42 yaşındaki Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern, 6 yıldır sürdürdüğü Başbakanlık görevinden Şubat ayında istifa edeceğini açıklayarak dünya kamuoyunda şok etkisi yarattı. Bir Başbakan’ın seçim sonuçlarındaki mağlubiyete veya yolsuzluk, görevi kötüye kullanma gibi itibar zedeleyici bir suça bağlı olmadan kendi iradesi ile görevden ayrılması, dünya siyasetinde pek kolay rastlanan bir durum değil. Son dönemdeki anketlerde de güç kaybeden Ardern, “Artık bu işin hakkını verecek kadar yeterli olmadığımı biliyorum, devam edersem Yeni Zelanda’ya zarar vermiş olurum“[1] ifadelerini kullanarak, siyaset için yeterli gücü kalmadığına dikkat çekti. Siyasetçilerin de hatalar yapabilme potansiyeli olduğuna inanan Yeni Zelanda Başbakanı, “Ülkenize barış zamanında liderlik etmek bir şey, kriz sırasında onlara liderlik etmek başka bir şey“[2] şeklinde açıklamalar yaparak, üstü kapalı olarak kriz zamanlarında görevini başarı ile yerine getirdiğini ve misyonunu tamamladığını beyan etmiş oldu.
Jacinda Ardern, Ekim 2017’de 37 yaşında Başbakan seçildiğinde, dünyanın en genç kadın Başbakanı unvanını almıştı. Ardern, ülkesi için zorluklarla dolu 2019 yılında sergilediği liderlikle dünyanın övgüsünü kazanmıştı. O yıl Christchurch’te bir camiye yönelik terör saldırısında 50’den fazla kişi hayatını kaybetmişti. Saldırı İslamofobik dürtülerle planlanmış, Yeni Zelanda’da yaşayan göçmen Müslümanları hedef almıştı. Saldırıda modern otomatik silahlar kullanılmış ve kitlesel ölümlere neden olacak tarzda organize bir şekilde icra edilmişti. Saldırıdan sonra, Ardern, Müslümanlara yönelik taziye ziyareti sırasında başörtüsü takmış, mecliste Kuran-ı Kerim okutmuştu. Bu tutumu ile Müslüman dünyasının sempatisini kazanan Arden, dini ayrımcılık ve İslamofobi ile mücadelede elinden geleni yapacağını göstermişti. Bu saldırılardan sonra, Ardern, ülke genelinde kapsamlı bir silahsızlanma programı başlatmış ve sivillerin elinden binlerde silah toplanmıştı.
Aynı yıl ülkeyi sarsan ikinci olay ise, 22 kişinin öldüğü ve 25 kişinin yaralandığı White Island yanardağında volkan patlaması olmuştu. 1886’da Tarawera Dağı’nın patlamasından bu yana Yeni Zelanda’nın en ölümcül volkanik felaketi olarak görülen bu patlamada, Başbakan Ardern, yaraların sarılması için bizzat olay yerinde çalışmalar yaparak ve hızlı adımlar atarak beğeni toplamıştı.
Yeni Zelanda, Covid-19 salgını sırasında da hastalığın en hızlı kontrol altına alındığı ülkelerden biri olmuştu. Yeni Zelanda Sağlık Bakanlığı, ülkenin Covid-19’la mücadele stratejisini “eleme stratejisi” olarak tanımladı. Buna göre, eleme stratejisi 3 temel hedefe dayanmaktaydı. Hastalığı uzak tutmak, tespit etmek ve ortadan kaldırmak. Sağlık Bakanlığı’nın ifadeleriyle, eleme stratejisi, hastalığı kalıcı bir şekilde yok etmekten ziyade, ülke içindeki bulaşma zincirlerinin tespit edilmesi ve yurtdışı kaynaklı vakaların etkin bir şekilde izlenebilmesi anlamına geliyordu. Yeni Zelanda, bu strateji çerçevesinde sınır kontrolleri, hastalık izleme, izolasyon, sosyal mesafe ve hijyen önlemleri, geniş çaplı test ve potansiyel vakaların izlenmesi gibi önlemleri çok sıkı bir şekilde uygulamaya koymuştu. Hatta aşı olmayı reddedenlerin işlerinden kovulmasına varana kadar keskin politikalar izlendi. Öyle ki, Başbakan Ardern, açıklanan yeni Covid-19 kısıtlamaları kapsamında kendi düğününü bile iptal ettiğini duyurdu. Bu yaptığı davranış, mevzubahis sağlık olduğunda bir devlet liderinin sıradan bir vatandaştan farklı olmadığını göstermesi açısından çok manidar. Sonuç olarak, Ardern, pandemideki bu hızlı, tavizsiz ve etkili politikası ile iyi bir sınav vermiş oldu.
Dünyadaki popülaritesine rağmen, Ardern, ülke içindeki yoksulluğu azaltmak konusunda yetersiz olmakla eleştiriliyor. Özellikle çocuk intiharları, obezite ve eğitim konularında, Yeni Zelanda’nın, yüksek gelirli ülkeler içerisindeki performansı nispeten daha düşük düzeyde. Fakat bu sorunların ABD başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde de önemli sorunlar olduğunu ve Yeni Zelanda’nın insani gelişmişlik endeksinde dünya sıralamasında[3] birçok ülkeye göre daha iyi seviyede olduğunu düşünürsek, bunlar Ardern’in eleştirilmesi veya görevi bırakması için çok geçerli sebepler değil.
Yeni Zelanda’da 14 Ekim’de düzenlenecek genel seçimlerde yarışmayacağını ve Yeni Zelanda İşçi Partisi liderliğinden de ayrılacağını söyleyen Ardern, son dönemde bu konu üzerine düşündüğünü ve sadece bir yıl değil, bir dönem daha hazırlanmanın bir yolunu bulmayı ümit ettiğini, fakat bunu başaramadığını vurguladıktan sonra gözler yeni Başbakan’ın kim olacağına çevrildi. Ardern, resmi olarak 7 Şubat’ta Başbakanlık görevini ve İşçi Partisi liderliğini bırakmış olacak, ancak milletvekilliği seçimlere kadar sürecek.
Parti, 14 Ekim’deki genel seçimlere kadar ülkeyi kimin yöneteceğini belirlemek üzere bugün oylama yaptı. Adayların Başbakanlık koltuğuna oturmak için oyların üçte ikisini alması şartı vardı. Partinin önemli isimlerinden 44 yaşındaki Eğitim ve Polis Bakanı Chris Hipkins, İşçi Partisi içinde sağlanan konsensüs ile yeni Başbakan seçildi. 44 yaşındaki Hipkins, Çarşamba günü yeni görevi için resmen yemin edecek ve14 Ekim’de yapılacak genel seçimlere itiraz etmeden önce sekiz aydan az bir süre görevinde kalacak.
Hipkins, Covid-19 krizi yönetimi sırasında üstlendiği rol ile kamuoyunda öne çıkmıştı. Fakat unutulmamalı ki, Hipkins’in önünde zorlu bir yol var. İşçi Partisi kamuoyu yoklamalarında gerilemiş durumda ve muhalefeti takip ediyor. Ayağının tozuyla “Orta ve düşük gelirli Yeni Zelandalılar ile geçinmekte zorlanan küçük işletmelere odaklanacağız”[4] açıklamasını yapan Hipkins’in, ülkesinin 14 Ekim’de yapılacak genel seçimlerden önce önümüzdeki çeyrekte resesyona gireceği beklentisi de hesaba katılırsa, ekonomik olarak Yeni Zelanda’yı toparlamak için az bir süresi olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Dr. Eren Alper YILMAZ
[1] Euronews (2023), “Yeni Zelanda İşçi Partisi, istifa edeceğini açıklayan Ardern’in yerini dolduracak isim arıyor”, Erişim Tarihi: 22.01.2023, Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2023/01/20/yeni-zelanda-isci-partisi-istifa-edecegini-aciklayan-ardernin-yerini-dolduracak-isim-ariyo.
[2] Habertürk (2023). “İstifa kararı sonrası Yeni Zelanda Başbakanı Ardern’den ilk açıklama”, Erişim Tarihi: 22.01.2023, Erişim Adresi: http://www.haberturk.com/istifa-karari-sonrasi-yeni-zelanda-basbakani-ardern-den-ilk-aciklama-3557912
[3] UNDP (2022), “Human Development Index (HDI)”, Erişim Tarihi: 22.01.2023, Erişim Adresi: https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI.
[4] Al Jazeera (2023), “Chris Hipkins confirmed as New Zealand’s next prime minister”, Erişim Tarihi: 22.01.2023, Erişim Adresi: https://www.aljazeera.com/news/2023/1/22/chris-hipkins-confirmed-as-new-zealands-new-prime-minister
