“Bize takılıyorsun AB’de ne işin var diye. O zaman bizi Şanghay İşbirliği Örgütü’ne alın, biz de AB sürecini gözden geçirelim”. Bu sözler Başbakan Erdoğan’ın geçtiğimiz yıl gerçekleştirdiği Rusya ziyaretinde bir araya geldiği Devlet Başkanı Putin’e bizzat kendisi tarafından latife ile söylenmişti. Ardından dünya kamuoyu Türkiye’nin devam eden “eksen kayması” tartışmalarının göbeğinde sırtını batıya, yani Avrupa Birliği’ne dönerek, yeni Avrasya politikasını Şanghay İşbirliği Örgütü’nde yer alarak inşa edeceği yorumlarında bulunmuştu. Bu gelişmelerin üzerinden yedi ay geçmesinin ardından son günlerde Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütü üyeliği hususunda tekrar yoğunlaşan tartışmalar üyelik çalışmalarının ciddi boyuta ulaşacağını gösteriyor.
Türkiye Avrasya Birliği oluşumunda yerini almaya hazırlanıyor.
Başbakan Erdoğan’ın Şanghay çıkışının altında yatan nedenleri çeşitlendirmek mümkün. Bunların başında hiç kuşkusuz akıllara AB üyelik müzakere süreci karşında Türkiye’nin elini güçlendirmeye çalışma ihtimali gelmektedir. Ya da büyük resmi görmek istersek Türkiye, Rusya’nın ulusal hedeflerinden biri olan “Avrasya Birliği” oluşumunda yerini almaya hazırlanıyor. Dünyanın merkezinin gün geçtikçe doğuya doğru kayması ve demografik güç ile politik karar alma inisiyatifinin el değiştirmesi göz önünde bulundurulursa, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün “Avrasya Birliği” nin kurulum sürecinde en büyük katkıyı sağlayacak bölgesel organizasyon olacağı yadsınamaz.
Öte yandan Şanghay İşbirliği Örgütü Rusya için büyük önem arz ediyor. Devlet Başkanı Putin, 2007 yılında Bişkek’te gerçekleştirilen Şanghay Zirvesinde; “Tek kutuplu dünya kabul edilemez.” sözleriyle örgütün NATO ve AB olmak üzere Batı’nın güdümündeki oluşumlara karşı misyonu olduğu ifade etmişti. Fakat Türkiye’nin olası üyeliği beraberinde hem ABD için hem de Çin ve Rusya açısından olumlu ve olumsuz sonuçları getiriyor.
Türkiye’nin üyeliği ABD’yi yakından ilgilendiriyor.
Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütü üyeliği durumunda ABD, Türkiye eliyle örgütte alınan kararlara müdahil olma şansına sahip olabilir. Elbette bu Türkiye’nin buna ne ölçüde müsade edeceğiyle alakalı bir durum. Çünkü ulusal menfaatlerin ön planda olan politika izleyecek olan Türkiye, iki taraf arasında denge siyaseti yürütecektir. Üyeliğin zemin hazırlayacağı muhtemel risk ortamında ise Türkiye’nin oluşturacağı kapsamlı işbirliği zemini ABD’nin Avrasya politikasına engel teşkil edecektir.
Mimar Sinan Üniversitesi Tarih Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ahmet Taşağıl’a göre, ABD’nin Avrasya politikasının siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel olmak üzere üç ayağı bulunmaktadır. Bölgedeki zengin enerji kaynakları ile Amerikan şirketlerinin yatırımları, Washington yönetimi için Avrasya’yı vazgeçilmez kılıyor. Türkiye ise ABD’nin bu politikasında stratejik konumda yer alıyor. Dolayısıyla Türkiye’nin muhtemel Şanghay İşbirliği Örgütü’ne üyeliği esasında Rusya ve Çin merkezli siyaset takip etmesi, ABD’nin Avrasya politikası için tehdit ve büyük riskler taşıyacağı gözden kaçmamalı.
“Büyük Turan Ordusu” Kuruluyor.
Gündem de yer alan bir başka önemli konu ise Türkiye, Azerbaycan, Kırgızistan ve Moğolistan’ın “Avrasya Askeri Statülü Kolluk Kuvvetleri Teşkilatı” adı altında ortak askeri yapı kurmalarıdır. Merkezi Ankara’da olan yapılanma tamamen barışa hizmet eden bir kuruluş olma özelliğinin yanında hiçbir şekilde NATO gibi bir misyona sahip olmayacak. Avrupa’da “Büyük Turan Ordusu Kuruluyor” manşetlerinin atılması, batı dünyasının gelişmelere ne kadar temkinle yaklaştığının bir göstergesi.
Türkiye’nin AB üyeliği olmazsa olmaz şartlar arasında değil, lakin bu süreci de durdurma gibi bir niyeti olmadığını sürdürülen müzakerelerden anlıyoruz. Jeopolitik konumu gereği birden fazla bölgesel organizasyon ve kurumlarda söz sahibi olabilme potansiyeline sahip olması gereken Türkiye, uluslararası anlaşmazlıklarda “arabuluculuk” ve “katalizörlük” görevini bu sayede yerine getirebilmesi muhtemeldir.
Haftanın Sözü: “Kelime torba gibidir. İçine konan şeyin şeklini alır.”
Furkan KAYA
