23 Aralık 2013 tarihinden kaleme aldığım “Batı’nın Rusya ile Ukrayna Satrancı” başlıklı yazımda, Ukrayna’da alevlenen toplumsal olayların merkezinde, Batı ile Rusya’nın bölge üzerinde “bilek güreşi” mücadelesinin olduğunu yazmıştım. Nitekim Rusya yanlısı Yanukoviç’in koltuğundan düşürülmesiyle, uzun süredir muhaliflerle iktidar arasındaki mücadelenin galibi Moskova karşıtı gruplar oldu. Şimdi tüm gözler Mayıs ayında gerçekleşecek erken seçimlerde… Her ne olursa olsun bundan sonra Ukrayna’da hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağı aşikâr.
Ukraynalılar Rus baskısından kurtulmak istiyor!
Hatırlanacağı üzere, Ukrayna’da iç buhranın fitili Cumhurbaşkanı Yanukoviç’in AB ile ekonomik işbirliği anlaşmasına imza atmamasıyla ateşlenmişti. Bunun sonucunda AB ile entegre olmak isteyenler ile iktidar arasında yaklaşık yüz sivilin hayatını kaybettiği olaylar başlamış oldu. Olaylar şiddetini giderek arttırırken, Rusya daha önce aktarmış olduğu 3 milyar dolar krediden geriye kalan 15 milyar dolarlık kısmını vermeye söz verse de, bu Kiev meydanlarında tansiyonu düşürmeye yetmedi. Çünkü artık önemli sayıda Ukraynalı, Rusya güdümünde bir yönetim altında yaşamak istemiyordu.
Ukrayna ne anlam ifade ediyor?
Neticede fiilen de olsa Ukrayna, Rusya taraftarları ve Batı yanlıları olarak ikiye bölünmüş vaziyette. Zaten doğal olarak bu bölünme Rusya sınırına yakın doğu ile AB sınırına yakın Batı bölgelerinde hissediliyor. Peki, taraflar için Ukrayna ne anlam ifade ediyor?
Batı için Ukrayna’nın önemi ülkenin jeopolitik konumundan ötürü geliyor. Tarihte Rus etkisinin uzun yıllar boyunca hissedildiği toprakların, Batı’nın Rusya’nın manevra kabiliyetini sınırlama ve “kalp atışlarını” hissedebilmesi için önemli işlevsel özelliği var. Özellikle siyasi etkiyle çevrelenen Rusya kilidinin anahtarı Ukrayna olacak.
Rusya için ise tarihsel bağlar Ukrayna’yı kendisine aidiyet duygusu hissettiren nedenlerden başındadır. Ayrıca Rusya’nın en önemli dış politika enstrümanlarından biri olan “enerji” kartının vazife göreceği yerlerin başında Ukrayna geliyor. Moskova’nın Batı Avrupa’ya enerji ihracında köprü vazifesi gören Ukrayna’nın Rusya yanlısı siyasi iktidara sahip olması, hem Rusya’yı maliyetli alternatif enerji güzergahlarından kurtaracak, hem de Batı’ya karşı elini güçlü kılacak. Ukrayna’nın bir başka önemli özelliği ise Rusya’nın Kırım Özerk Cumhuriyeti’nde yer alan Sivastopol Limanı’nda bulunan Rus donanmasının güvenliğidir. Burada yer alan Rus üssü, Rusya’nın imparatorluk stratejisinde yer alan Karadeniz’de bulunma ve Akdeniz’de güç sahibi olma gibi ulusal güvenliğini doğrudan ilgilendiren konular için açısından hayati önem taşıyor.
Batı krizi kendisi için fırsata dönüştürüyor.
Dolayısıyla Ukrayna’da her ne kadar Batı’yı memnun edecek gelişmeler yaşanıyor olsa da, Rusya’nın hiçbir şey yapmadan olayları tribünden izlemesi beklenmemeli. Çünkü gerek Gürcistan savaşında, gerekse son dönemde Suriye’de yaşanan iç savaşta Rusya tavrını net olarak bölge politikalarına zarar verildiği takdirde fiili harekâta geçeceğini söyleyerek belli etti. Rusya’nın bu net tavrı, Ukrayna üzerinde de geçerli olacak. Batı kanadı ise hem siyasi, hem de ekonomik darboğazda olan Ukrayna’yı avucunun içine alabilmek için IMF’nin para fonundan yardım aktarmak isteyecek. Yani kriz çoktan fırsata dönüşmeye başladı.
Ukrayna’nın geleceğini Rusya ve Batı belirleyecek.
Ukrayna’nın bölünmesi ne Batı, ne de Rusya adına bir fayda sağlar. Çünkü bölünmenin getireceği siyasi boşluk ve kaos ortamının maliyeti, her iki taraf için de çok yüksek olacak. Bu sebeple ülkede öncelikle siyasi birliğin tüm grupları tatmin edecek uzlaşı platformu üzerinde tesis edilmesi ve ardından ekonomik reformların hayata geçirilmesi gerekiyor. Daha önce de belirttiğim gibi Rusya’nın “Avrasya Birliği” projesi halen geçerliliğini koruyor. Çünkü ünlü Rus stratejist Aleksandr Dugin’in “Avrasyacılık” düşüncesinden hareketle, Rusya Batı’nın gücünü kırmak için bölgesel işbirliği ve yardımlaşma yolunu benimseyecek. Ukrayna’da bu stratejinin kilit ülkelerinden birisidir.
Haftanın Sözü: “En çok nefret edilen kimse, kötülük yaparcasına iyilik yapan insandır.” – Machiavelli
Furkan KAYA
