Rusya ve Batılı devletler Suriye’de sivil halka karşı kimyasal silahların hangi güçlerce kullanıldığı üzerinde henüz ortak görüşe varabilmiş değiller. Türkiye’nin de içinde yer aldığı Esad rejiminin ülke yönetiminden çekilmesini savunan ülkeler,binlerce sivil Suriye vatandaşın Esad’ın halkına kullandığı kimyasal gazlar neticesinde hayatını kaybettiğini iddia ederken, diğer kanat kullanılan kimyasalların hangi oranda Esad güçlerince ya da içinde radikal grupların da yer aldığı muhalifler tarafından kullanıldığına dair elde somut bilgiler bulunmadığını iddia ediyor. Neticede diğer bölge ülkelerinden farklı bir yapıya sahip olan Suriye’nin içinde yer alacağı bir bölgesel savaşın faturasının Türkiye’nin üzerine kalmasının doğuracağı sonuç, coğrafyanın derin etnik ve mezhepsel çizgide bölünmesi olacaktır.
ABD askeri seçeneği halen masada tutuyor.
Son gelişmeler ile beraber ABD ve Rusya’nın Suriye’nin kimyasal silahları uluslararası denetçilere vermesi karşılığında bölgeye askeri müdahalenin önüne geçilebileceği üzerinde mutabakata varmaları dünya kamuoyu tarafından memnuniyetle karşılandı. Fakat Obama’nın daha sonra Suriye’ye askeri seçeneğin hala masada olduğunu belirtmesinin ardından Rusya’da bölge menfaatlerini garanti artına almak için kendince önlemler almaya başladı. Dolayısıyla Suriye meselesi aslında iki büyük gücün bilek güreşi sahası haline gelmiş oldu.
İran Hizbullah vesilesiyle İsrail ile dirsek temasından vazgeçemiyor.
Öte yandan Orta Doğu’nun söz sahibi ülkelerinden İran ile Suudi Arabistan’ın da Suriye üzerindeki tutumu Rusya ile ABD’nin politikalarını doğrular nitelikte. İran bir taraftan Hizbullah ile olan bağını koparmamak ve bu vesile ile İsrail ile direk temasını kaybetmemek için Esad rejiminin devamlılığını savunurken, Suudi Arabistan ABD’nin stratejileri doğrultusunda hareket ediyor.
Esad cezalandırılacak mı yoksa rejim devrilecek mi?
Uluslararası kamuoyunun cevaplanması gereken esas soru; Esad her koşulda cezalandırılacak mı yoksa Esaj rejimi ne olursa olsun değiştirilecek mi? İsrail’in bölgedeki ulusal güvenlik hesaplarını ve Rusya ile İran’ın bölgedeki ulusal menfaatleri göz önünde bulundurulursa Esad rejiminin yıkılması yerine politikalarını revize etmesi konusunda cezalandırılacağı olasılığı muhtemel. Aksi bir senaryoda ise bundan en büyük zararı görecek namzet ülke İsrail olacak. Çünkü Esad ile bir şekilde ilişkilerini yürüten İsrail, Esad’ın düşmesi ve yerine radikal örgütlerin geçip kimyasal silahları ellerine geçirmesi durumunda İsrail’in ulusal menfaati ciddi anlamda risk altına girecektir. Zaten Mısır’da darbeyi açıkça böylesine hızlı bir şekilde desteleyen İsrail yönetiminin en büyük korkusu, aynı anda hem Mısır’da, hem de Suriye’de Müslüman Kardeşlerin otoriteyi ele geçirmesiydi. Müslüman Kardeşlerin gücünü kırmaya yönelik Mısır’a yapılan askeri darbe aslında Suriye muhalefetine de mesaj niteliğinde olduğu unutulmamalı.
ABD yönetiminin de gerçekte Esad’ın gitmesini istediği düşünmek çok düşük bir ihtimal. Çünkü Esad rejimi devrilmediği takdirde İran’ın bölgesinde nefes alabilmesinin yanı sıra bölge dengelerinin korunmasıyla, İsrail’de rahatlayacaktır. ABD yönetimi Esad’ı devirmeye yönelik çalışmalarda başarılı olması durumunda is Suriye’de oluşacak otorite boşluğu kimyasal silahların radikal grupların eline geçmesini sağlarken, İran’ın yalnızlaşması rejimi daha da radikalleşmeye götürecektir. Dolayısıyla Suriye’de demokratik geçişin sağlanabilmesi için Esad’ın içinde yer alacağı bir uluslararası toplantı düzenlenmesi ve binlerce Suriye’nin evlerine güvenle dönmesi gerekiyor.
Haftanın Sözü: “Akıllı insan konuşur, çünkü söylemek istedikleri vardır. Aptal konuşur, çünkü bir şey söylemek zorunda olduğunu sanır.”
Fotoğraf: Beşar Esad, Charlie Rose ile mülakat sırasında. (New York Times)
Furkan KAYA
