TÜRKİYE-PERU İLİŞKİLERİ

Geniş yüzölçümü, son derece zengin doğal kaynakları, renkli kültürü ve köklü devlet geçmişi ile Latin Amerika’nın önemli ülkeleri arasında yer alan Peru, 1531-1821 yılları arasında İspanyol sömürgesi altında kalmıştır. Zaman içerisinde İspanyollara karşı yürütülen mücadele neticesinde, 28 Temmuz 1821 yılında Jose de San Martin ve Simon Bolivar’ın öncülüğünde bağımsızlığını elde eden Peru, 1980 ve 1990’lı yıllarda baş gösteren ekonomik ve siyasi sorunlar ve terör eylemleri sebebiyle zor dönemlerden geçmiştir. 2000’li yılların başındaysa, hızlı bir iktisadi ve demokratik toparlanma sürecine giren Peru, dış politika vizyonunu ve küresel ekonomik ilişkilerini önemli ölçüde genişletmiş, demokratik ve serbest ticaret bazlı modeli itibariyle uluslararası çevrelerce bölge için örnek bir ülke olarak sunulmaya başlanmıştır.

Uzun zamandır Latin Amerika ve Güney Afrika ülkeleri ile ilişkilerini genişleten Türkiye’nin, Peru ile olan ilişkileri de son yıllarda gelişme göstermektedir. Bu çalışmada, mevcut veri ve kaynakların yardımıyla Türkiye ve Peru arasındaki ikili ilişkiler ele alınmaktadır.

Türkiye ve Peru Arasındaki Diplomatik İlişkiler

1951 yılında tesis edilen Türkiye-Peru diplomatik ilişkileri, Türkiye’nin 1998 yılında ortaya koyduğu ve 2006 yılında gözden geçirdiği “Latin Amerika ve Karayipler Açılım Stratejisi” ile ivme yakalamıştır.⁽¹⁾ 2008 yılında Lima’da devam eden istişareler sonucunda, 6-8 Haziran 2010 tarihlerinde “Amerikan Devletleri Örgütü (ADÖ) 40. Genel Kurulu” vesilesiyle Lima’da siyasi istişarelerin üçüncüsü gerçekleştirilmiştir.⁽²⁾ Ancak iki ülke arasındaki gerçek ve daimi diplomatik ilişkiler, Türkiye ve Peru’nun 2011 yılı başında karşılıklı olarak Büyükelçilik açmasıyla başlamıştır. Hâlihazırda, Türkiye Cumhuriyeti’nin Lima Büyükelçiliği görevini Ferda Akkerman yürütürken, Peru Cumhuriyeti’nin Ankara Büyükelçiliğini ise Jorge Enrique Abarga Del Carpio yürütmektedir. Ayrıca, Peru’nun İstanbul’da Konsolosluğu da bulunmaktadır ve Jak Hayim bu görevi yürütmektedir.

Buna ek olarak, iki ülke parlamentoları arasındaki ilişkilerin arttırılması amacıyla, 6 Kasım 2007 tarihinde Peru Kongresi’nin almış olduğu karar neticesinde “Peru-Türkiye Parlamento Dostluk Grubu” kurulmuş ve buna cevaben TBMM’de de 25 Mart 2008 tarihinde “Peru Dostluk Grubu” kurulmuştur. 20-23 Nisan 2008 tarihlerinde ise, TBMM Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı, parlamento heyetiyle beraber Lima’ya resmi bir ziyaret gerçekleştirmiştir.

Hâlihazırda, Türkiye ve Peru arasında imzaya açılıp onaylanan dört anlaşma bulunmaktadır. Bunlar arasında;

• 1996’da imzalanan ve 1997 yılında yürürlüğe giren “Resmi Pasaportların Vize Muafiyeti Anlaşması”,
• 1996’da imzalanan ve 1997 yılında giren “Kültürel, Bilimsel ve Eğitim İşbirliği Anlaşması”,
• 2000’de imzalanan ve aynı yıl yürürlüğe giren “Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kötüye Kullanımı, Kaçakçılığı ve Bunlarla İlgili Suçların Önlenmesi, Denetimi, Soruşturulması ve Ortadan Kaldırılması Hakkında Anlaşma”,
• 2003 yılında imzalanan ve 2010 yılında yürürlüğe giren “Yasadışı Yollardan Ticareti Yapılan, İhraç Edilen veya El Değiştiren Kültürel, Arkeolojik, Sanatsal ve Tarihi Varlıkların Korunması, Konservasyonu, Ele Geçirilmesi ve İadesine İlişkin Anlaşma” bulunmaktadır.

Bunun yanı sıra, 2011 yılında imzalanmasına rağmen hala bekleyen “Türkiye ve Peru arasında Ekonomik ve Ticari İşbirliği Anlaşması ile Diplomatik Akademilerarası Mutabakat Muhtırası” da bulunmaktadır.

Dünya haritasında oldukça uzak konumlarda yer alan Türkiye ve Peru arasında stratejik düzeyde bir işbirliği ya da mesele bulunmamasından ötürü, ikili ilişkiler olağan seyrinde ilerlemektedir. Ancak şu ana kadar iki ülke arasında herhangi bir üst düzey resmi ziyaret gerçekleşmemiş olması, ilişkilerde önemli bir eksiklik arz etmektedir.

Son olarak, Türkiye ve Peru arasında 18 Haziran 2012 tarihinde imzaya açılan ve 12 Haziran 2013 tarihinde yürürlüğe giren “Türkiye Cumhuriyeti ile Peru Cumhuriyeti Arasında Vizelerin Karşılıklı Kaldırılmasına İlişkin Anlaşma” ile, iki ülke arasında vizeler karşılıklı olarak kaldırılmıştır.

Türkiye ve Peru Arasındaki Ticari İlişkiler

Güney Amerika’nın batı sahilinde yer alan ve yüzölçümü itibariyle Güney Amerika’nın üçüncü büyük ülkesi olan Peru’nun Türkiye ile olan ticari ilişkileri, 2000’li yılların başında oldukça düşük boyutlarda başlamıştır. Tablo 1.1’den de görüleceği gibi, zaman içerisinde gelişen ikili ticari ilişkilerde 2007 yılına kadar Türkiye, Peru ile olan ticaretinde açık vermiştir. 2008 yılındaki küresel kriz ile birlikte (2009 yılı haricinde) ikili ticari ilişkiler Türkiye’nin lehine dönmeye başlamıştır. Şu ana kadar en hacimli ticari ilişki 2013 yılında 369.822 $ ile gerçekleşmiştir.

Ekonomi Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’nin Peru’ya yapmış olduğu ihracat ürünleri arasında demir-çelik çubuklar, yarı mamuller, filmaşin ve profiller yer almaktadır. Türkiye’nin Peru’dan yapmış olduğu ithal ürünleri arasında ise tarım ve gıda ürünleri bulunmaktadır.⁽³⁾

     Tablo 1.1, İkili Ticaret Görüntüsü (1000 $)

     (Kaynak: Ekonomi Bakanlığı)

Ayrıca, Türkiye-Peru arasındaki ilişkilerin artırılması adına, 2012 yılında Türkiye-Peru İş Konseyi kurulmuştur. Konseyin Türkiye taraf başkanlığını Eser Olcay Avunduk, Peru taraf başkanlığını ise Samuel Gleiser yapmaktadır.

Son olarak, ilk adımı 2013 yılında başlayan Serbest Ticaret Anlaşması, 2015 yılının Mart ayında yapılması beklenen toplantıda netlik kazanacaktır.

Sonuç

Türkiye ve Peru arasında gerek yüksek, gerekse düşük düzeyli siyasi gerginlik bulunmaması ikili ilişkilerin seyri adına olumlu bir profil çizmektedir. Siyasi ve ticari ilişkilerin önümüzdeki dönemde daha da artmasıyla, iki ülke halkları da birbirlerini daha fazla tanıyacaktır.

Hacı Mehmet BOYRAZ & Gökçe Nur SAYIN

REFERANSLAR

1. http://politikaakademisi.org/lima-ikinci-katibi-sayin-aytunc-menevse-ile-mulakat/ (Erişim: 20.02.2015)
2. http://www.mfa.gov.tr/turkiye-peru-siyasi-iliskileri.tr.mfa (Erişim: 20.02.2015)
3. ekonomi.gov.tr (Erişim: 20.02.2015).