Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI)[1] 2014 yılı dünya silah ticareti verileri[2], günümüz dünyasında yaşanan birçok siyasi gelişme ve farklı ülkelerin bu gelişmelere yönelik tepkilerini anlamak açısından hazine değerinde bir kaynak işlevi görmektedir. Elbette burada listelere dahil edilen veriler, yasal silah satışları ile sınırlandırılmış ve gizli anlaşmalar ve kayıtdışı satışlar istatistiklere yansıtılmamıştır.
2014 yılı verilerine göre; dünyada silah ticareti payı en yüksek olan ülke, 2013 yılında liderliği Rusya Federasyonu’na kaptırmış olan Amerika Birleşik Devletleri’dir. ABD’nin pazar payının maddi ifadesi 10 milyar 194 milyon dolarla ölçülmektedir. 2013 yılında ilk sırada yer alan Rusya Federasyonu ise, 5 milyar 971 milyon dolarla ABD’nin ardından ikinci sırada bulunmaktadır. Listede 3. sırayı, 2013 yılında 4. olan Fransa, 1 milyar 978 milyon dolarlık pazar payıyla almakta ve dikkat çekmektedir. 2013 yılında 5. sırada yer almış olan Birleşik Krallık (İngiltere) ise, 2014 yılında 1 milyar 704 milyon dolarla 4. sıraya yükselmiştir. 2013 yılında 7. sırada yer alan Almanya, 2014 yılı verilerine göre 1 milyar 200 milyon dolarlık pazar payıyla 5. sıraya ilerlemiştir. 2013 yılında 9. sırada yer almış olan İspanya, 2014 yılında pazar payını 1 milyar 110 milyon dolara çıkarmış ve 6. sırada kendisine yer bulmuştur. 2013 yılında 3. durumda olan Çin Halk Cumhuriyeti ise, 1 milyar 83 milyon dolarlık gelirle 7. sıradadır. 8. basamaktaki yerini koruyan İsrail’in pazar payı ise 824 milyon dolardır. 2013 yılında 6. olan İtalya, 786 milyon dolarlık pazar payıyla 2014 yılında 9. olmuştur. Listede 10. sırada Ukrayna, 11. sırada Hollanda, 12. sırada İsveç, 13. sırada İsviçre, 14. sırada Türkiye, 15. sırada Kanada, 16. sırada Güney Kore, 17. sırada Norveç, 18. sırada Ürdün, 19. sırada Avustralya ve 20. sırada Finlandiya bulunmaktadır.
2014 yılı silah satış verileri sıralaması
2010-2014 yılı sürecinde pazar payı ağırlıklarına bakıldığında ise, ABD ve Rusya Federasyonu’nun diğer üretici ülkelerden silah ticaretinde uzak ara önde olduğu (ABD % 31, Rusya Federasyonu % 27), Fransa, Almanya ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin de % 5’lik pazar payları ile bu iki ülkeyi takip ettikleri görülmektedir. Birleşik Krallık (İngiltere) % 4’lük pazar payıyla 6. sırada bulunurken, Ukrayna, İspanya ve İtalya’nın pazar payları % 3’tür. 10. sırada bulunan İsrail ise % 2’lik pazar payına sahiptir.
2010-2014 yılı döneminde pazar paylarının grafikle ifadesi
Üreticiler açısından böyle veriler söz konusuyken, silah alımları açısından bir sıralama yapıldığındaysa, 2014 yılı verilerine göre şöyle bir sıralama ortaya çıkmaktadır;
- Hindistan (4 milyar 243 milyon dolar)
- Suudi Arabistan (2 milyar 629 milyon dolar)
- Türkiye (1 milyar 550 milyon dolar)
- Çin Halk Cumhuriyeti (1 milyar 357 milyon dolar)
- Endonezya (1 milyar 200 milyon dolar)
- Vietnam (1 milyar 58 milyon dolar)
- Tayvan (1 milyar 39 milyon dolar)
- Birleşik Arap Emirlikleri (1 milyar 31 milyon dolar)
- Avustralya (842 milyon dolar)
- Umman (738 milyon dolar)
- Singapur (717 milyon dolar)
- Pakistan (659 milyon dolar)
- Azerbaycan (640 milyon dolar)
- Irak (627 milyon dolar)
- Fas (594 milyon dolar)
- Kuveyt (591 milyon dolar)
- Amerika Birleşik Devletleri (581 milyon dolar)
- Güney Kore (530 milyon dolar)
- Cezayir (463 milyon dolar)
- Japonya (436 milyon dolar).
2014 yılı en çok silah alımları yapan ülkeler sıralaması
Silah alımlarının dışında, toplam askeri harcamalar açısından bir sıralama yapıldığındaysa şöyle bir tablo oluşmuştur;[3]
- Amerika Birleşik Devletleri
- Çin Halk Cumhuriyeti
- Rusya Federasyonu
- Suudi Arabistan
- Fransa
- Birleşik Krallık (İngiltere)
- Hindistan
- Almanya
- Japonya
- Güney Kore
- Brezilya
- İtalya
- Avustralya
- Birleşik Arap Emirlikleri
- Türkiye.
2014 yılı dünya askeri harcamaları sıralaması
2014 yılında sonunda yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler Dünya Silah Ticareti Sözleşmesi’nin[4] 130 ülke tarafından imzalanması, son dönemde yasadışı silah satışlarının önlenmesi adına olumlu ve önemli bir gelişme olarak değerlendirmeye alınmalıdır. Ancak Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu’nun halen bu sözleşmeyi imzalamamış olmaları[5], gelecek adına kaygı vericidir. Zira bu iki ülke, haksız rekabet koşulları içerisinde her türlü yasal ve yasadışı silah anlaşmaları yapabilmekte ve dünya barışı adına büyük risk oluşturmaktadırlar. Oysa anlaşma; anlaşmaya imza atan ülkelerin, BM alıcı ülkeye silah ambargosu getirmişse ya da silahların insanlığa karşı suç işlemede kullanılması söz konusuysa, savaş silahları, cephane ya da benzeri savunma araçlarını ihraç edememelerini öngörmektedir. Anlaşmada ayrıca gönderilen silahlar, barış, uluslararası insan hakları ya da temel insan haklarına zarar verecekse, planlanan ihracatın sıkı bir şekilde gözden geçirilmesi gerektiği belirtilmekte ve aynı kuralların silahların terörist ya da uluslararası arenada faal olan suçluların eline geçmesi tehlikesi mevcut olduğunda da geçerli olması sağlanmaktadır.[6]
Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] Web sitesi için; http://www.sipri.org/.
[2] Verilere buradan ulaşılabilir; http://armstrade.sipri.org/armstrade/page/toplist.php.
[3] Buradan alınmıştır; http://www.sipri.org/googlemaps/milex_top_15_2014_exp_map.html.
[4] Detaylar için; http://www.un.org/disarmament/ATT/.
[5] 130 imzacı ülkenin listesi için; http://disarmament.un.org/treaties/t/att.
[6] Detaylar için; “Silah Ticareti Anlaşması etkili olacak mı?”, Deutsche Welle Türkçe, Erişim Tarihi: 04.06.2015, Erişim Adresi: http://www.dw.de/silah-ticareti-anla%C5%9Fmas%C4%B1-etkili-olacak-m%C4%B1/a-18145885.
