Avrupa Birliği’nin eski Sovyet mekânı ülkeleri ile ilişkilerinde belli sorunlar meydana geldi. Bazı bölgelerde ihtilafların oluşması “Doğu Ortaklığı” programının gerçekleşmesi önünde engellerin olduğunu düşündürmektedir. Böyle bir ortamda AB-Azerbaycan ilişkilerinin kaderi ilginçtir. Karşılıklı ilişkilerin geliştirilmesinin uygun modelinin arayışı meselesi aktuallaşır. Bu açıdan Avrupa Komisyonu Başkanı J .M. Barroso`nun Bakü ziyareti dikkati çekiyor. Yapılan görüşmeler ve verilen açıklamalar taraflar arasındaki ilişkilerin perspektifleri hakkında tasavvurlar oluşturuyor.
Çerçeve Anlaşması: Ortaklık ve İşbirliğinin Yeni İlkeleri
Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso`nun Azerbaycan ziyaretinin işbirliği alanında ciddi konularla ilgili olduğu biliniyordu. Avrupa Birliği (AB) “Doğu Ortaklığı” programı çerçevesinde bir takım zorluklarla karşılaştığında, onun Azerbaycan’la ilişkileri hangi model temelinde geliştireceği belirlenmelidir. Ülke yönetimi ortak üyeliğe o kadar da sıcak yaklaşmadığını belirtti. Devlet Başkanı AB ile eşit hukukluluğu sağlayan yeni işbirliği formatının işlenip hazırlanması gerektiğini vurguladı. Avrupa tarafı bu teklifi olumlu karşıladı.
Dolayısıyla J. M. Barroso`nun Bakü’ye gelişinin birçok konulara açıklık getireceği bekleniyordu. Taraflar en azından AB programlarına Azerbaycan’ın katılımının genel prensiplerini yansıtan çerçeve anlaşması yapmalı idiler. İlk bakışta bu, şaşırtıcı görünebilir. Çünkü uzun yıllardır, AB eski Sovyet mekânı ülkeleri ile belirli ilkeler temelinde işbirliği yapıyor.
Fakat yukarıda vurguladığımız gibi, son dönemlerde yaşanan bir takım süreçler bu meseleyi güncelleştirdi. AB “Doğu Ortaklığı” programı çerçevesinde şimdiye kadar gerçekleştirdiği işbirliği prensiplerinde kusurlar kendini gösterdi. Azerbaycan Cumhurbaşkanı bu bağlamda “ortak üyelik” ifadesinin kendisinin yaygın olduğunu ve daha çok bir tarafın çıkarlarını gözlediğini söyledi. Ayrıca, Azerbaycan bağımsız siyaset yürüten devlet olarak karşılıklı işbirliğinden siyasi, ekonomik, kültürel fayda almalıdır. Bu anlamda mevcut göstergeler daha yüksek olmalı, aynı zamanda, egemenlik ve bağımsızlık güçlenmelidir.
Bunları dikkate alarak, Azerbaycan tarafı stratejik ortaklığın somut modelinin işlenmesi fikrini ileri sürdü. J. M. Barroso`nun Bakü ziyareti AB’nin bu yönde ciddi çalıştığını gösteriyor. Pratikte ilk kez, ortak devlet AB’ye entegre modeli önerdi. Brüksel de bunun üzerinde çalışmaya başladı.
Azerbaycan başkentinde taraflar ülkenin AB programlarına katılımının genel ilkeleri hakkında çerçeve anlaşması üzere ortaklık ve işbirliği Anlaşmasının Protokolü’nü imzaladı. Bu demektir ki, Brüksel Bakü ile ilişkilerine yeni içerik veriyor. Bunun için öncelikle karşılıklı ilişkilerin genel ilkeleri belirlenmelidir. Azerbaycan AB’nin önerdiği işbirliği programlarında ne derecede ve hangi şartlarda katılabilir?
Meselenin bu tarafı ilkesel önem taşıyor. Doğru, J. M. Barroso Bakü’de bir daha söyledi: “Biz Azerbaycan ile ilişkileri genişletmek istiyoruz ve bu anlamda ortak üyelikle ilgili dəvətimiz yürürlüktedir”. Fakat biraz sonra Avrupa Komisyonu Başkanı itiraf etti ki, Azerbaycan yönetiminin önerilerini dikkate alıyorlar.
Bu bağlamda yeni işbirliği formatının işlenip hazırlanmasına ivme verildiği de ifade edildi. J. M. Barroso söyledi: “Aynı zamanda, biz anlıyoruz ve bunu açıkça ele aldık ki, “Doğu Ortaklığı” çerçevesinde tek modelin tüm devletlere teşmil edilmesine çalışmamalıyız. Eminim, işbirliğimizin “Doğu Ortaklığı” değerleri üzerinde kurulması önemlidir ve zamanı gelmiştir ki, işbirliğimiz somut sonuçlarla ölçülsün. Cumhurbaşkanı Aliyev`le şöyle bir mutabakata vardık ki, Stratejik Modernleşme Ortaklığı belgesinin tartışmasına teşvik verelim ve onu hızlandıralım”.
Güney Kafkasya’nın Lideri: Tarihi Adım
Meselenin bu tarafı oldukça önemlidir. Azerbaycan AB ile ilişkilerini hem stratejik düzlemde tutuyor, hem de ona öyle içerik veriyor ki, jeopolitik sorunlar meydana gelmesin. “Stratejik Modernleşme Ortaklığı” ifadesi Azerbaycan diplomasisinin tarihi başarısıdır. Burada temel ilkeler tarafların eşit hukukluluğunun gözlenmesine hizmet ediyor ve şartlar zamanın talebine göre yenilenebilir. Tüm aşamalarda AB ile Azerbaycan’ın çıkarlarına aynı derecede cevap verebilen işbirliğine öncelik verilecek. Burada birinin diğerine kendi iradesini empoze etmesi mümkün değildir.
Bu amaçlara ulaşmak için Azerbaycan ve AB şimdiden somut alanlarda ilişkilere yeni içerik veriyorlar. Enerji, eğitim, bilim, çevre, tüketim politikası, ulaşım ve güvenlik alanlarında işbirliğini geliştirme kararı alındı. Söz konusu aslında sosyo-kültürel ve ekonomik gelişmenin tüm acılarıdır.
Sorunun bu tür konulması Avrupa toplumu ile Azerbaycan toplumunun yakınlaşmasına yeni bir ivme veriyor. Vatandaşlar, kurumlar, çeşitli alanın uzmanları, sosyal ağlar vb. arasında ilişkilerin genişlemesi tarafların birbirini daha iyi tanımasına fırsat sağlıyor. Bunun yanı sıra, AB ve Azerbaycan önemli önem arz eden alanlarda işbirliğini geliştirmek şansı elde ediyorlar.
Bunların arka planda ise taraflar enerji, güvenlik, sorunların adil çözümü gibi açılardan aktif işbirliği yapmalıdırlar. Bununla ilgili Azerbaycan Cumhurbaşkanı somut görüşlerini belirtti. Devlet başkanı İlham Aliyev söyledi: “Avrupa Birliği bizim temel ticaret ortağımızdır. İhraç hakkında konuşursak, bizim ihracatın yüzde 80’i Avrupa Birliği’nin hesabına düşüyor … Azerbaycan ve Ermenistan arasında görüşmeler sürecini de ele aldık. Maalesef, görüşmelerin 20 yıl devam etmesine rağmen, hiçbir ilerleme olunmamıştır. Bunun başlıca nedeni Ermenistan’ın Azerbaycan’la barış elde etmek istememesi …
… Tabii ki, bugün biz Azerbaycan ve Avrupa Birliği arasında enerji işbirliğini de ele aldık …
… Bizim için enerji güvenliği donanım güzergahları çeşitlendirilmesiyse, Avrupa için enerji güvenliği kaynakların çeşitlendirilmesi demektir”.
J. M. Barroso da enerji alanında işbirliğine büyük önem verildiğini birkaç kez vurguladı. Bu bağlamda Avrupalı memur “Azerbaycan küresel siyasi diyalogda çok yapıcı rol oynuyor” görüşünü ifade etti. Bu, jeopolitik açıdan Azerbaycan’ın faaliyetine verilen yüksek değerdir. AB aslında Güney Kafkasya ülkeleri arasında sadece Azerbaycan’ın dünya çapında giden siyasi süreçleri etkileğebildiğini itiraf etti. Bakü en karmaşık durumlarda bile yapıcı bir tutum sergiliyor, güvenliğin sağlanması yönünde somut önerilerde bulunur. Dolayısıyla AB için Azerbaycan işbirliğinin büyük önemi vardır.
Bütün bunlar dünya kamuoyunun dikkatine bir kez bir gerçeği iletiyor – Azerbaycan demokrasi yolunda güvenle yürüyen laik devlettir. Aynı zamanda, AB Bakü ile ilişkilerinin geliştirilmesine çok çalışıyor. Beklenir ki, AB-Azerbaycan ilişkileri Güney Kafkasya için örnek olsun, bölgenin diğer ülkelerine de bu model teklif edilsin. J. M. Barroso`nun Bakü’de karşılıklı ilişkilerin perspektifleri hakkında söylediği fikirler bu tür düşündürmektedir.
Kaynak: Newtimes.az
