İSKOÇYA’DA BAĞIMSIZLIK REFERANDUMU YAKLAŞIRKEN

Dünyanın köklü demokrasilerinden Büyük Britanya’da, 2014 yılındaki en önemli gündem maddesi kuşkusuz Eylül ayında düzenlenmesi planlanan İskoçya bağımsızlık referandumu olacak.[1] Bu yazıda Birleşik Krallık idari yapısı ve İskoçya’nın durumu hakkında bilgi vererek, İskoçya bağımsızlık referandumunu analiz etmeye çalışacağım.

1997 yılında önemli bir anayasal değişim sürecine giden İngiltere, 11 Eylül’de İskoçya, 18 Eylül’de Galler’de yapılan halk oylamalarıyla bu iki bölge için ayrı meclisler kurulmasına izin vermiştir. Daha önce 1979 yılında bu iki ülkede “hayır” çıkan oylamalarda bu defa “evet” kararı çıkmıştır. İskoçlar, oy verenlerin dörtte üçünün oyuyla 1707’den beri kaldırılmış olan parlamentolarına yeniden kavuşma istençlerini ortaya koymuşlardır. Bu parlamento yasa yapabilmekte ve vergi koyabilmektedir, yani İngiltere’ye bağlı olduğu savunma, dış ilişkiler ve para siyaseti dışında oldukça geniş yetkilere sahiptir. Galler’de ise sonuç belirsiz olmuş ve oylamaya katılanların sadece % 50,3’ü olumlu oy kullanmışlardır. İskoçya’nın aksine Galler meclisi ne yasa yapabilmekte, ne de vergi koyabilmektedir. Esas işi, Londra’nın bölgeye ayırdığı ödeneğin nereye harcanacağını kararlaştırmaktır. 22 Mayıs 1998’de yapılan bir halk oylamasıyla Kuzey İrlanda’da da bir meclis kurulması kararı alınmıştır. 1997’de başlayan bu değişim süreci 1999’da tamamlanmıştır. Kurulan bölge meclisleri içerisinde en önemlisi 129 üyeli İskoç Parlamentosudur. Kuzey İrlanda Meclisi 108, Galler Meclisi ise 60 üyelidir.[2]

İşte bu özerk ve neredeyse bağımsız niteliğini 1999 yılında kazanmış olan İskoçya’da, şimdilerde bölgesel hükümetin Başbakanı ve ayrılıkçı İskoç Ulusal Partisi’nin (SNP) lideri olan Alex Salmond, “Evet İskoçya” kampanyasına liderlik etmekte ve tam bağımsızlık için İngiltere’ye baskı yapmaktadır.[3] Salmond referandumu İskoçların İngilizleri yendiği Bannockburn Savaşı’nın 700. yıldönümünün kutlanacağı 2014 yılında yaparak, milliyetçi eğilimlerden de faydalanmayı ummaktadır.[4] Kampanyaya, İskoçya’daki bazı siyasi partiler, ünlü kişiler ve işadamları da destek vermektedirler.[5] Buna tepki olarak, İngiltere’nin İşçi Partisi mensubu İskoç milletvekili ve eski Maliye Bakanı Alistair Darling de, ülkedeki tüm partilerin desteğini alarak geçtiğimiz yıl bir karşı kampanya başlatmış ve İskoçya’nın ekonomik ve kültürel olarak Birleşik Krallık’la beraber daha güçlü olduğunu savunarak ve olası bir bağımsızlık için “Çocuklarımızı bilinmeyen bir yere göndermek gibi” değerlendirmesini yapmıştır.[6] Referandum, İngiliz Başbakanı David Cameron ve Alex Salmond’ın 15 Ekim 2012 tarihinde imzaladıkları Edinburg Anlaşması ile kesinleşmiştir.[7] Referandumun şu şekilde yapılması planlanmaktadır; referandumda 4 milyon civarındaki İskoç seçmene 6 kelimelik bir “evet-hayır” sorusu sorulacaktır; “Should Scotland be an independent country?” (Sizce İskoçya bağımsız bir ülke olmalı mıdır?). İskoç hükümeti referandumda oy verme hakkını 16-17 yaşındaki gençlere de taşıyarak, gençlerin milliyetçi duygularından istifade etmeyi planlamaktadır.[8]

İngiltere Başbakanı David Cameron bu konuya en son olarak yılbaşı mesajında değinmiş ve  BBC’de yayınlanan mesajında İskoçya’nın Birleşik Krallık’tan bağımsız olup olmayacağına karar verilecek referanduma ilişkin özel bir bölüm ayırmıştır. Cameron İskoçlara, “Bu yeni yıl mesajımızda İngiltere’den, Galler’den, Kuzey İrlanda’dan İskoçya’ya mesajımızı gönderelim. Sizin kalmanızı istiyoruz. Birlikte çocuklarımız ve torunlarımız için daha güçlü bir Birleşik Krallığı inşa edebiliriz” diye seslenmiştir.[9] Geçtiğimiz günlerde “İskoçya’nın Geleceği: Bağımsız bir İskoçya’ya doğru rehberiniz” başlıklı planını Glasgow’da açıklayan bölgesel hükümetin Başbakanı Salmond ise şu mesajları vermiştir: “Bu, bağımsız bir ülke için daha önce yapılmadığı kadar kapsamlı bir projedir. Yalnızca İskoçya için değil, bağımsızlık bekleyen tüm uluslar için. Bizim bakış açımız bağımsız bir İskoçya’nın uluslar ailesinde eşit bir üye olarak kendi yerini kazanması doğrultusundadır. Fakat biz bağımsızlığı tek başına bir amaç olarak değil, İskoçya’yı daha iyi bir ülke olması için değiştirecek bir araç olarak görüyoruz” şeklinde konuşmuştur.[10]

Yapılan anketler tüm çabalara karşın “hayır” yanıtının halen % 9 oranlarında daha yüksek olduğunu göstermektedir.[11] The Sunday Times ve Real Radio Scotland tarafından yapılan ankette, katılımcıların % 38’i referandumda “evet”, % 47’si “hayır” diyeceğini açıklamış, % 15 oranında katılımcı ise “kararsız” olduğunu belirtmiştir.[12] Bu da “hayır” yanıtının önde olmasına karşın kararsız seçmenin desteğini alan görüşün referandumu kazanacağını ispatlamaktadır. Bu nedenle her iki görüşün taraftarları arasında önümüzdeki haftalarda yoğun bir propaganda faaliyeti ve politik psikolojik manevralar yaşanacağını söylemek mümkündür. Elbette bu konuda daha birikimli olan İngiltere’nin şansı daha yüksek gözükmektedir. Ancak inatlarıyla bilinen İskoçları da hiçbir zaman yabana atmamak gerekir.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ