2004 yılında NATO’ya, 2007 yılında ise Avrupa Birliği’ne üye olan, Türkiye’nin komşu ülkelerinden Bulgaristan’da, parlamento seçimleri 5 Ekim 2014 tarihinde yapılacak. Bu yazıda Bulgaristan siyasal sistemi hakkında bazı temel bilgileri sizinle paylaşacak ve seçimleri analiz edeceğim.
Komünizmin yıkılmasının ardından 1991 yılında ilan edilen son anayasasına göre[1]; Bulgaristan Cumhuriyeti, üniter devlet esaslarına dayalı olarak kurulmuş bir parlamenter demokrasidir. Bulgaristan siyasal sisteminde yürütme, doğrudan halkoyuna dayalı seçimle işbaşına gelen Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Bakanlar Kurulu’ndan oluşmaktadır. Cumhurbaşkanı 5 yıllık bir süre için seçilmektedir. 23 Ekim ve 30 Ekim 2011 tarihlerinde iki tur halinde gerçekleştirilen son Cumhurbaşkanlığı seçimleri neticesinde, ikinci turda % 52,6 oy oranına ulaşan[2] Rosen Plevneliev, Cumhurbaşkanı seçilmiş ve görevine 23 Ocak 2012’de başlamıştır.[3]
Rosen Plevneliev
Ülkede parlamento ise, 4 yılda bir seçilen 240 milletvekilinden oluşmaktadır. Başbakan ve Bakanlar Kurulu, genel seçimlerin ardından Parlamento’da çoğunluğa sahip parti veya partiler arasından seçilmekte ve Cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır.[4] Ülkedeki ekonomik sorunlar nedeniyle 2013 başında patlak veren protesto gösterileri sonrasında, 2009 yılından bu yana iktidarda bulunan Boyko Borisov Başbakanlığındaki merkez sağ GERB (Bulgaristan’ın Avrupa Gelişimi İçin Vatandaşları) hükümeti istifa etmiştir.[5] 12 Mayıs 2013 tarihinde gerçekleşen erken genel seçimler sonrasında, dört siyasi parti % 4 oranındaki barajı aşarak Parlamento’ya girebilmiş, (büyük oy kaybı yaşayan GERB % 30,5, merkez sol Bulgaristan Sosyalist Partisi – BSP % 26,6, Bulgar Türklerinin kurduğu Hak ve Özgürlükler Hareketi – HÖH % 11,3 ve ırkçı Ataka % 7,3 oranında oy almıştır[6]), ancak hiçbir parti 240 üyeli Parlamento’da tek başına hükümet kurabilecek çoğunluğu sağlayamamıştır.[7] GERB’in hükümeti kurma görevini iade etmesi üzerine, Cumhurbaşkanı Rosen Plevneliev, hükümeti kurma görevini ikinci parti konumundaki BSP’ye tevdi etmiştir. BSP lideri Sergey Stanişev, daha önceden ilan ettiği üzere, Plamen Oreşarski Başbakanlığında bir teknokrat hükümeti kurmuştur.[8]
2014 genel seçimleri öncesinde de Bulgaristan’da siyasi tabloda önceki yıllara benzer bir görüntü bulunmaktadır. Adının karıştığı skandallara rağmen yerini koruyan Boyko Borisov liderliğinde seçimlere girecek GERB, seçimlerin favorisi durumundadır. Doktora derecesinin olmasının yanında futbolculuğuyla da bilinen[9] Borisov’un partisi GERB, 2014 Mayıs’ında Avrupa Parlamentosu seçimlerinden de % 30,40 oyla birinci olarak çıkmıştı.[10] Son anketlere göre; GERB seçimlerden % 34-35 civarında bir oyla birinci olarak çıkacaktır.[11] Ancak bunun tek parti hükümeti kurmak için yeterli olmayabileceği anlaşılmaktadır. Zira ülkedeki dört büyük partinin de % 4’lük seçim barajını aşması durumunda, GERB’in milletvekili sayısı gerekli minimum milletvekili sayısı olan 121’yi bulamayacak ve 110 dolaylarında kalacaktır. Bu da, GERB’in eğer barajı geçebilirse ırkçı Ataka ile koalisyon yapma ihtimalini gündeme getirmektedir. Zaten aşırı sağa meyilli bir politikacı olan ve daha önce “Bulgaristan’daki en büyük sorunun Türkler ve Romanlardan oluşan kalitesiz insan malzemesi olduğunu”[12] söyleyen Borisov’un bu koalisyona sıcak bakması muhtemeldir.
Boyko Borisov
Yeni Genel Başkanı Mihail Mikov liderliğinde seçimlere, daha önce de olduğu gibi Bulgaristan İçin Koalisyon adlı çeşitli sol partilerin yer aldığı bir seçim ittifakıyla giren Bulgaristan Sosyalist Partisi – BSP, son anketlerde yalnızca % 18-19 oy oranında gözükmektedir.[13] Mayıs ayındaki Avrupa Parlamentosu seçimlerinde de Sergey Stanişev liderliğinde yalnızca % 18,93 oyda kalan BSP, seçimler öncesinde hiç de ümit vermemektedir.
Mihail Mikov
Bulgaristan Türklerinin kurduğu Hak ve Özgürlükler Hareketi – HÖH ise bu seçimler öncesinde bir çıkış arayışındadır. ALDE üyesi ve liberal çizgide olan partinin Genel Başkanı Lütfi Mestan’dır. Son Avrupa Parlamentosu seçimlerinde çıkış gerçekleştirerek % 17,26 oya ulaşan HÖH[14], bu seçimler öncesinde yapılan anketlerde ise % 15 civarında bir oy oranında gözükmektedir.[15]
Lütfi (Lyutvi) Mestan
Türk düşmanlığı ve anti-semitizmiyle bilinen aşırı sağcı Ataka Partisi ise, seçimlere Volen Siderov liderliğinde girmektedir. Ataka’nın sorunu, son anketlerde oy oranlarının % 3-4 arasında gidip gelmesi[16] ve barajı aşmalarının garanti gözükmemesidir. Ancak barajı aşmaları durumunda, bu parti yeni dönemde koalisyon ortağı haline bile gelebilir.
Irkçı dayanışması: Marine Le Pen ve Volen Siderov
Seçimlerde Parlamento’ya girme ihtimalleri olan başka küçük partiler ve seçim ittifakları da bulunmaktadır. Ancak seçimin daha çok bu dört parti etrafında şekillenmesi beklenmektedir. Genel bir değerlendirme yapmak gerekirse; Bulgaristan’da GERB ve Borisov’un iktidara yakın gözüktüğü, ancak Ataka’nın veya bir diğer sağ partinin barajı geçememesi durumunda, Borisov’un koalisyon ortağı bulmak konusunda zorlanabileceği anlaşılmaktadır. Ataka ile koalisyon hükümeti kurulması durumunda ise, Bulgaristan’ın imajı ve bu ülkedeki Türk kökenlilerin durumu gibi konularda yeni olumsuz gelişmeler yaşanabilir. Zaten ekonomik olarak iyi durumda olmayan ülkenin, bir de bu gibi siyasi sorunlara meydan vermesi ise kuşkusuz ülkedeki istikrarı bozacak faktörler olacaktır.
Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] Anayasayı İngilizce olarak okumak için; http://www.parliament.bg/en/const/.
[2] “Bulgarian presidential election, 2011”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Bulgarian_presidential_election,_2011.
[3] “Bulgaristan’ın Siyasi Görünümü”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://www.mfa.gov.tr/bulgaristan-siyasi-gorunumu.tr.mfa.
[4] “Bulgaristan’ın Siyasi Görünümü”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://www.mfa.gov.tr/bulgaristan-siyasi-gorunumu.tr.mfa.
[5] “Bulgaristan’ın Siyasi Görünümü”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://www.mfa.gov.tr/bulgaristan-siyasi-gorunumu.tr.mfa.
[6] “Bulgarian parliamentary election, 2013”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Bulgarian_parliamentary_election,_2013.
[7] “Bulgaristan’da Sandıktan Belirsizlik Çıktı”, Uluslararası Politika Akademisi, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://politikaakademisi.org/bulgaristanda-sandiktan-belirsizlik-cikti/.
[8] “Bulgaristan’ın Siyasi Görünümü”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://www.mfa.gov.tr/bulgaristan-siyasi-gorunumu.tr.mfa.
[9] “Boyko Borisov”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Boyko_Borisov.
[10] “European Parliament election, 2014 (Bulgaria)”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/European_Parliament_election,_2014_(Bulgaria).
[11] “Bulgarian parliamentary election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Bulgarian_parliamentary_election,_2014.
[12] Bu konuda bir haber için; http://kircaalihaber.com/index.php?pid=3&id_news=5136.
[13] “Bulgarian parliamentary election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Bulgarian_parliamentary_election,_2014.
[14] “European Parliament election, 2014 (Bulgaria)”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/European_Parliament_election,_2014_(Bulgaria).
[15] “Bulgarian parliamentary election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Bulgarian_parliamentary_election,_2014.
[16] “Bulgarian parliamentary election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 03.10.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Bulgarian_parliamentary_election,_2014.
