1 Ekim 2012 tarihinde yapılan genel seçimlerde “Gürcü Arzusu” koalisyonu kazandıktan ve hükümeti kurduktan sonra, Gürcistan’ın iç ve dış politikasında önemli değişimler yaşandı. Hükümet, Devlet Başkanı Mihail Saakaşvili’nin iktidarı dönemine özgü olan politikadan uzaklaşarak, politik çizgiye yeni tınılar getirmeye çalışıyor. Bu değişiklik girişimleri ulusal, bölgesel ve uluslararası yayın organlarında çeşitli açılardan tartışılıyor. Başbakan B. İvanişvili ve Devlet Başkanı M. Saakaşvili arasında kişisel ilişkiler zemininde yaşanan anlaşmazlıkların Gürcistan siyasetine de yansıması, ciddi sorunların ortaya çıkmasına neden olmuştur.
17 Ocak 2013 tarihinde İvanişvili Ermenistan gezisi sırasında, Abhazya üzerinden Ermenistan ve Rusya’yı birleştiren demiryolu hattının açılmasının mümkün olduğunu bildirmiştir. Bu, bölgede güvenlik ve dış politikanın değişmesi yönünde İvanişvili tarafından yapılan ciddi bir açıklamaydı ve bu konu bölgedeki kitle iletişim araçlarında halen tartışılıyor. Bazı kaynaklar, İvanişvili’nin Ermenistan’da bu tür bir açıklama yapmasını bu ülke ile ilişkilerini düzene oturtma girişimi olarak değerlendirse de, İvanişvili hükümetinin, dış politika çizgisinin köşe taşlarını değiştirmeye kalkışması, Abhazya demiryolunun açılması meselesinin basit bir konu olmadığını gösteriyor. İvanişvili’nin ardından 7 Mart’ta Ermenistan’a gezi düzenleyen Gürcistan Savunma Bakanı İrakli Alasaniya da benzer bir açıklamada bulunmuştur.
Ermenistan Devlet Başkanı Serj Sarkisyan’ın 11 Mart’ta, Rusya gezisinden birkaç gün önce Abhazya’nın Başkanı Aleksandr Ankvab’ın da Rusya’ya gezi düzenlemesinin bir rastlantı olmadığına ilişkin çeşitli görüşler dile getiriliyor. Bu takdirde, Gürcistan’ın meseleye nasıl yaklaştığı oldukça önemlidir. Gürcistan, toprak bütünlüğünün sağlanmasından sonra Abhazya demiryolunun açılmasının mümkün olduğunu bildirse de, toprak bütünlüğünün sağlanması mümkün görünmüyor. Gürcistan’ın Rusya ile sadece ekonomik ilişkilerin kurulmasına karşılık, Abhazya demiryolunun açılmasına izin vermesi İvanişvili hükümetinin çöküşü ile sonuçlanabilir.
İş adamı anlayışıyla hükümeti yönetmeye çalışan İvanişvili böyle bir hata yapabilir mi? Devleti yönetmek için iş adamı anlayışı yeterli değildir; politikayı, bölgesel ve uluslararası dengeleri bilmeden iktidarda kalmanın olanaksızlığını herhalde İvanişvili acı bir şekile öğrenecek.
İvanişvili hükümetinin Rusya ile ilişkilerini düzenlemesiyle ilgili çeşitli görüşler dile getirilse de, birkaç gün önce Gürcistan Meclisi’nin yeni bir dış politika belgesi kabul etmesi bu görüşlerle çelişiyor. Zira bu belgede, “toprakların işgalden kurtarılması ve ülkenin uluslararası alanda tanınan sınırlarına dönülmesi…, Gürcistan Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlığını tanıyan ülkelerle diplomatik ilişki kuramaz” ifadelerinin yer alması, hükümetin Rusya ile ilişkileri düzene sokmasına olanak tanımıyor. Ancak İvanişvili’nin bu belgeden kaynaklanan hükümleri çiğnemeden, diğer yollarla Rusya ile ilişkileri düzene sokma girişiminde bulunma olasılığı da göz ardı edilmemelidir.
Rusya’nın Abhazya demiryolunun açılması yönünde çalışmaları anlaşılabilir. Rusya böylece Ermenistan ile ekonomik, siyasi ve askeri iş birliğini genişletmeye ve Ermenistan’da bulunan 102 sayılı askeri üssünü güçlendirmeye çalışıyor. Rusya’nın bu amacını Gürcistan hükümeti de biliyor. Mesele şu ki; Abhazya ve Güney Osetya sorunları Gürcistan’ın toprak bütünlüğü çerçevesinde çözümlenmediği sürece, Gürcistan’ın Abhazya demiryolunun açılmasına izin vermesi Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlığını de facto tanıması demektir. Rusya’nın bölgede güçlenmesi hali hazırda Gürcistan’ın stratejik çıkarlarına hizmet etmiyor.
Rusya son zamanlarda Ermenistan’ın Avrasya Birliği ve Gümrük Birliği’ne üye olması için baskılarını artırıyor. Ermenistan şimdilik bu konuda somut yanıt vermese de, Rusya’nın baskılarına nereye kadar boyun eğmeyeceği bilinmemektedir. Rusya’nın Ermenistan’a baskılarını artırdığı bir dönemde, İngiltere Dışişleri Bakan Yardımcısı Simon Freyzer, Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan’ın Rusya’ya düzenlediği gezi sırasında 11 Mart’ta yaptığı açıklamada, Ermenistan’ın Avrupa ile bütünleşmesi ve Rusya ile gelişen ilişkilerinin birbiriyle tezat oluşturmadığını, ancak Ermenistan’ın Gümrük Birliği’ne üye olmasının, Avrupa Birliği ile serbest ticaret bölgesine ilişkin iş birliğinde ciddi sorunlara neden olacağını vurgulamıştır. Elbette, bu açıklamanın Sarkisyan’ın Rusya’ya gezi düzenlediği gün yapılması rastlantısal değildir.
Sarkisyan Moskova’da iken, Avrasya Birliği ve Gümrük Birliği’ne üye olacaklarına ilişkin somut bir açıklamada bulunmaktan çekinse de, Rusya gezisinden sonra, 14 Mart’ta Avrupa Halk Partisi Zirvesi’nde yer aldığı sırada, Avrupa ile bütünleşmenin Ermenistan’ın dış politikasının öncelikli meselesi olduğunu bildirmiştir. Elbette, Abhazya demiryolunun açılması ile Ermenistan, Rusya ile ulaşım koridoruna kavuşabilir. Bu Ermenistan ekonomisinin güçlenmesine paralel olarak, Rusya’nın bu ülkede kurduğu 102 sayılı askeri üssün de güçlenmesi demektir. Bu durumda, Ermenistan’ın Rusya’ya olan bağımlılığı daha da artacaktır. Ermenistan hükümeti tek taraflı bağımlılıktan rahatsızdır, fakat bu bağımlılığı azaltarak Avrupa Birliği ile bütünleşmeyi genişletmek için ekonomik ve politik kaynaklara sahip değildir.
Bu yüzden Ermenistan, bir yol ayrımında kalmıştır. Bir yandan, Rusya’nın Avrasya Birliği ve Gümrük Birliği’ne üye olması için baskılarını artırması, diğer yandan ise daha ilerici ve gelecek vaat eden Avrupa Birliği ile iş birliği olanakları, Ermenistan’ın geleceğini hangi kurum çerçevesinde göreceğine karar vermesinde sıkıntı yaratıyor. Kesin olarak, Sarkisyan’ın Rusya’nın taleplerine karşı çıkmaya siyasi gücü ve cesareti yetmiyor. Ermenistan, Avrupa Birliği ve Rusya arasında dengeyi korumaya çalışsa da, her geçen gün bu dengeyi korumak biraz daha zorlaşıyor.
Dr. Hatem CABBARLI
