Rusya’nın uzun süreli erteleme kararının ardından Avrupa Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması AKKA’dan tamamen çekildiği haberi, Batılı ülkelerde telaşa sebep oldu. Bu adım, sadece yabancı ülkelerce değil, yurtiçindeki bazı muhalif gruplarca da rahatsızlıkla karşılandı. Basındaki bazı haber ve yazılardan anlaşıldığı kadarıyla, çoğunluk bu antlaşmanın asıl anlamından haberdar değildir.
Aslında Avrupa’da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması AKKA nedir? Tarihsel açıdan 2 esas antlaşma mevcuttur: Birincisi 1990 yılında SSCB ve Varşova Paktı üye ülkelerinin NATO üye ülkeleriyle imzaladığı antlaşmadır. İkincisi ise, dünya siyasi haritasındaki esaslı değişikliklerden sonra 1999 yılında Rusya ve eski Sovyet ülkelerinin, NATO ile imzaladığı yeni antlaşmadır. Tarafların antlaşmayı imzalamalarındaki esas amaç, her iki askeri bloğun sınır ülkelerde büyük askeri kuvvet yerleştirmesine engel olmak ve olası askeri çatışmaları önlemekti. AKKA şartları, orada görev yapan subay heyeti ve askeri araçların sayısı için ortak kota belirlemişti. Antlaşmanın esas konusu ise şeffaflıktı. Yeri gelmişken belirtmek gerekir ki, ilk antlaşmada “sosyalist blok”ta bulunan ülkelerin hepsi şimdi NATO bloğunun üyesidir.
İkinci kez imzalanan AKKA ile katılımcı ülkelerin askeri donanımına (uçak, helikopter, tank, topçu tesisleri, zırhlı araç vb.) ve silahlı kuvvetler mensubu heyetin sayısına toplam kota tayin edilmiş oldu. NATO bloku, üye ülkelerin topraklarında hiçbir durumda daimi birlik ve teçhizat konuşlandırmamayı taahhüt etti. Moskova da Kaliningrad ve Pskov bölgelerindeki askeri kuvvetlerinin sayısını azaltmış, Gürcistan ve Moldova topraklarındaki askeri birliklerini geri çekmişti. Bu, Batı için önemli siyasi ve stratejik bir kazanımdı. İlginç olan şudur ki, antlaşmanın imzalanmasını takip eden 16 yılda Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya’dan başka hiçbir ülke antlaşmayı resmen onaylamamıştı.
Bu zaman zarfında NATO’nun verdiği taahhütleri yerine getirmemesi ve süratle Rusya sınırına doğru genişlemesi neticesinde, Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2007 yılında antlaşmanın yürürlüğünün durdurulması konusunda hükümete teklif gönderdi. Bu dönemde Viyana’da toplanan katılımcı ülkeler, antlaşmanın yeniden gündeme getirilmesi teklifinde bulunsa da, bu girişim başarısızlıkla sonuçlandı. Temmuz ayında Kremlin, antlaşmayı tek taraflı fes ederek, sınır bölgelerindeki birliklerin ve askeri teçhizatın durumunu gösteren erişim kanallarını tamamen kapattı.
Peki, Rusya’nın bu kadar gergin bir dönemde böyle radikal bir karar vermesinin sebebi neydi? Kulağa garip gelse de bu eğilimin temelini atan Devlet eski Başkanı George Bush (oğul)’un bir konuşması oldu. İlk önce o, ABD’nin 1972 tarihli Anti-Balistik Füze Antlaşması’ndan çekildiğini ve Doğu Avrupa’da (Polonya, Çek Cumhuriyeti) yeni balistik füze sistemleri yerleştirme niyetini açıkça dile getirdi.[i] Nihayet, Mart 2015’te Rusya, AKKA’dan resmen çekildiğini bildirdi.[ii] NATO, Moskova’nın bu kararından duyduğu rahatsızlığı bildirmekle yetindi.[iii]
Bugünlerde NATO Genel Sekreteri J. Stoltenberg; Polonya, Estonya, Litvanya, Letonya, Bulgaristan ve Romanya’da yeni karargâhların kurulduğunu ve subay heyetinin sayısının 13 binden 30 bine çıkarılacağını verdiği açıklamada bildirdi. Bütün bunlar nedense kamuoyundan gizlenmemektedir. Örneğin, herkes televizyon ekranlarında açık şekilde “Liberty Promise” askeri gemisinin Letonya sahillerine yakınlaşarak 120 adet M1A2 Abrahams tankını getirdiğini izleyebilmişti.[iv] Bu askeri teçhizat “Atlantic Resolve” görevi çerçevesinde Riga’ya getirilmişti. Mayıs ayında bu askeri teçhizat Letonyalı ve Amerikalı askerlerin de katılımıyla Baltık bölgesindeki en büyük tatbikatlarda kullanılacak. Bunun yanında, Letonya Savunma Bakanı Raimonds Vejonis (Raymond Veyonis), ABD askeri birliklerinin ülkedeki varlığının gerekliliğini, bölgenin dayanışması ve güvenliği bakımından bir kez daha vurguladı.[v]
Bu koşullar altında, Rusya’nın AKKA’yı tekrar yürürlüğe getirme olasılığından bahsedilemez. Bazı Rus uzmanlar, Moskova’nın bu kararı vermesinde Avrupalı yetkililerin ciddiyetsiz tavrını sebep gösterse de, görünen o ki, NATO ve Batı bloku, taraflar arasındaki anlaşmazlığı ortadan kaldırmak için henüz hiçbir ciddi adım atmayı planlamamaktadır.
Fuad ŞAHBAZOV
[i] Green Left: US violates anti-missile treaty. URL: https://www.greenleft.org.au/node/1501
[ii] VEDOMOSTİ: “Россия завершила процесс приостановки своего членства в Договоре об обычных вооруженных силах в Европе (ДОВСЕ)”, URL: http://www.vedomosti.ru/politics/news/2015/03/17/rossiya-priostanovila-chlenstva-v-dovse-yuridicheski-ostavayas-v-dogovore—minoboroni.
[iii] ВЗГЛЯД: “Йенс Столтенберг заявил, что альянс разочаровало решение Москвы”, URL: http://admin2.vz.ru/news/2015/3/11/733768.html.
[iv] EUCOM: “3rd Infantry Division arrives to support Operation Atlantic Resolve”, URL: http://www.eucom.mil/media-library/article/32983/3rd-infantry-division-arrives-to-support-operation-atlantic-resolve.
[v] TV-NET: Вейонис: Россия решила стать врагом, а не партнером, URL: http://rus.tvnet.lv/novosti/politika/285058-vjeyonis_rossija_rjeshila_stat_vragom_a_nje_partnjerom.
