüşüm
SKP’ye göre, iki temel tipoloji ile savaşlar değerlendirilmeye çalışmıştır. Başlangıçta uluslararası savaş ve iç savaş üzerine yoğunlaşan bu tipoloji, günümüzde genişleyerek 9 farklı savaş türünün tanımlanmasına kaynaklık etmiştir (Tablo 1). Bu çeşitlilikte, yukarıda bahsettiğimiz savaş ve devlete dair nedir sorusu elbette etkili olmuştur.
Savaş tipolojilerinin çeşitlenmesi ile birlikte, birçok savaşın yeniden sınıflandırılması gündeme gelmiştir. Bunlardan en önemlisi olarak, ekstra sistematik savaşlar olarak tanımlanan savaşların devlet içi/ülke içi savaş olarak kodlanmasını örnek verebiliriz (Tablo 2). Bu tür savaş konusunda mevcut tanıma dair tartışmalardan kaynaklanan bir etki olabilir. Ancak projenin amaçladığı gibi, bu tarz bir çeşitli kodlama, savaşın ve devletin anlaşılmasında oldukça nicel ve nitelikli veriler elde edilmesini sağlayabilir.
Savaşın doğası birçok durumda statik değildir; bir savaş ya da çatışma, belirli bir aşamadan sonra başka bir duruma dönüşebilir. Bu anlamda SKP, savaşın dönüşümleri üzerine de odaklanmıştır. Örnek olarak, Afganistan’ın işgali ile başlayan süreç, 2001 ve günümüzde bir Afgan direnişine dönüşmüştür (Tablo 3). Bu tarz değerlendirmenin üzerine düşülmesi, birçok etnik çatışmanın anlaşılması adına hayati veriler sunabilir. Öyle ki, bahsettiğimiz gibi, Afganistan, belirli kuvvetler tarafından işgal edilmiş ve 2001 sonrası farklı bir evreye geçmiştir. Bu doğrultuda, projenin Uluslararası İlişkiler’e güvenilir kaynaklar sunulmasında önemli bir çaba içinde olduğunu değerlendirebiliriz.
Tablo 1: Savaşın Tipolojileri
Kaynak: SARKEES, Meredith Reid, “The COW typology of war: Defining and categorizing wars (version 4 of the data)”, Note with version 4 of the Correlates of War Data, 2010, s. 10.
Tablo 2: Savaşların Yeniden Sınıflandırılması
Kaynak: SARKEES, Meredith Reid, “The COW typology of war: Defining and categorizing wars (version 4 of the data)”, Note with version 4 of the Correlates of War Data, 2010, s. 12.
Tablo 3: Savaş Dönüşümleri
Kaynak: SARKEES, Meredith Reid, “The COW typology of war: Defining and categorizing wars (version 4 of the data)”, Note with version 4 of the Correlates of War Data, 2010, s. 27.
Tablo 3’de sunulan 3 savaşın dışında kalan diğer savaşları şu şekilde kısaca belirtebiliriz: Ülke dışı savaş olarak 1961-1974 yılları arasındaki Portekiz-Angola Savaşı, 1974-1975 yıllarında Angola gerillaları devlet dışı savaşına; Ülke içi savaş olarak Kosova bağımsızlığı, 1999 yılında devletler arası savaşa; ilk Afgan mücahitleri ülke içi savaşı, 1980-1989 yılları arasında ülke dışı Sovyet çıkmazına dönüşmüştür.
Değerlendirme ve Sonuç
Sosyal bilimlerde kodlama, bilişim teknolojilerine göre oldukça zor görülebilir. Bilgisayar işletmesinde, 1 ve 0 üzerine kurulu kodlama işlemlerinin yanılma payı yoktur. SKP ile başlayan bu kodlama süreci elbette güncellemelere ve değişimlere hep açık olacak gibi görünüyor. Ancak temel amaçlarında belirttiği gibi güvenilir ve bilimsel bilgilerin toplanmasında oldukça verimli olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü bu projenin ortaya çıkarmış olduğu birçok bilimsel eser bulunmakta ve diğer proje türlerine de ilham kaynağı olmaktadır. Dünya Dinler Veri Seti’ni buna örnek olarak göstermemiz mümkündür.
Değişkenler düzeni bölümünün de[3], kodlamanın anlaşılması açısından, aktarılmasını faydalı görüyorum. Bu doğrultuda, savaşa verilen numara, savaşın adı, savaşın tipi, savaşa katılan aktör devlet ise A ve B şeklinde tarafları, başlangıç tarihleri ilişkin detaylı bilgilendirme, savaşı kimin başlattığı, savaşa müdahale eden ek bir ülkenin olup olmadığı, savaşın hangi bölgede yapıldığı, ölümler gibi veriler üzerinden kodlama yapılmaktadır. Bir anlamda, proje, savaşa dair verileri nicel olmasını sağlayarak, bizler açısından Uluslararası İlişkiler’in matematik gibi bilimsel olunmasına katkısı olabilir.
SKP’nin savaşların incelenmesinde ve sınıflandırılması kolaylıklar sağlayacağı açık bir gerçektir. Ancak geçmişe dayalı bilgilerde veri eksikliğinin mevcut olması, başka bir deyişle değişkenlerin yetersiz olması, kodlama sürecinde etkin sonuçlar alınmasını zorlaştırabilir. Yine de, günümüz çatışmaların ve savaşların incelenmesinde; devlet ya da devlet dışı aktörlerin anlaşılmasında önemli bir kaynak olabileceğini düşünüyoruz.
Şahin KESKİN
[1] Ekstra sistematik savaşları, sistem dışı savaşlar olarak da çevirebiliriz. Sarkees, sistem dışı savaşları, bir sistem üyesi ile devlet dışı bir varlık arasında yapılan savaşlar olarak tanımlar. İlgili çalışma için bkz. SARKEES, Meredith Reid, “The COW typology of war: Defining and categorizing wars (version 4 of the data)”, Note with version 4 of the Correlates of War Data, 2010, s. 2.
[2] Correlates of War Project, http://www.correlatesofwar.org/history, Erişim Tarihi: 11.03.2017.
[3] SARKEES, Meredith Reid, “Codebook for the Intra-State Wars v.4.0. Definitions and Variables, the Correlates of War Data”, http://cow.dss.ucdavis.edu/data-sets/COW-war/intra-state-war-data-codebook, Erişim Tarihi: 11.03.2017.
