MISIR’DA ANAYASA REFERANDUMU

3 Temmuz 2012 tarihinde gerçekleşen Mısır darbesinden bu yana yaklaşık 6 ay geçti. Bu süre zarfında ülkede birçok katliam ve önemli siyasi gelişme yaşandı. Şimdi ise Mısırlılar 2 gün sürecek bir anayasa referandumu ile karşı karşıya. Bu yazıda Mısır’daki anayasa referandumu sürecini ve Mısır’ın geleceğine dair senaryoları sizlere aktaracağım.

Devrik Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi taraftarları ve genel olarak Müslüman Kardeşler örgütünün boykot ettiği ve 2 gün sürecek olan referandumda, Mısırlılardan demokratik açıdan pek çok eksikliği olan otoriter bir anayasa ile siyasal açıdan birçok belirsizlik ve istikrarsızlığa gebe bilinmez bir gelecek arasında seçim yapması bekleniyor. Sonucu tahmin etmek elbette zor değil… Bizdeki 1982 anayasası referandumuna benzeyen bir süreç Mısır’da da yaşanıyor ve bu nedenle büyük ihtimalle Mısır halkı da geçmişte Türk halkının yaptığı gibi seçimlerini otoriter de olsa anayasal bir düzenden yana koyacaklardır. Yeni Mısır anayasasında[1] İslamiyet devlet dini olarak kabul ediliyor, ama tüm inançların özgürlüğünü vurguladığı gibi, Mısır’da hiçbir siyasi partinin din esasına dayalı olamayacağı ilan ediliyor.[2] Böylece Müslüman Kardeşler’in yeniden bir parti olarak faaliyete geçmesinin bir anlamda önü kesiliyor. Zaten bu nedenle yüzbinlerce kişi anayasa referandumu boykot ediyor ve halen devam eden çatışmalarda birçok kişinin öldüğü kaydediliyor. Anayasada kadın-erkek eşitliğinin vurgulanması ise olumlu bir gelişme.[3] Yeni anayasa ile Cumhurbaşkanı’na 4 yıl süreyle ve en fazla 2 dönem görev yapma hakkı tanınıyor. Ayrıca askere tanınan bazı özel yetkiler de mevcut. Örneğin Savunma Bakanı’nın ordu tarafından atanması öngörülüyor ve sivil otoritenin askeri bütçeye müdahale yetkisi kısıtlanıyor.[4] Buna karşılık yeni anayasada Cumhurbaşkanı’nın parlamento tarafından güvensizlik oyu verilerek azledilebileceği ve aleyhinde soruşturma açılabileceği gibi olumlu adımlar da var.[5]

Anayasa komisyonu başkanlığını yapan eski diplomat Amr Musa’ya göre, bu yeni belge Mısır’da demokrasinin ve istikrarın yolunu açacak. Ancak kendisi de bunun kolay olmayacağını, zamana ihtiyaç olduğunu kabul ediyor.[6] Aslına bakılırsa, anayasa referandumundan sonra Mısır’ı daha iyi günlerin beklediğini söylemek mümkün. Zira anayasanın kabulünün ardından geçici olarak Cumhurbaşkanlığı görevinde bulunan Adli Mansur’un yerine geçecek Cumhurbaşkanı ve Mısır Parlamentosu için seçimler yapılacak. Ancak burada kimin Cumhurbaşkanı olacağı da çok önemli. Amr Musa ve Muhammed El Baradey gibi yurtdışında tanınan isimlerin dışında, geçici Cumhurbaşkanı Adli Mansur’un da adı Cumhurbaşkanlığı için geçiyor. Ancak seçimlerin favori ismi kuşkusuz bir devrim olarak nitelendirdiği darbenin mimarı olan General Abdülfettah el Sisi. Bu nedenle Sisi’ye biraz daha yakından bakmakta fayda var.

Mısır’ın efsanevi lideri Cemal Abdül Nasır’ın başa geçmesinden 2 yıl önce 1954’te dünyaya gelen Sisi, ABD’nin en prestijli asker okullarından Birleşik Devletler Ordu Savaş Üniversitesi’nde eğitim görmüş önemli bir askeri lider.[7] Oldukça muhafazakâr bir dünya görüşü olan Sisi’nin, bu sayede El Ezher ve Körfez ülkelerinin desteğini alabildiği vurgulanıyor. Kişisel olarak ketum bir profil çizen Sisi, kısa bir süre önce Cumhurbaşkanlığı yarışı için hazır olduğunu vurgulamıştı.[8] Birkaç ay önce UPA adına mülakat gerçekleştirdiğim Amerikalı ünlü akademisyen Profesör Daniel Pipes’ın da Mısır’ın geleceği adına Sisi’yi işaret ettiğini hatırlatmak isterim.[9] Bu nedenle şu an Savunma Bakanı olan General Sisi’nin kısa bir süre sonra Mısır’ın başında olacağını düşünebiliriz.

Son olarak Mısır’da yaşananlar demokrasi adına trajik olsa da, Müslüman Kardeşler döneminde yapılan hataların bu sonuca yol açtığını söylemek yanlış olmaz. Bu nedenle Mısır’ı anayasanın reddi durumunda bekleyen istikrarsız içsavaş ortamındansa, ordu kontrolünde sivil demokratik hayata geri dönüş, Mısır halkı ve tüm dünya için her şeye rağmen daha cazip bir seçenek olacaktır gibime geliyor.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ