Son yıllarda dinamik gelişmekte olan Çin’in yeni “büyük jeoekonomik oyunda”, yani enerji kaynakları ile zengin olan Orta Asya’nın, özellikle de Hazar bölgesinin petrol ve gaz rezervlerine yürüşte gittikçe daha aktif yer almaya gayret gösterdiği gözlenmektedir. Çin stratejisinin itici gücü aşırı yüksek ekonomik büyüme sürecinde enerji kaynaklarına talep artışı olmuştur. Şimdiki yüzyılın başlarına yakın Çin “Orta Asya” yönünde kendisinin uzaklara kadar giden jeopolitik amaçlarını gözetmekle beş Hazar ülkelerinin beşi ile, özellikle de Kazakistan`la hem siyasi, hem de ekonomik ilişkilerini genişletti.
Güney Kafkasya bölgesine ve öncelikle Azerbaycan’a gelince, belirtmek gerekir ki, son on yılda Çin’in iş çevrelerinin bu bölgeye ilgisi ve burada iş etkinliği artmıştır. Çin için Azerbaycan’ın Mançurya-Rusya-Kazakistan, Çin-Kazakistan-Rusya-Azerbaycan, Çin-Alatau-Kazakistan-Özbekistan-Türkmenistan-Hazar’dan gemiler aracılığıyla – Bakü yolları trafik altyapısını kullanma özel ilgi taşımaktadır.
Son iki on yılda Çin’in Hazar bölgesine ilgisinin artması onunla ilgili olmuştur ki, Pekin, birincisi, açıkça ABD’nin bölgeyi jeopolitik kontrolü altına alacağından ve ABD’nin etki dairesinin doğrudan kendi sınırlarına yakınlaşacağından endişeleniyor; ikincisi, ÇHC`nde son yıllarda petrol ve petrol ürünleri ithalatının hacminin önemli ölçüde arttığını göz önüne alarak kendi enerji güvenliğini sağlamak görevi çerçevesinde gelecekte Hazar’ın petrol ve gaz rezervlerine en azından bir çıkışını dahi, kendisine sağlamaya can atıyor.
Genel olarak Çin’in bu bölgede temel jeoekonomik ve jeopolitik çıkarları vardır ki, bununla da ilgili onun özellikle de Hazar bölgesinin doğu kısmında etkinliği zaman geçtikçe, sadece artacaktır. Bu, öncelikle Çin-Kazakistan ve Çin-Türkmenistan işbirliğinin perspektifleri ile ilgilidir. Bunun sonucunda Çin enerji-yakıt sektörünü geliştirmek için hammadde altyapısını esaslı şekilde genişletmeyi umuyor. Fakat ABD`nin Orta Asya’ya çıkışı Çin siyasetinin bu yönünün gerçekleşmesini şüphe altına alabilir. Bu ise ÇHC`nin doğrudan Rusya’nın enerji kaynaklarına ilgisinin yeniden berpa olunmasını mümkün kılıyor. Bunun içindir ki, şimdiki yüzyılda Çin Rusya ve Orta Asya devletleri ile hem ikili formatta, hem de Şanghay İşbirliği Örgütü ve BRİCS çerçevesinde işbirliğinin etkinliğine vurgu yapıyor.
Bahar HÜSEYİN (PhD)
