TÜRKİYE SİYASETİNDE TUTUNAMAYANLAR

upa-admin 24 Kasım 2014 3.225 Okunma 0

Giriş

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan beri o kadar çok siyasi parti kurulmuştur ki, TBMM Kütüphanesi bile bunlara ayrı dosya tutmaktan yorulmuş durumdadır. Bugün resmi olarak parti formatında olup da, iktidar olma hayali dahi kuramayan onlarca siyasal parti var. Onların ötesinde, resmi olarak kurulup da, siyaset sahnesinde “tutunamayan” onlarcası daha var. Bu derlemede, bu tarz girişimlere örnek 9 siyasi parti ya da hareket incelenmektedir. Derleme kapsamında bu partiler “nasıl kuruldu, ne yaptı ve nasıl çözüldü” gibi sorulara odaklanılmıştır. Derlemeye konu olan siyasi partiler ve hareketler arasında Hasan Celal Güzel’in Yeniden Doğuş Partisi, Aydın Menderes’in Büyük Değişim Partisi, Cem Boyner’in Yeni Demokrasi Hareketi, İsmail Cem’in Yeni Türkiye Partisi, Yaşar Nuri Öztürk’ün Halkın Yükselişi Partisi, Mustafa Sarıgül’ün Türkiye Değişim Hareketi, Abdüllatif Şener’in Türkiye Partisi, Numan Kurtulmuş’un Halkın Sesi Partisi ve İdris Bal’ın Demokratik Gelişim Partisi yer almaktadır. Derleme partilerin kuruluş tarihlerine göre kronolojik bir sıralamada düzenlenmiştir.

“Karizmatik lider eksikliği, finansman eksiği ve aşırı kozmopolit yapı”, bu parti ve hareketlerin başarısız olmalarının sebepleri arasındadır. Hemen hemen hepsi orta vadeli hedefler koymuş olan bu oluşumlar, Oğuz Atay’ın “Tutunamayanlar” romanını akla getirmektedir. Son olarak, derlemenin ikinci ayağını oluşturan bir sonraki çalışmada İvan Turgenyev’in ölümsüz eserinden esinlenilerek “Türkiye Siyasetinde Babalar ve Oğullar” başlığı altında babasının yolunu takip eden ama başarısız olan siyasetçiler incelenecektir.

Yeniden Doğuş Partisi

Yeniden Doğuş Partisi (YDP), 23 Kasım 1992’de Anavatan Partisi’nden ayrılmış olan ve başını Hasan Celal Güzel’in çektiği kısa ömürlü partilerdendir. 1995 genel seçimlerinde % 0,34 oy oranı alarak hedeflediği başarıyı yakalayamayan YDP, 1999’da % 0,14’ü görmüştür. Güzel’in siyasi yasaklı haline gelmesinden sonra partide işler iyice karışmış, Güzel’in yerine Ahmet Rüştü Çelebi geçmiştir. 2002 Temmuz’unda, Cem Uzan kendi partisi Genç Parti’yi feshedip YDP’ye geçmiş, ancak YDP’ye Genel Başkan olduktan hemen sonra YDP’nin adını Genç Parti yaparak yola devam etmiştir. YDP’nin siyasetimizde tutunamamasının temel sebebi; ANAP, DYP ve RP gibi merkez sağ partiler arasında bir hülyaya dalmasıdır.

Büyük Değişim Partisi

Büyük Değişim Partisi (BDP), 21 Mayıs 1993’de eski Başbakanlardan Adnan Menderes’in en küçük oğlu Aydın Menderes’in kurucu Genel Başkanlığında kurulmuş olan ömrü kısa siyasi partilerdendir. 127 kurucu üye ile kurulan partinin ilk kongresi, 1993’ün Eylül ayında Ankara Atatürk Spor Salonu’nda 15000 civarı kişi ile yapılmıştır. Kurulduktan kısa bir süre sonra 45’in üzerinde il ve 200’ün üzerinde ilçede teşkilatlanan BDP, kurulduğu ilk günlerde kamuoyunun dikkatini çekmeyi başarmıştır. Bunun en önemli sebebi; partinin bünyesinde Refah Partisi’nden istifa ederek BDP’ye geçen Altan Tan ve Mehmet Metiner gibi Kürtçü ve İslamcı isimlerle birlikte, eski MHP’li Ali Batman, eski AP’li Cemal Külahlı ve Ömer Ucuzal gibi isimler olmasından kaynaklanan kozmopolit yapısıdır. Bu isimlerin yanı sıra, Aydın Menderes’in eşi Ümran Menderes de kurucu üyeler arasındaydı. Ancak özellikle partinin bu kozmopolit yapısı, finansman eksikliği ve en önemlisi Aydın Menderes’in babası Adnan Menderes gibi karizmatik liderlik özellikleri taşımaması başarısızlıkta önemli rol oynamıştır. Aydın Menderes’in yeniden kurulan Demokrat Parti’ye geçip, 16 Ocak 1994’teki Birinci Olağanüstü Büyük Kongre’de Şeref Tartan ve Besim Tibuk’u ekarte ederek Genel Başkan olması, BDP’nin geleceği muğlaklaştırmıştır. Devam eden süreçte BDP’ye bir süre Cemal Külahlı vekalet ettiyse de, partinin 6 Şubat 1994’te DP’ye katılmasıyla 1 yıldan daha az bir sürede bu siyasal parti Türkiye siyasetinden çekilmiştir.

Yeni Demokrasi Hareketi

Yeni Demokrasi Hareketi (YDH), iş dünyasının tanınmış simalarından TÜSİAD eski Başkanı Cem Boyner’in öncülüğünde T.B.M.M kayıtlarına göre 22 Aralık 1994’te kurulmuş olan ve orta vadeli hedeflerine rağmen, kısa vadede “parti mezarlığının” yolunu tutmuş bir başka siyasi partidir. “Yeni Türkiye için Yeni Demokrasi” hedefiyle yola çıkan hareket, ağırlıklı olarak iş dünyasının içinde büyümesinden ötürü ultra-liberal politikaları benimsemiştir. Öyle ki, Kemalizm, laiklik ve Kürt soru gibi dönemin dikenli konularına yönelik getirmiş olduğu liberal fikirler, ordu başta olmak üzere belirli kesimde hoş karşılanmamıştır. Bunun yanı sıra, Büyük Değişim Partisi gibi oldukça kozmopolit bir yapıya sahip olan hareketin kurucu üyeleri arasında Ali Bayramoğlu, Asaf Savaş Akat, Ayhan Aktar, Can Paker, Cengiz Çandar, Etyen Mahçupyan, Mehmet Altan, Kemal Anadol, Kemal Derviş ve Salih Tuna gibi iş ve akademi camiasından isimler vardır. Kuruluş aşamasında % 45 gibi oldukça ütopik bir hedefe kilitlenen hareket, 24 Aralık 1995’teki genel seçimlerde % 0,47 oy oranı ile 133.889 oy alarak hiç milletvekili çıkaramayınca, daha baştan sendelemeye başlamış, Boyner’in seçimden sonra muhalifleri elimine etmeye çalışmasıyla da iyice köşeye sıkışmıştır. Devam eden süreçte bir ilerleme kaydedilememesi sonucu, Boyner Nisan 1996’da istifa etmiştir. Boyner’in yerine Projeler Masası Sorumlusu Hüseyin Ergün bir süre devam ettiyse de, hareket, 2 Kasım 1997’de Barış Partisi’ne katılarak maziye gömülmüştür.

Elindeki maddi imkânlar dâhilinde kendisine ait bir medya organı yaratamaması, birbirini tanımayan birçok ismi bir araya getirmesi sonucu oluşan kozmopolit yapısı (ki Boyner’in vermiş olduğu bir demeçteki şu ifadesi dikkate çekicidir: “Biz birbirine düşman isimlerle parti kurduk”), daha ilk girdiği seçimde hezimete uğraması sonucu parti içi çekişmelerin vuku bulması, dönemin konjonktürüne rağmen ultra-liberal hedefler koyması ve kamuoyu nezdinden aşırı Amerikancı bir profil çizmesi Hareketi başarısız kılan etmenlerdir. Hareketin başında Örgütlenme Sorumlusu olan Cengiz Çandar’a göre; hareket, -her ne kadar kuruluş aşamasında liberal bir örgütlenme biçimini benimsediğini iddia etse de- 1995 genel seçimleri sonrası Boyner’in parti içi yönetim tekelini eline almasıyla bir lider partisi haline gelmiştir. Bunu; “farklı kesimleri toplumsal bir sözleşme ile bir araya getiren YDH, bir süre sonra eşitlikler içinde daha eşit olan bir Leviathan çıkartınca kendi sonunu getirmiş oldu” şeklinde de yorumlayabiliriz. Hüseyin Ergün, “Halk bir partiden enflasyonu düşürmesini, ekmek fiyatlarını ucuzlatmasını istiyor. Oysa biz piyasa ekonomisi bu işleri çözer mantığıyla hareket ettik. Popülist olmayalım derken aşırıya kaçtık.” diyerek hareketin başarısız olmasının sebebini, partinin popülist olmamasında görür. Son olarak, hareket içerisinde ilk etapta ön planda yer alan ve azınlık kesimi temsil eden Etyen Mahçupyan ise şunları söylemiştir: “Kadro hareketi olarak ortaya çıktığımız zaman, insanlar söylediklerimizle ilgilendi. Bir başarı orta çıkınca, Cem Boyner bunun sadece kendisine ait olduğunu düşündü. Etrafındaki kadro dağılınca da başarısız oldu”. Yine de Boyner, cesur ve maceracı eylemleriyle, Türkiye’nin sivil toplumunun zengin üyelerini, inisiyatifi kendi ellerine almaları ve siyaseti profesyonel siyasetçilere bırakıp ülke sorunlarını çözmeyi onlardan beklememeleri yönünde cesaretlendirerek, yeni bir akım başlatmıştı. ⁽¹⁾

Yeni Türkiye Partisi

Yeni Türkiye Partisi (YTP), 22 Temmuz 2002’de Dışişleri eski Bakanı İsmail Cem’in (İpekçi) önderliğinde DSP’nin kendi içindeki bölünmesinden sonra kurulmuş olan kısa ömürlü bir siyasi partidir. Ağırlıklı olarak Avrupa Birliği yanlısı ve liberal eğilime sahip olan parti, 3 Kasım 2002 erken genel seçimlerinde % 1,15 oy oranı ile 363.869 oy alıp hezimete uğrayınca, partinin kurucularından Hüsamettin Özkan başta olmak üzere birçok isim partiden kopmuştur. Parti, 2004 yerel seçimlerinde % 0,25 gibi daha kötü bir oy oranı ile 79.584 oy alınca, 24 Ekim 2004’teki son Kurultay’da alınan karar sonucu CHP ile birleşerek “siyasi parti mezarlığı”nın yolunu tutmuştur. Bu partinin başarısızlığa uğramasının sebepleri arasında; halkın 2001 ekonomik krizi nedeniyle parti yönetiminde yer alan bazı isimlere duymuş olduğu öfke, finansman eksikliği ve diğer küçük partiler gibi aşırı kozmopolit yapısıdır. Öyle ki, 59 üyenin oybirliğiyle kurucu Genel Başkan olan İsmail Cem’in ekibinde şu isimler yer alıyordu: Çetin Bilgir, Metin Bostancıoğlu, İhsan Çabuk, Halil Çalık, Halit Dikmen, Eyüp Doğanlar, Mahmut Erdir, Hasan Gülay, Fahrettin Gülener, Bekir Gündoğan, Hasan Gemici, Mustafa İlimen, Tamer Kanber, Mustafa Karslıoğlu, Hasan Fehmi Konyalı, Esvet Özdoğu, Recep Önal, Evliya Parlak, Bahri Sipahi, Metin Şahin, İstemihan Talay, Hakan Tartan, Ali Tekin, Mustafa Kemal Tuğmaner, Abdulsamet Turgut, Mehmet Yaşar Ünal, Cihan Yazar, Cafer Tufan Yazıcıoğlu, Perihan Yılmaz ve Ahmet Zamantılı. ⁽²⁾

Halkın Yükselişi Partisi

Halkın Yükselişi Partisi (HYP), ilahiyatçı Prof. Dr. Yaşar Nuri Öztürk’ün önderliğinde 16 Şubat 2005’de kurulan ve ideolojik olarak Atatürkçülüğü benimseyen bir siyasi partidir. Diğer partiler gibi şu anda kapalı durumda değildir, ancak aktif de değildir. “Halk için halk ile birlikte elele” sloganı ile yola çıkan ve merkeze anti-emperyalizmi koyan parti, diğer küçük partiler gibi gereğinden fazla kozmopolit yapıda olmasından ötürü, merkezi bir otorite kuramamıştır. Özellikle 22 Temmuz 2007 seçimlerinde % 0,51 oy oranı ile 179.010 oy alması, partiyi afallatmıştır. 2009 yerel seçimlerinde % 0,02 oy oranı ile 6.197 oy alması sonrasında ise, Genel Başkan Öztürk, 19 Ekim 2009’da üniversitedeki iş yükünü bahane ederek istifa etmiş ve yerine 22 Kasım 2009’daki 4. Olağanüstü Kurultay’da Ragıp Önder Günay geçmiştir. Partinin belki de tek başarısı, 12 Ocak 2008’de, Yaşar Okuyan’ın Genel Başkanı olduğu HÜRPARTİ’yi bünyesine katması olmuştur. Ancak, Abdüllatif Şener’in 2009’da Türkiye Partisi’ni kurmasıyla birlikte, zaten az sayıda olan üyelerini de oraya kaptırmıştır.

Türkiye Değişim Hareketi

Türkiye Değişim Hareketi (TDH), dönemin Şişli Belediye Başkanı Mustafa Sarıgül’ün önderliğinde iş, sanat, spor ve siyaset dünyasından birçok ismin girişimiyle başlatılmış, orta vadeli hedeflerine rağmen kısa zamanda siyasi parti mezarlığının yolunu tutmuş oluşumlardan biridir. “Çare Sarıgül” sloganı ile 29 Eylül 2009’da yola çıkan TDH, medyada kısa sürede etki yaratmayı başarmakla birlikte, kıyı bölgelerinde önemli bir teşkilat yapısı da oluşturmuştur. Abant’ta kurucu üyeler ile hareketin partilileşme sürecini dahi masaya yatıran Sarıgül ve ekibi, CHP’deki değişime şans vermek amacıyla bu sevdalarından vazgeçmişler ve 22 Haziran 2010’da TDH’yi feshetmişlerdir. Bu oluşumun kısa zamanda sendelemesinin iki önemli sebebi; iş, sanat, spor ve siyaset dünyası başta olmak üzere birçok farklı kesimle oluşturmuş olduğu aşırı kozmopolit yapısı ve CHP’de Kemal Kılıçdaroğlu’nun başa geçmesini bir umut olarak görmeleridir.

Türkiye Partisi

AK Parti’nin kurucu üyelerinden biri olan Doç. Dr. Abdüllatif Şener, 2007’de parti elitleriyle fikir uyuşmazlığına düşünce, 33 kurucu üye ile 25 Mayıs 2009’da Türkiye Partisi’ni (TP) kurmuştur. 12 Haziran 2011 genel seçimlerinde milletvekili olabilmek için partisinden istifa eden Şener, 17.092 oy almasına rağmen TBMM’ye girememiştir. Takip eden süreç içerisinde, 27 Ağustos 2012’de parti kendisi feshetmiştir. Şener, partinin kapatılma sebebi olarak maddi sıkıntıları göstermiştir.

Halkın Sesi Partisi

Halkın Sesi Partisi (Has Parti), 1 Ekim 2010’da Saadet Partisi Genel Başkanlığı’ndan istifa ettikten sonra “Medeniyet Siyaseti Hareketi”ni başlatan Prof. Dr. Numan Kurtulmuş’un kurucu Genel Başkanlığında, 1 Kasım 2010’da kurulmuş ve sadece 2 yıl hayatta kalabilmiş bir siyasi partidir. İdeolojik olarak İslamcılığı benimseyen HAS Parti’nin kurucuları arasında Mehmet Bekaroğlu ve Çağrı Erhan gibi önemli isimler de vardı. Parti, 12 Haziran 2011 seçimlerine büyük umutlarla girmiş olsa da, % 0,77 oy oranı ile 329.723 oy alabilmiştir. Takip eden süreç içerisinde, 12 Temmuz 2012’de Genel Başkan Kurtulmuş, dönemin AK Parti Genel Başkanı (Başbakan) Recep Tayyip Erdoğan ile bir görüşme yapmış ve bu görüşmede Erdoğan, HAS Parti’nin AK Parti’ye katılmasına yönelik bir teklifte bulunmuştur. Bu öneri, HAS Parti’nin 19 Eylül 2012’de gerçekleştirmiş olduğu Olağanüstü Kongre’de 12 oya karşı 165 oy ile kabul edilmiş ve 22 Eylül 2012’de bu bütünleşme gerçekleşmiştir. Partinin o dönemki Genel Başkan Yardımcısı olan Mehmet Bekaroğlu, HAS Parti’nin devam etmesine yönelik bir süre daha çabaladıysa da, 2014’ün yaz sonuna doğru Cumhuriyet Halk Partisi’ne Genel Başkan Yardımcısı olarak katılınca, HAS Parti de kısa zamanda siyasi partiler mezarlığının yolunu tutmuştur. Partinin hedefe ulaşamamasının sebepleri arasında; Genel Başkan Numan Kurtulmuş’un hedefe tam olarak kilitlenememesi, önceki yıkık partiler gibi aşırı kozmopolit yapısı ve herşeyden öte siyasi konjonktürün son 10 yıldaki yüzergezer oy potansiyelinin zayıf olmasını görememeleri vardır.

Demokratik Gelişim Partisi

Demokratik Gelişim Partisi (DGP), Aralık 2013’te AK Parti’den istifa eden ve yoluna bağımsız olarak devam eden Kütahya Milletvekili Prof. Dr. İdris Bal’ın kurucu Genel Başkanlığında, 4 Kasım 2014’de kurulmuş olan bir siyasi partidir. Diğer irili ufaklı partiler gibi yola idealist hedeflerle çıkan DGP’nin geleceği de, şimdiden bu irili ufaklı partilerin sonuna benziyor. “Zaten hukuksuzluk, kural tanımamazlık, devlet gelenekleri ile oynama, kutuplaşma, yalan ve iftira terörü, silahlı terör bizim varlık sebebimiz ve bu adımı atma sebebimizdir” diyen Bal’ın ekibinde yer alan Fevzi Bubilik, partinin kuruluşundan 12 saat sonra, partide demokrasi dışı bir ortam olduğunu söyleyerek istifa etmiştir. Yani daha emekleme aşamasında olan DGP, şimdiden sağlam bir parti içi düzen oturtamazsa, muhtemelen 1 sene içerisinde diğerleri gibi mezarlığın yolunu tutacaktır.

Sonuç

Görüldüğü gibi, derleme kapsamında 9 parti ya da hareket incelenmiştir. Bunların kuruluş aşamaları, yapabildikleri ve siyasette tutunamamalarının sebepleri derlemenin konusu oluşturmuştur. Girişte belirtildiği gibi, “karizmatik lider eksikliği, finansman eksiği ve aşırı kozmopolit yapı” gibi etkenler, incelenen bu 9 parti ya da hareketin başarısız olmasının ortak nedenleri arasında yer almıştır.

Hacı Mehmet BOYRAZ

Kaynakça