Dünyanın en ileri demokrasilerinden birisi olarak kabul edilen İsveç’te, her 4 yılda bir olduğu gibi Eylül ayında İsveç Parlamentosu Riksdag’ı oluşturan 349 kişiyi belirlemek için halk sandık başına gidecek. Bu yazıda 2014 İsveç genel seçimlerini sizler için mercek altına alacağım.
Anayasal monarşi sisteminin günümüzde dahi geçerli olmasına rağmen (büyük ölçüde sembolik yetkileri olan şimdiki İsveç Kralı, 1973’te tahta çıkan XVI. Karl Gustaf’tır), parlamenter demokrasinin dünyada en ileri seviyede olduğu ülkelerden birisi olarak kabul edilen İsveç’te[1], genel seçimler 14 Eylül 2014 tarihinde yapılacaktır. Seçimlerin son yıllarda olduğu gibi daha çok merkez sol İsveç Sosyal Demokrat İşçi Partisi (SAP) ve merkez sağ Ilımlı Parti arasında rekabete sahne olması beklenmektedir.
Modern İsveç siyasal tarihi incelendiğinde, İsveç siyasetine damgasını vuran akımın “sosyal demokrasi” olduğu kolaylıkla fark edilecektir. Öyle ki, İsveç Sosyal Demokrat İşçi Partisi (SAP), 1932 yılından bu yana 1976-1982 ve 1991-1994 dönemleri haricinde İsveç’i 70 yıla yakın bir süreyle başarıyla yönetmiş, ancak son iki seçimde (2006 ve 1010) yenilgiye uğramıştır.[2] İsveç, 2006 yılından bu yana Ilımlı Parti Başkanı Fredrik Reinfeldt liderliğindeki koalisyon hükümeti tarafından yönetilmektedir. Son olarak 19 Eylül 2010 tarihinde yapılan genel seçimleri oyların % 30,66’sını alarak 112 milletvekili çıkaran SAP kazanmış, ancak bu seçimlerde % 30,06 oy alarak 107 milletvekili çıkaran Ilımlı Parti, Merkez Partisi, Liberal Parti ve Hıristiyan Demokrat Parti’nin oluşturduğu sağ partilerle ittifak yaptığı ve bu sayede daha fazla milletvekili sayısına ulaştığı için hükümeti kurmayı başarmıştır.[3] Bu seçimle birlikte parlamentoya ilk kez aşın sağcı İsveç Demokratları Partisi de girmiş, Jimmie Åkesson liderliğindeki parti Riksdag’a 20 temsilcisini göndermeyi başarmıştır.[4]
Ilımlı Parti lideri ve İsveç Başbakanı Fredrik Reinfeldt
2014 genel seçimleri öncesinde partilerin durumlarına bakıldığında ise şunlar ön plana çıkmaktadır; 1957 doğumlu ve sendikacılıktan gelme Genel Başkanları Stefan Löfven liderliğinde seçimlere girecek olan SAP, 2010 genel seçimlerinde olduğu şekilde Yeşiller ve Sol Parti (Vänsterpartiet) ile seçim ittifakına gitmemiş ve Löfven, seçim sonrasında daha çok Merkez Partisi ve Liberal Parti ile koalisyon hükümeti ihtimaline sıcak baktığını açıklamıştır.[5] Her ne kadar 2014 Avrupa Parlamentosu seçimlerinde sosyal demokratların oyu % 24’lere kadar düşse de[6], son yapılan anketler genel seçimler öncesinde SAP’ın geleneksel oy oranını koruduğunu ve % 32-35 dolaylarında bir oyla seçimi tamamlayacağını göstermektedir.[7]
Stefan Löfven
2006’dan bu yana İsveç Başbakanı olan Fredrik Reinfeldt liderliğindeki merkez sağ Ilımlı Parti (M), 2006 yılından beri olduğu gibi seçim sonrasında Merkez Partisi, Liberal Parti ve Hıristiyan Demokrat Parti ile koalisyon hükümeti kurmayı planlamaktadır. Ancak son anketlerde Merkez Partisi’nin oyu % 20’ye kadar düşmüş durumdadır ve bu nedenle bunun gerçekleşmesi zor olabilir.[8] Son yapılan Avrupa Parlamentosu seçimlerinde alınan büyük hezimet de, Başbakan Reinfeldt ve partisi M’nin işinin bu seçimler öncesinde zor olduğunu göstermektedir.
Genç siyasetçiler Gustav Fridolin ve Åsa Romson liderliğindeki İsveç Yeşiller Partisi (Miljöpartiet de Gröna – MP), 2010 genel seçimlerinde aldıkları % 7,34 oy ve 25 milletvekili ile İsveç’in üçüncü büyük siyasi partisi durumundadır.[9] Mayıs ayı sonunda yapılan Avrupa Parlamentosu seçimlerinde de Yeşiller’in oyu artmış; parti, Ilımlı Parti’yi geçerek seçimlerden ikinci sırada çıkmış ve toplam oyda % 15’i geçmiştir.[10] Son anketlerde de MP’nin % 10 hatta 11’in üzerinde bir oy alması ve koalisyon için kilit bir pozisyon elde etmesi olası gözükmektedir.[11] Bu noktada MP liderleri hangi parti ile koalisyona sıcak baktıklarını açıkça ifade etmeseler de, ideolojik anlamda MP’nin SAP ile koalisyona sıcak bakmasının daha doğru olduğu düşünülmektedir.
Son genel seçimlerin % 7,06 oy ve 24 milletvekili ile dördüncü partisi olan Liberal Parti (FP), Başbakan Yardımcısı ve Eğitim Bakanı olarak görev yapan Jan Björklund liderliğinde seçimlere girecektir. Seçimler sonrasında Ilımlı Parti ve diğer sağ partilerle koalisyon arayışına girecek olan FP’nin son anketlerde oy oranı % 6 ile 8 arasında değişmektedir.[12]
Son genel seçimlerde % 6,56 oyla 23 milletvekili çıkaran Annie Lööf liderliğindeki Merkez Parti (C), FP’ye benzer şekilde Ilımlı Parti ile seçimler sonrasında koalisyon hükümeti kurmayı planlamaktadır. Ancak SAP lideri Löfven’in seçimler öncesinde FP ve C’ye göz kırpması, seçim sonrasında farklı bir koalisyon hükümetinin de mümkün olabileceğini göstermektedir. Son anketlerde C’nin oy oranı % 3-4 dolaylarındadır.[13]
Son seçimlerde 20 milletvekili çıkarmayı başararak ülkedeki 6. büyük parti olan İsveç Demokratları Partisi (SD), bu seçimlerde diğer düşük oy oranlı partileri geçerek, ülkedeki 3. büyük parti konumuna gelebilmeyi ve Avrupa’da yükselen aşırı sağın İsveç’teki ayağı olmayı planlamaktadır. Partinin, diğer hiçbir parti ile koalisyona sıcak bakmadığı ve özellikle göçmenlik konusunda sert tutumunun olduğu bilinmektedir. Son anketler SD’nin % 8-10 arasında yüksek bir oy oranına ulaşacağını göstermektedir.[14] Uzun vadede bu partinin tüm sağ siyaseti domine etmesi riski, ilerleyen yıllarda İsveç demokrasisi açısından önemli bir sınav olacaktır.
Son seçimlerde 19 milletvekili çıkararak ülkedeki 7. büyük parti olan Sol Parti (V), Jonas Sjöstedt liderliğinde seçimlere girecektir ve son anketler partinin oy oranını % 7 ile % 9 arasında göstermektedir.[15] Sol Parti, seçimler sonrasında SAP’ın başını çekeceği bir hükümette koalisyon ortağı olmayı deneyecektir.
Riksdag’da 19 milletvekili ile temsil edilen ülkedeki son parti olan Sağlık Bakanı Göran Hägglund liderliğindeki Hıristiyan Demokrat Parti (KD), seçimler sonrasında yine Ilımlı Parti’nin başını çekeceği bir koalisyon hükümetinin ortağı olmayı arayacaktır. Son anketler partinin oy oranını % 3-5 arasında göstermektedir.[16]
Anketlerde çıkan bu oy oranları incelendiğinde ve İsveç’teki yüzde 4’lük seçim barajı da hesaba katıldığında, 2014 İsveç genel seçimleri sonrasında SAP’ın başını çekeceği bir merkez-merkez sol koalisyonunun kurulmasının yüksek ihtimal gözüktüğü söylenmelidir. Birkaç ay önce yapılan Avrupa Parlamentosu seçimlerinde hezimete uğrayan Ilımlı Parti’nin toparlanması durumunda ise, yeni koalisyon hükümeti merkez-merkez sağ ortaklığı şeklinde şekillenebilir. Her halükarda seçimlerden en karlı çıkacak aktör; oy oranını istikrarlı bir şekilde arttırmaya devam edecek olan aşırı sağcı İsveç Demokratları Partisi’dir. Bu partinin sisteme meydan okuyan tavrı ve aşırı sağ eğilimleri, İsveç demokrasisini ilerleyen yıllarda önemli bir teste tabii tutacaktır.
Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] The Economist dergisinin dünyada kabul gören ve ciddiye alınan Demokrasi Endeksi’nde İsveç, 2012 yılı itibarıyla 2. sırada bulunmaktadır. Bakınız; http://pages.eiu.com/rs/eiu2/images/Democracy-Index-2012.pdf.
[2] “İsveç’in Siyasi Görünümü”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://www.mfa.gov.tr/isvec-siyasi-gorunumu.tr.mfa.
[3] “İsveç’in Siyasi Görünümü”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://www.mfa.gov.tr/isvec-siyasi-gorunumu.tr.mfa.
[4] “Swedish general election, 2010”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Swedish_general_election,_2010.
[5] “Swedish general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Swedish_general_election,_2014.
[6] “European Parliament election, 2014 (Sweden)”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/European_Parliament_election,_2014_(Sweden).
[7] “Swedish general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Swedish_general_election,_2014.
[8] “Swedish general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Swedish_general_election,_2014.
[9] “Swedish general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Swedish_general_election,_2014.
[10] “European Parliament election, 2014 (Sweden)”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/European_Parliament_election,_2014_(Sweden).
[11] “Swedish general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Swedish_general_election,_2014.
[12] “Swedish general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Swedish_general_election,_2014.
[13] “Swedish general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Swedish_general_election,_2014.
[14] “Swedish general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Swedish_general_election,_2014.
[15] “Swedish general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Swedish_general_election,_2014.
[16] “Swedish general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 19.08.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Swedish_general_election,_2014.
