Uruguay ya da yasal adıyla Uruguay Doğu Cumhuriyeti (İspanyolca: República Oriental del Uruguay), Güney Amerika kıtasının güneyinde, kuzeyinde Brezilya, batısında Uruguay ırmağı ile Arjantin, güneyinde bu ırmağın denize döküldüğü Rio de la Plata (Gümüş Irmak) koyu, doğusunda ise Atlas Okyanusu ile çevrili olan bir ülkedir.[1] 3 milyon 300 bin nüfusa sahip olan ülke, geçtiğimiz aylarda hızla büyüyen ekonomisi, hemcinsler arasında evliliğe izin vermesi ve uyuşturucu üretimi ve satışını belirli düzenlemeler sahilinde serbest bırakmasıyla gündeme gelmiş ve The Economist dergisi tarafından 2013 yılında yılın ülkesi seçilmiştir.[2] 26 Ekim 2014 tarihinde Uruguay’da anayasal referandumla birlikte (bu referandumda yasal sorumluluk yaşının 18’den 16’ya indirilmesi söz konusudur[3]) Devlet Başkanlığı seçimi yapılacaktır. İlk turda seçim sonuçlanmazsa, ikinci tur ise 30 Kasım’da düzenlenecektir.[4] Bu yazıda Uruguay Başkanlık seçimlerini sizler için mercek altına alacağım.
1997 yılında yürürlüğe giren (aslında 1967 anayasasında yapılan bazı değişikliklerle hazırlanmış bir anayasadır) ve daha sonrasında 1989, 1994, 1996 ve 2004 yıllarında ciddi değişikliklere uğrayan[5] Uruguay anayasasına göre[6]; Uruguay Doğu Cumhuriyeti Devlet Başkanı hem devletin, hem de hükümetin Başkanı konumundadır.[7] İki kamaradan oluşan Uruguay Genel Meclisi (Asamblea General), 99 sandalyeli Temsilciler Meclisi (Cámara de Diputados) ve 31 üyeli Senato’dan (Cámara de Senadores) oluşmaktadır.[8] Her iki kamaranın temsilcileri de, nispi temsil seçim sistemiyle 5 yıllığına seçilmektedirler.[9]
José Mujica
Uruguay’da en son 2009’da yapılan Devlet Başkanlığı seçimlerini mütevazı yaşam tarzı ve dürüstlüğüyle bilinen sempatik politikacı José Mujica[10] kazanmıştır. “Pepe” lakaplı ve 1935 doğumlu olan Mujica, gençliğinde Tupamaros gerilla hareketlerine katılmış sol görüşlü ve ateist bir politikacıdır.[11] 2009’daki seçimi, ikinci turda rakibi Luis Alberto Lacalle önünde % 54,63 oyla kazanmayı başaran Mujica[12], anayasa gereği 2. defa üstüste Başkan adayı olamamaktadır.[13] Bu nedenle 2009’da Mujica’yı destekleyen sol görüşlü Geniş Cephe (Frente Amplio – FA) seçim ittifakı, bu seçimde Tabaré Vázquez’i aday göstermiştir. 1940 doğumlu deneyimli bir siyasetçi olan Vázquez, daha önce 2005-2009 yılları arasında da Devlet Başkanlığı görevini yürütmüştür.[14] Oldukça başarılı bir Başkanlık dönemi geçirmiş olan sol görüşlü ve aslen doktor (onkolog) olan Vázquez, bu nedenle seçimlerin büyük favorisidir.[15] Son anketler Vázquez’in partisinin % 43-45 arasında bir oyunun olduğunu ve en kötü ihtimalle ikinci turda rahatlıkla Başkan seçileceğini göstermektedir.[16]
Tabaré Vázquez
Tabaré Vázquez’in kendisini zorlaması muhtemel tek rakibi ise; Ulusal Parti’nin (Partido Nacional – PN) desteklediği sağ görüşlü ve milliyetçi-muhafazakar çizgideki 1973 doğumlu genç siyasetçi Luis Alberto Lacalle Pou’dur.[17] Eski Uruguay Devlet Başkanı Luis Alberto Lacalle’in (1990-1995) oğlu olan ve köklü bir aileden gelen Pou, 2007 yılında televizyon kameraları önünde kavgaya karışmış ateşli bir politikacıdır.[18] Anketlerde Pou’nun oy oranı % 25-28 oranında gözükmektedir. Diğer bazı anketlerde ise Pou’nun oy oranı % 32 dolaylarındadır.[19] Seçimin ikinci tura kalması durumunda, Pou’nun oylarını % 40 bandına yaklaştırması muhtemeldir. Ancak yine de bu seçimi kazanması için yeterli olmayacaktır.
Luis Alberto Lacalle Pou
Seçimde dikkat çeken ve az da olsa kazanma şansı bulunan üçüncü aday ise; merkez sağ çizgideki Colorado Partisi’nin desteklediği eski Uruguay diktatörü Juan María Bordaberry’in (1972-1976) oğlu 1960 doğumlu siyasetçi Pedro Bordaberry’dir.[20] Anketlerde Bordaberry’nin oranı % 14-15 dolaylarında gözükmektedir.[21]
Pedro Bordaberry
Seçimlerde bu iddialı 3 aday dışında iddiası bulunmayan başka adaylar da yarışmaktadır. Şu an için en makul gözüken; 2009’da Mujica’nın yaptığı gibi seçimi ikinci turda Tabaré Vázquez’in kazanmasıdır. Ancak elbette son sözü Uruguay halkı söyleyecektir.
Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] “Uruguay”, Vikipedi, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://tr.wikipedia.org/wiki/Uruguay.
[2] “Earth’s got talent”, The Economist, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://www.economist.com/news/leaders/21591872-resilient-ireland-booming-south-sudan-tumultuous-turkey-our-country-year-earths-got.
[3] “Uruguayan constitutional referendum, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Uruguayan_constitutional_referendum,_2014.
[4] Mike LaSusa (2014), “Uruguay Presidential Elections 2014”, SouthernPulse.info, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://www.spcorrespondents.com/blog/uruguay-presidential-elections-2014.
[5] “Constitution of Uruguay”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_Uruguay.
[6] Anayasanın orijinal İspanyolca metni için; http://www.parlamento.gub.uy/Constituciones/Const997.htm.
[7] “Politics and government of Uruguay”, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: https://www.princeton.edu/~achaney/tmve/wiki100k/docs/Politics_of_Uruguay.html.
[8] “General Assembly of Uruguay”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/General_Assembly_of_Uruguay.
[9] “General Assembly of Uruguay”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/General_Assembly_of_Uruguay.
[10] “José Mujica”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_Mujica.
[11] “José Mujica”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_Mujica.
[12] “Uruguayan general election, 2009”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Uruguayan_general_election,_2009.
[13] “Uruguayan general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Uruguayan_general_election,_2014.
[14] “Tabaré Vázquez”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Tabar%C3%A9_V%C3%A1zquez.
[15] Uruguay siyasi sistemi, partiler ve adayları konusunda detaylı bir analiz için; Rafael Piñeiro (2014), “Uruguayan Electoral Process 2014-2015”, Wilson Center, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/Presentation%20PINEIRO.pdf.
[16] “Uruguayan general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Uruguayan_general_election,_2014.
[17] “Luis Alberto Lacalle Pou”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Luis_Alberto_Lacalle_Pou.
[18] “Partido Nacional y FA repudiaron pelea entre diputados”, Espectador.com, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://www.espectador.com/politica/108493/partido-nacional-y-fa-repudiaron-pelea-entre-diputados.
[19] “Polls shows Uruguay presidential election headed for runoff”, Fox News Latino, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://latino.foxnews.com/latino/politics/2014/10/07/polls-shows-uruguay-presidential-election-headed-for-runoff/.
[20] “Pedro Bordaberry”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Pedro_Bordaberry.
[21] “Uruguayan general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Uruguayan_general_election,_2014.
