1 Temmuz 1997 tarihine kadar Birleşik Krallığa bağlı sömürge ve adalar grubuyken, bu tarihten itibaren Çin Halk Cumhuriyeti’ne bağlı özel bir yönetim bölgesi haline gelen Hong Kong’ta, şu sıralar demokrasi yanlısı gençlerin yaptıkları sokak gösterileri ve polisin bu olaylara yönelik sert müdahaleleri dünya medyasında sıklıkla yer alıyor. Bu yazıda Hong Kong siyasi yapısını ve son gelişen olayları sizlere özetlemeye çalışacağım.
Hong Kong haritası
Hong Kong Adası, Kowloon Yarımadası ve 235 kadar diğer küçük ada ve adacıktan meydana gelen Hong Kong, Asya’nın en büyük serbest pazarı ve limanı, en işlek ticaret, endüstri ve turizm merkezidir.[1] Ekonomisi oldukça gelişmiş olan bölgenin nüfusunun tamamına yakını Çin asıllı ve büyük kısmı da Budisttir. 1997 yılında ülke yönetiminin 99 yıllık İngiliz hakimiyeti sona ermiş ve Hong Kong, Çin Halk Cumhuriyeti’ne bağlı özerk bir bölge haline gelmiştir. “Tek ülke, iki sistem” prensibiyle yönetilen Hong Kong’ta, Basic Law adı verilen ve sömürge döneminden kalma yasal düzen yeni dönemde de korunmuş ve 50 yıl süreyle buranın ekonomik ve siyasal sistemine Çin’in müdahale etmemesi üzerinde uzlaşılmıştır.[2] Ancak Pekin’in bölgenin yaptığı yasal düzenlemeler hakkında veto hakkına sahip olması, burada yaşayan ve İngiliz geleneğine alışkın demokrasi yanlıları için tehlikeli bir gelişme olarak algılanmıştır. Ayrıca bölgenin kendi para birimi olmasına karşın, dış politika ve güvenlik politikası Pekin tarafından belirlenmektedir.[3]
Hong Konglu genç göstericiler, Amerika’daki Ferguson Olayları’ndan esinlenerek polise “bizi vurmayın” işareti yapıyorlar[4]
Bölgede bardağı taşıran ve çeşitli protesto gösterilerinin doğmasına yol açan son gelişme ise; Pekin’in yeni yaptığı bir düzenleme ile ülkedeki yasama meclisini (LegCo) oluşturan kişilerin yarısının artık doğrudan halkoyuyla seçilememesini ve Pekin yanlısı iş grupları tarafından atanmasını öngören seçim yasası değişikliği olmuştur.[5] Bu sayede yasama meclisinin yarısı ve ülkeyi yöneten ve “chief executive” adı verilen en üst yöneticiyi belirleme yetkisi Pekin’in kontrolüne geçmiştir.[6] 1 Temmuz 2012 tarihinden beri bölgenin “chief executive” adı verilen en üst yöneticisi CY Leung’dur.[7] Pekin yönetimi ile Hong Kong arasında daha önce 2017 yılında chief executive adı verilen yöneticinin doğrudan halkoyuyla seçilmesi konusunda uzlaşma sağlanmış, ancak Pekin’in tüm adayların bir komite tarafından seçilmesi konusundaki ısrarı nedeniyle nihai bir çözüme ulaşılamamıştır.[8]
Hong Kong gökdelenleriyle meşhur bir bölgedir
Son gelişmeler üzerine, özel statüdeki bölgede demokrasi yanlısı binlerce genç geçtiğimiz günlerde bir sokak hareketi başlatmış ve Hong Kong’ta çeşitli sivil itaatsizlik eylemleri görülmeye başlanmıştır. ABD’deki “Occupy Wall Street” hareketinden esinlenerek “Occupy Central” (Merkezi İşgal Et) adı verilen hareket, Pekin yönetiminden özgür ve adil seçimler düzenlemesini ve halkın yöneticilerini kendisinin belirlemesini talep etmektedir. Hareketin lideri Benny Tai, bölgenin üst düzey yöneticisi CY Leung’tan halka siyasi reformlar öngören bir rapor sunmasını beklediklerini belirtmiştir.[9] Hükümet binaları önünde toplanan gruplara, Hong Kong polisinin göz yaşartıcı gaz da kullanarak sert müdahalelerde bulunduğu görülmüştür. Cumartesi akşamı düzenlenen protestoya ise 10 binden fazla kişinin katıldığı açıklanmış, protestoyu organize edenler ise 60 bin katılımcıdan söz etmiştir. Cuma akşamından bu yana süren gösterilerde 78 kişinin gözaltına alındığı sanılmaktadır.[10] Bölgenin yöneticisi CY Leung ise, 7 milyon Hong Kongluya “sükunet ve nizama uyma” çağrısı yapmış ve yönetimin, Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nu yardıma çağırdığı haberlerini yalanlamıştır.[11]
Hong Kong’ta son yaşanan olaylar, Çin’in bu bölgede işinin ilerleyen yıllarda hiç de kolay olmayacağını ispatlar niteliktedir. Sermaye gruplarıyla ilişkisini iyi götüren Pekin’in, Batı kültürünü özümsemiş Hong Konglu gençlere ulaşmakta zorlanması ve tek partili komünist sistemin insanlara özgürlük vaat etmemesi bu ülkenin en büyük zorlukları olarak öne çıkmaktadır. Pekin’in bu olaylar karşısında geçmişte Tiananmen Meydanı’nda olduğu gibi sert güç kullanması ise yeni ve daha büyük olayların fitilini ateşleyebilir.
Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] “Hong Kong”, Vikipedi, Erişim Tarihi: 29.09.2014, Erişim Adresi: http://tr.wikipedia.org/wiki/Hong_Kong.
[2] “Hong Kong profile”, BBC, Erişim Tarihi: 29.09.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-16517764.
[3] “Hong Kong profile”, BBC, Erişim Tarihi: 29.09.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-16517764.
[4] “Hong Kong’s protesters are using the “hands up, don’t shoot” gesture from Ferguson”, Vox, Erişim Tarihi: 29.09.2014, Erişim Adresi: http://www.vox.com/2014/9/28/6860493/hong-kong-protests-mike-brown-ferguson.
[5] “Hong Kong profile”, BBC, Erişim Tarihi: 29.09.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-16517764.
[6] “Hong Kong”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 29.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Hong_Kong.
[7] “CY Leung”, Erişim Tarihi: 29.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/CY_Leung.
[8] “Hong Kong profile”, BBC, Erişim Tarihi: 29.09.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-16517764.
[9] “Hong Kong’ta binlerce gösterici sokaklara döküldü”, Hürriyet, Erişim Tarihi: 29.09.2014, Erişim Adresi: http://www.hurriyet.com.tr/dunya/27289840.asp.
[10] “Hong Kong demokrasi için ayaklandı”, DW, Erişim Tarihi: 29.09.2014, Erişim Adresi: http://www.dw.de/hong-kong-demokrasi-i%C3%A7in-ayakland%C4%B1/a-17960940.
[11] “Hong Kong demokrasi için ayaklandı”, DW, Erişim Tarihi: 29.09.2014, Erişim Adresi: http://www.dw.de/hong-kong-demokrasi-i%C3%A7in-ayakland%C4%B1/a-17960940.
