Dünya gündeminin tüm ilgisinin üzerinde olduğu koronavirüs konusu, son günlerde ülkelerin aldığı önlemlerin çeşitlenmesiyle yeni bir boyut kazanmıştır. En çok vaka ve ölümün görüldüğü İran’ı da barındıran Ortadoğu’da bulunan ülkelerin bu konuda aldıkları önlemler ve koydukları sınır yasakları, Ortadoğu’ya komşu bir ülke durumundaki Türkiye’yi de yakından ilgilendirmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) tanımıyla Covid-19 virüsü, dünyada ilk kez 2019 yılı Aralık ayında görülmüş ve 2019-nCov olarak adlandırılmıştır. WHO Başkanı’nın ifadesiyle Covid-19 ismi, “Coronavirüs” ve hastalık anlamına gelen “disease” kelimelerinden oluşturulmuştur. İlk belirtileri yüksek ateş, öksürük ve nefes darlığı şeklinde devam eden hastalık, ilk olarak Çin’in Wuhan eyaletinde görülmüş, ardından da tüm dünyaya hızlı bir şekilde yayılmasıyla birlikte bütün ülkeleri etkileyerek ülkeleri bu konuda önlem almaya itmiştir (https://bbc.com/turkce/haberler). Virüs, şimdiye kadar dünya genelinde 118 ülkeye yayılmış ve 126.259 kişiye bulaşmıştır. En çok vaka virüsün ilk çıktığı yer Çin olurken, ikinci sırada İtalya yer almış ve üçüncü sırayı da İran almıştır (https://m.sabah.com.tr). 12 Mart 2020’de, tüm dünyayı ilgilendirmesi, hızlı yayılması ve önlem gerektirmesi nedenleriyle hastalık pandemi (salgın) olarak ilan edilmiştir (https://www.bbc.com/turkce/).
Ortadoğu ülkelerindeki vaka ve ölüm sayıları dikkate alındığında aşağıdaki tablo ortaya çıkmaktadır.
Tablo 1*: Ortadoğu’da Koronavirüs (https://www.bbc.com.tr, 15 Mart 2020).
| ÜLKE | VAKA | ÖLÜM |
| İran** | 14.991 | 853 |
| İsrail | 193 | – |
| Irak | 110 | 10 |
| Mısır | 109 | 2 |
| Kuveyt | 104 | – |
| Suudi Arabistan | 103 | – |
| Lübnan | 93 | 3 |
| Birleşik Arap Emirlikleri | 85 | – |
| Türkiye | 47 | – |
| Ürdün | 1 | – |
*Tablo dünya ülkeleri tablosunun Ortadoğu bölgesine uyarlanmış hali olarak yazar tarafından oluşturulmuştur. **İran için gösterilen rakamlar 16.03.2020 tarihli verilerdir.
İran
Çin’den sonra farklı bir coğrafyada olup, virüsten en çok etkilenen ikinci ülke olan İran’da, ülkedeki durumun geç duyurulması ve önlemlerin geç alınması nedeniyle hasta sayısı birden artmış ve bunların birçoğu ölümle sonuçlanmıştır. Virüsün ülkeye Çin’i ziyarette bulunan bir tüccar tarafından geldiği duyurulmuştur. Türkiye’nin Tahran’a yaptığı virüsün yayıldığı Kum kentine karantina uygulanması gerektiği yönündeki önerisinin başta dikkate alınmaması üzerine, Türkiye, bu ülkeyle olan sınırlarını kapatmıştır (https://www.bbc.com/turkce/). İlk önlemler olarak okullar tatil edilmiş, durumun ilerlemesiyle belediye çalışanlarına da evde çalışabilecekleri duyurulmuştur. Dükkanların kapatıldığı Tahran’da, sokaklardaki insan sayısı da günden güne azalmıştır. Günlük ölüm oranlarının artması, ülkede yeni önlemlerin alınmasını da beraberinde getirmiş, bu minvalde futbol maçları iptal edilirken, okullarda ve otobüslerde dezenfekte çalışmaları yapılmıştır. Ayrıca, kamuya açık alanlardaki çeşmeler kapatılarak da önlem alınmaya çalışılmıştır. 15 Mart itibariyle ölen kişi sayısının 611 olduğu bu ülke ile, Türkiye, Irak, Pakistan ve Türkmenistan sınırları kapatmıştır (https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya/2020/02/23/ ).
Ülkede üst düzey makamlarda da hastalık görülmüştür. Sağlık Bakanı Yardımcısı, Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve 24 milletvekili hastalanmış ve bunun üzerine Meclis’in de kapatılmasına karar verilmiştir. Alınan son önlemler arasında seyahat yasağı ve Cuma namazlarının iptali de bulunuyor. Son olarak bir Uzmanlar Meclisi üyesinin hayatını kaybettiği İran’da, Dini Lider Ali Hamaney’in Nevruz dolayısıyla yapacağı konuşma da iptal edilmiş ve Nevruz ziyaretlerinin yapılmaması yönünde vatandaşlar uyarılmıştır (https://www.bbc.com/turkce/). ABD’nin yaptırımları altında yaşayan İran’da, bu nedenle hastalığın büyük bir insani trajediye dönüşme riski bulunmaktadır.
İsrail
Vaka sayısının 193’e ulaştığı İsrail de birtakım önlemler almış ve uygulamaya koymuştur. Yurtdışından dönenlerin 14 gün karantinada kalması gerektiğinin duyurulduğu ülkede, 100 kişiyi aşan etkinlikler ve toplantılar iptal edilirken, kapalı alanlarda etkinlik yapılmaması kararlaştırılmıştır. Ayrıca Güney Kore ve Japonya’ya seyahat yasağı getirilmiş, bu ülkelerden dönenlere de ev karantinası uygulaması başlatılmıştır. Ayrıca daha önce sadece Çin’den gelenler için konulan ülkeye giriş yasağı genişletilerek, Ürdün, İran ve Güney Kore de yasaklı ülkelere eklenmiş ve Mısır ile olan kara sınırı da kapatılmıştır (https://www.amerikaninsesi.com).
Irak
İran’da vaka ve ölüm sayılarının artması, bu ülkenin komşusu Irak’ın önlemlerini de arttırmasına neden olmuştur. İran vatandaşlarına sınır kapıları önce 3 gün, sonra da 15 gün süreyle olmak üzere kapatılmıştır. Ayrıca İran’a uçak seferleri de iptal edilmiştir. Alınan diğer önlem de, Çin, Tayland, Güney Kore, İtalya, Japonya ve Singapur vatandaşlarına vize verilmemesi olmuştur. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde de önlemler alınarak, okullarda eğitime ara verilmiştir. (https://www.hurriyet.com.tr).
Mısır
Virüsün tespit edildiği ikinci Arap ülkesi olan Mısır’da, vakanın duyurulmasının ardından önlemler arttırılmıştır. İlk olarak, geniş katılımlı faaliyetler iptal edilmiştir. Mısır Sağlık Bakanlığı, ülkedeki ilk ölümün Almanya’dan gelen biri olduğu duyurulmuştur (https://m.timeturk.com). Son verilere göre, ülkedeki vaka sayısı 109’a yükselmiştir.
Suudi Arabistan
Çok sayıda önlemin alındığı bir diğer ülke de, İslam dünyası için kutsal yerler olan Mekke ve Medine’yi de barındıran Suudi Arabistan’dır. Riyad yönetimi, birçok ülkeyle gemi ve uçak seferlerini askıya alarak başlattığı önlemleri ilerleyen zamanlarda daha da arttırmıştır. Umman, Fransa, Almanya, Türkiye ve İspanya ile seyahatler çift taraflı olarak durdurulmuştur. Tahliye, kargo ve ticaret seferleri dışında birçok bölge ülkesi ve Güney Kore ve İtalya ile gemi ve uçak seferleri askıya alınmıştır. Virüsün yayılmasını engellemek amacıyla önlemler arttırılarak, camilerdeki Cuma hutbelerinin süreleri kısaltılmıştır. Ek olarak, Ramazan’da toplu iftarların yapılmaması, ülke genelinde eğitime ara verilmesi ve camilerdeki dini eğitimlerin de durdurulmasına karar verilmiştir. Ayrıca tüm Umre ziyaretleri de askıya alınmıştır (https://www.ntv.com.tr). Ayrıca, havaalanlarında yoğun güvenlik önlemleri alınarak virüsün yayılması engellenmeye çalışılmaktadır. Suudi Arabistan’da 2014’te de koronavirüsün farklı bir çeşidi olan MERS-Cov tehlikesi yaşanmış ve bu hastalıktan 111 kişi hayatını kaybederken, toplam 396 kişide vaka görülmüştür (https://www.aa.com.tr). Yeni tip koronavirüs ise, şimdiye kadar bu ülkede 103 kişide görülmüştür. Ayrıca Çin’deki vatandaşların Büyükelçiliğe başvurması da duyurularak tahliye gerçekleştirileceği belirtilmiştir.
Suriye
Suriye’nin koronavirüs önlemleri, sınır kapılarının kapatılması şeklinde kendini göstermiştir. Türkiye’de bulunan Suriyeliler 2 Mart’tan itibaren üç ayları memleketlerinde geçirmek için dönüş yaparken, Öncüpınar sınır kapısındaki geçişler virüs önlemi olarak durdurulmuştur. İran ve Suriye’nin ortak kullandığı karargahta virüs görülen 10 İran askerinin tespit edilmesi üzerine de, askerler karantinaya alınmış ve bina tahliye edilmiştir (https://www.sozcu.com.tr).
Türkiye
Virüsün duyulmasının ardından ilk anlardan itibaren dikkatli bir şeklide önlemlerin alındığı ve bu konuda dünyada genelde başarılı olarak görülen Türkiye’de alınan tüm önlemlere rağmen 47 vaka meydana gelmiştir. Hava alanlarındaki termal kameralar ve karantina uygulaması ile başlayan önlemler, daha sonra belirli ülkelerle sınırların kapatılması ve uçak seferlerinin durdurulması şeklinde devam etmiştir. Bu kapsamda, İran ve Irak kara sınırları kapatılmış, sınır bölgelerine Sahra Hastaneleri kurulmuştur. Ayrıca Çin’de ve İran’da bulunan vatandaşlar da talepleri doğrultusunda tahliye edilerek Türkiye’ye getirilmiş ve 14 günlük karantinaya alınmıştır. WHO’nun acil durum ilanından önce başlatılan önlemler, diğer ülkeler tarafından işbirliği taleplerinin oluşmasını sağlamıştır. Bilgi, tecrübe, malzeme paylaşımı ve ortak çalışma gibi konularda 26 ülke Türkiye ile işbirliği yapmak istemiştir (https://www.ntv.com.tr). Son olarak Türkiye Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Erbaş, vakit namazların ve Cuma namazlarının cemaatle kılınmasına ara verildiğini duyurmuştur. Ek olarak, yapılması planlanan Çanakkale Zaferi yıldönümü etkinlikleri de iptal edilmiştir (https://www.trthaber.com).
Ülkelerin aldıkları tedbirler ile hastalığın yayılmasının önüne geçilmeye çalışılırken, bir yandan da hasta vatandaşların iyileştirilmesi çalışmaları bütün ülkelerde yoğun olarak devam etmektedir. İlk vakanın görüldüğü Çin’de iyileşenlerin sayısının artması ve hayatın yavaş yavaş normale dönmeye başlaması, diğer ülkeler için de tüm önlemler alındığında atlatılabileceğinin görülmesi açısından olumlu ve umut veren bir tablo çizmektedir. Diğer yandan, Çin’den sonra virüsün merkezi Avrupa olmuş, bölgedeki vakalar ve ölümlerde günden güne artan oranlar hastalığın ulaşabileceği ciddi boyutları gözler önüne sermektedir. Siyasetten ekonomiye, kültürel faaliyetlerden dine kadar her alanı ciddi şekilde etkileyen bu salgın, bölgesel ve küresel boyutlarda dengeleri değiştirmektedir. Dolayısıyla, bütün vatandaşların kendi ülkeleri ve dünya için ortak temennisi bir an önce alınan tedbirler doğrultusunda virüsle başa çıkarak kaybolmasını sağlamak yönünde. Bu konuda devletlerin birbirleriyle yardımlaşmaları gerektiği de açıktır. Bu tip olaylar şunu da göstermektedir ki, zaten pamuk ipliğine bağlı olan insan hayatını daha da zorlaştırmak akıldışı bir tavırdır.
Şeyma KIZILAY
KAYNAKÇA
- Anadolu Ajansı, 07.03.2020, “26 Ülkeden Türkiye ile İşbirliği Talebi”, https://www.ntv.com.tr/saglik/ Erişim: 15.03.2020.
- “Corona Virüsünden Ölenlerin Sayısı 111’e Ulaştı”, 03.05.2014, https://www.aa.com.tr/tr/ , Erişim: 16.03.2020.
- “Dünya Koronavirüsü Önlemlerini Artırıyor” 23 Şubat 2020, https://www.amerikaninsesi.com/5300239.html Erişim: 16.03.2020.
- “Esad’ın Karargahında Corona Virüs Paniği”, 07.03.2020, https://www.yenicaggazetesi.com.tr/ , Erişim: 16.03.2020.
- “Irak’ta Corona Virüs Vakası”, 26.02.2020, https://www.hurriyet.com.tr , Erişim: 15.03.2020.
- “İran’da Korona virüs Salgını: Hangi Önlemler Alındı?”, 23.02.2020, https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya/2020/02/23/ Erişim: 16.03.2020.
- “İsrail’den Flaş Koronavirüs Önlemi”, 08.03.2020, https://www.hurriyet.com.tr , Erişim: 15.03.2020.
- “İsrail’de Yeni Tip Corona virüs vakası 100’ e ulaştı”, 11 Mart 2020, https://www.hurriyet.com.tr , Erişim: 15.03.2020.
- “Koronavirüs (Covid-19): Salgına karşı hangi ülke, ne tür önlemler aldı?”, 13 Mart 2020, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51864424, Erişim: 15.02.2020.
- “Koronavirüs nedir? Covid-19 belirtileri neler, Türkiye’de kaç vaka var?” 16.03.2020, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51177538 Erişim: 16.03.2020.
- “Pandemi nedir, ülkeleri nasıl etkiler? DSÖ koronavirüsü pandemi ilan etti”, 12.03.2020, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51614548 Erişim: 15.03.2020.
- “Suudi Arabistan Havaalanlarında Corona alarmı”, 26 Ocak 2020, https://aawsat.com/turkish/home/article/2099991/ Erişim: 15.02.2020.
- “Son Dakika! Suriye’de Geçişler Durduruldu”, 12 Mart 2020, https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/ Erişim: 15.03.2020.
- “Suudi Arabistan Türkiye Dahil 5 Ülkeye Seyahatleri Durdurdu”, 09.03.2020, https://www.ntv.com.tr/dunya/ Erişim: 16.03.2020.
- “Camilerde Cemaatle Namaza Ara Verildi”, 16 Mart 2020, https://www.trthaber.com , Erişim: 16.03.2020.
