Rusya Federasyonu’nda 25 Haziran 2020 tarihinde başlayan ve 1 Temmuz 2020 tarihinde sonlanan Anayasa Referandumu’nda, vatandaşlara, “Anayasa’daki değişiklikleri onaylıyor musunuz?” sorusu soruldu. Bu referandumun geçmesi için, Anayasa’daki 22 maddede toplam 206 değişikliğin gerçekleştirilebilmesi adına yapılan oylamaya katılanların % 50’den fazlasının “evet” oyu kullanması gerekmekteydi. Burada referanduma sunulan metnin uzunluğu ve yapılması planlanan değişikliklerin fazla olması yeni bir Anayasa oluşturulduğu hissiyatını vatandaşlara vermiştir ki, yaratılan bu yeni metne Batı’da “Putin Anayasası” ismi verilmiştir. Referandumun gerçekleştirilmesinden önce yapılan anketlerde, vatandaşların yaklaşık olarak % 20’lik bir kesiminin kararsız olduğu ortaya çıkmasına rağmen, bu değişikliklerin onaylanacağı güçlü bir şekilde ifade edilmekteydi. Buna bağlı olarak da, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin’in izlemiş olduğu son 20 yıllık siyasetin özeti aslında değişiklik öngörülen maddelerin içeriklerinde saklıydı ve anket sonuçları da merkezi siyasetin devam edeceğine işaret etmekteydi.
Değişikliği öngörülen maddelerden öne çıkanlar ve küresel çapta ses getirenler ise, özellikle Rusya’nın mevcut Devlet Başkanı Vladimir Putin’in gelecek yol haritasını çizen maddelerdi. Ocak ayında, Putin, anayasa değişikliğini gündeme taşıdığında, birçok kişi gerçekleşecek değişiklerle birlikte iktidarı halefine devretmesinin nasıl gerçekleşeceğinin yanıtının netleşeceğini düşünmekteydi. Ancak değişikliklerle beraber mevcut Devlet Başkanı’nın görev süresinin sınırlandırılmasını, bundan sonra bir kişinin ancak 2 dönem Devlet Başkanlığı yapabileceğini öngörmesi, “Putin’den sonra Putin’in geleceği” şeklinde netleşmiştir. Tüm bu değişiklerle beraber, görev süresinin 2024’te sona ermesi gereken 67 yaşındaki Vladimir Putin, ömrü yettiği takdirde 2036 yılına dek iktidarda kalmasının önünü açmaktadır. Önem arz eden bir diğer değişiklik ise, zaten halihazırda geniş yetkilere sahip Devlet Başkanı’nın yetkilerinin daha da arttırılmasıyla ilgilidir. Bu noktada değişiklikleri kabulüyle beraber, Devlet Başkanı, Bakanlar Kurulu’nun çalışmalarını yönetecek, Hükümet Başkanı (Başbakan) ise Devlet Başkanı’nın emri doğrultusunda Bakanlar Kurulu’nun çalışmalarını yalnızca organize edebilecektir. Ayrıca Devlet Başkanı, İçişleri, Dışişleri, Savunma, Olağanüstü Haller ve Adalet Bakanlarını atama ve görevden alma hakkına sahip olacaktır. Bu noktada, Başbakan’ın görevlerinin iyice sınırlandırılması öngörülmüş; Başbakan’ın yalnızca Devlet Başkanı’nın kararlarını hayata geçiren bir memuriyet haline gelmesi kabul edilmiştir. Devlet Başkanı’nın görev sonrasında dokunulmazlık sınırlarının genişletilmesi, parlamentonun üst kanadı Federasyon Konseyi’ndeki Devlet Başkanı tarafından atanan üye sayısının arttırılması, Devlet Başkanı’nın görevi sona erdikten sonra istediği takdirde Federasyon Konseyi’nde Senatörlük yapabilmesi, Anayasa Mahkemesi üye sayısının 19’dan 11’e indirilmesi ve eskisinden farklı olarak Devlet Başkanı’nın bu üyeleri azletme hakkına sahip olması, öngörülen ve Devlet Başkanı’nın yetkilerini arttıran diğer değişikliklerin başında gelmektedir. Bir diğer konu ise, 2010 yılında kurulan Devlet Şurası’nın artık Anayasa’da da zikredilecek olmasıdır. Bu kurumun başına gelecekte Vladimir Putin’in geleceği görüşü bulunsa da, bu, mantık çerçevesi içerisinde yer almıyor. 2036’ya kadar iktidarda kaldığı takdirde, Putin, herhangi bir kurumun başına geçemeyecek kadar yaşlı (83) olacaktır. 2024’te ya da 2030’da seçilemediği takdirde, bu kurumun başına geçmesindeki en büyük engel ise kendisinin de belirttiği gibi “Rusya’da iki başlılığın olmayacağına” dair kendi ifadesidir.
Değişiklikler arasında ayrıca uluslararası sorumluluklara bakıldığında, Rusya’nın dünya karşısındaki hukuki sorumlulukları ile ilgili Anayasa Değişikliği ile beraber Uluslararası İnsan Hakları Mahkemesi dahil olmak üzere yabancı mahkemelerin verecekleri hükümler Rusya Anayasası’na aykırı düşmesi durumunda yerine getirilmeyecektir. Değişen maddeler arasında, ayrıca, Rusya Anayasası’na ilk kez dini bir faktör olarak “Tanrı” ifadesinin girmesi de eklenebilir. Nitekim yeni düzenlemede şöyle deniyor: “Binlerce yıllık geçmişin birleştirdiği Rusya, atalarının anısını ve Tanrı’ya inancını koruyor”. Bir diğer maddede ise, Sovyetler Birliği’nin 1991 yılında dağılmasından sonra uluslararası yegane mirasçı olduğunu ilan eden Rusya, bu statüyü şimdi anayasasına da işliyor. Rusya’nın Sovyetler’in tek mirasçısı olduğu ve tüm uluslararası örgüt ve organizasyonlarda bu hakkını koruduğunu dile getiriliyor. Geçtiğimiz gün tamamlanan referandum sürecinde ise, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in ülkenin siyasi sistemini değiştirecek ve 2036’ya kadar Devlet Başkanlığı yapmasına imkan sağlayacak anaya değişikliği kesin olmayan sonuçlara göre vatandaşların % 77,92’sinden destek aldı.
Oğuzhan MANİOĞLU
