Bir önceki analiz yazımın[1] sonuç kısmında; SPD’nin -Almanya’daki 2017 genel seçimleri ardından- gerek 2013 yılındaki deneyimlerinden, gerekse de Kasım 2017’den bu yana düşüşe geçen oylarını göz önünde bulundurarak Büyük Koalisyon’a “hayır” diyeceği kanaatinde olduğumu ifade etmiştim. Ancak Demokles’in Kılıcı olan erken seçim riskini gerek Merkel’in partisi CDU/CSU, gerekse de SPD göze alamayarak (AfD’nin önlenemez yükselişi nedeniyle) Büyük Koalisyon’u gerçekleştirmişlerdir.
Andrea Nahles
Ancak yeni hükümetin ortağı SPD’de iç sorunların gün geçtikçe derinleştiği gözlenmektedir. 2017 Eylül Federal Meclis seçimleri sonucunda, SPD, 1933’ten bu yana en düşük oy oranına düşmesi sonucunda Nisan 2018’de Genel Başkan Martin Schulz görevinden istifa ederek halefi olarak Andrea Nahles’i göstermiş ve 155 yıllık bir tarihe sahip SPD’nin liderliğine kuruluşundan bu yana ilk kez bir kadın Başkan getirilmiştir. Gerek Almanya basını, gerekse de Avrupa basını, SPD’nin yeni kadın liderinin başarılı olma olasılığı konusunda iki bölünmüş durumda. Bu analiz çalışmamda, SPD’nin yeni lideri Nahles’in başarılı olup olmayacağı konusunu bir başka analiz yazısına bırakarak, diğer bir önemli ve güncel gelişme konusu olan SPD’nin parti küskünlerinin ve yine SPD küskün seçmenlerinin yeni bir adres arayışı olan “Yeni Sol Toplanma Hareket”ine odaklanılmaya çalışarak “Avrupa solu yeni bir sayfa mı açıyor?” sorunun cevabını arayacağız.
Sahra Wagenknecht & Oskar Lafontaine
Yeni Sol Toplanma Hareket, 8 ay önce SPD’nin CDU/CSU ile yeniden ‘Büyük Koalisyon’ pazarlığı başladığı günlerde “Yeni Sol” arayışı gündeme gelmiş ve eski SPD’li ve Gerhard Scröder’in Başbakanlığında (1998) Federal Maliye Bakanlığı görevinde de bulunmuş olan Oskar Lafontaine liderliğinde söz konusu partideki iç sürtüşmeden ve her geçen gün eriyen oy kaybını fırsat bilerek yeni bir ‘Halk Partisi ‘oluşturması düşüncesini gündeme getirmişti. Söz konusu Lafontaine’nin düşüncesinin en büyük destekçisi ise eşi Sahra Wagenknecht’dir. Wagenknecht, Die Linke-Sol Parti’nin yönetiminde yer almaktadır ve aynı zamanda partinin Federal Meclis Grubu Eşbaşkanı’dır. Sol Parti söz konusu bu düşünceye destek vermese de, Lafontaine ve Wagenknecht, SPD ve Alman Yeşiller Partisi’nin küskünlerini kazanacaklarını inanmaktalar.[2] Zira, yakın zamanda önemli sol politikacı figürler tarafından derin bir değişime çok ihtiyaç olduğunu ve yeni bir sol toplama hareketine ihtiyaç olduğunu ve bu hareketin ivme kazana bileceğini kamuoyu ile paylaşmışlardır.[3] Söz konusu politik figürler arasında, SPD Almanya Federal Parlamento (Bundestag) milletvekili Marco Bulow, Sol Parti milletvekili Sevim Dağdelen ve Yeşil Parti politikacılarından Antje Vollmer, Spiegel’de “Sol Kanat Toplanma hareketi için zaman olgunlaştı mı?” sorusunun cevabı olarak zamanlamanın doğru olduğu kanaatinde olduklarını dile getirmekteler.[4]
“Aufstehen” – Ayağa Kalkmak Hareketi
4 Eylül 2018 tarihinde “Aufstehen” – “Ayağa Kalkmak” sloganı ile lansmanı yapılacak olan die Sammlungsbewegung – Solda Toplanma Hareketi, resmi internet sitesinde, “Neden ayağa kalkıyorsun?” sorusuna; artık müesses nizam partilerin sorunlara cevap bulmakta zorlandıkları ve seçmenlerin artık bu partilerden hiçbir umut ve beklentilerinin olmadığını işaret etmektedir. Ayağa Kalkmak Hareketi’nin sosyal ve demokratik bir yenilenme hareketi olduğunu ve ister taksi şoförü olsun, isterse kasiyer, emekli, sanatçı, geçici işçi, esnaf, hemşire, polis veya doktor olsun, herkesin bu harekette önemli bir şeyler yapabileceği belirtilmektedir. Ayağa Kalkmak Hareketi, hedeflerinin partileşmekten daha çok, herkesin ortak hedefleri doğrultusunda birlikte mücadele ederek yeni bir hareket oluşturmak olduğunun altını çizmekteler. Ancak söz konusu harekette partileşmek her ne kadar asıl amaç olmasa da, mecliste taraflara baskı yapmak adına partilere de ihtiyaç olduğunu gerçeği göz ardı edilmemektedir.[5]
Wagenknecht’in “solda yeniden toplanma” çağrısı sonrasında, kısa sürede bu hareketin 50.000 takipçi ve 85.000 kayıtlı destekçisi ile ciddi bir destek bulduğu görülmektedir.[6] Ayağa Kalkmak Hareketi, Wagenknecht’in beyanlarından yola çıkarak, İspanya’da Podemos ya da Yunanistan’da Syriza modelinde anti-liberal değerler etrafında sol taraftaki bütün tarafları bir araya getirmeye çalışılacak bir hareket olacağı beklenmektedir.[7]
Eski Yeşiller lideri Ludger Volmer, Alman basınına verdiği bir demecinde, şu anki “sol”un bir diğer temsilcisi Yeşiller’in durumu hakkında hayal kırıklığını yaşadığını dile getirirken, artık Yeşiller’in yapısal yoksulluğa karşı mücadele vermek yerine, burjuva hayatının güzelleştirmesiyle ilgilendiğini işaret etmektedir. Wagenknechts’in kişisel takipçilerinden sol kanatta yer alan Sevim Dağdelen ise, şu anki meclisin nüfusun çoğunluğunun çıkarlarını temsil etmediğini vurgularken, Ayağa Kalkmak Hareketi’nin tarihi bir fırsat olduğunu çünkü hareketin partizan bir nitelik taşımadığının altını çizmektedir.[8]
Bernd Riexinger
Söz konusu Sol Parti’de meydana bu hareketlilik hakkında parti Başkanı Bernd Riexinger, Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung’a verdiği demecinde, bu hareketin Sol Parti’nin bir projesi olmadığını ve bireylerin bir projesi olduğunu belirtmiştir. Sanal bir organizasyonu andıran hareketin Wagenknecht inisiyatifini daha ileri götürdüğü takdirde ciddi bir direnişle karşılaşma olasılığı da güçlü bir şekilde önünde bir engel olarak durmaktadır.[9]
Wagenknecht, AfD seçmenlerini Sol Parti’ye geri getirmek istiyor
Sahra Wagenknecht, 4 Eylül’de kamuoyu ile resmen paylaşacağı hareketin bünyesine Sol Parti, Yeşiller ve SPD’nin seçmenlerinin yanı sıra AfD’li seçmenlerini de sol partiye katmayı hedeflediğini belirtmektedir. Zira, AfD’nin son seçimlerde beklenin üstünde oy almasının arka planında Alman seçmenin müesses nizam partilerine tepkisel olarak AfD’ye oy verdiğini ve bu seçmenlerin aslında ırkçı olmadıklarını işaret etmektedir. Bundan dolayı, AfD’nin seçim argümanı olarak kullandığı işsizlik sorunu konusunda göçmenlik yasasının tekrar gözden geçirilmesi gerektiğini ve işsizliğin nedenleri arasında yetersiz bir eğitim sistemin yattığının altını çizmektedir. Wagenknecht, çözüm olarak Almanya’nın kendi uzmanlarını eğitmesi gerekliliğini savunarak, göçmenlik yasasına karşı olduğunu her fırsatta kamuoyunda dile getirmektedir.[10] Nitekim bu sebeple de, AfD partisi gibi “kitlelerin öfkesi”ni siyasi taleplere dönüştürmekle suçlanmaktadır. Wagenknecht, parti kongresinde yaptığı bir konuşmada “her mültecinin Almanya’ya gelemeyeceğini” söyleyerek tepkileri üzerine çekmiş ve hatta pastalı bir protestoya maruz kalmıştır.[11]
Kapitalizm Komada Mı?
Gerek Almanya basınında, gerekse de Avrupa basınında ilgiyle ve merakla takip edilen Sahra Wagenknecht’in popülerliği, sadece Sol Parti’den milletvekili oluşu ve başını çektiği hareketle ilgili değil. Wagenknecht, aynı zamanda önemli bir sosyalist teorisyendir. Ülkemizde de Türkçeye çevrilmiş ve yayınlanmış olan Kapitalizm Komada – Sosyalist Bir Teşhis[12] kitabında; “Sosyalist bir Avrupa perspektifi hala mümkün müdür?” sorunu yönlendirerek cevabını aramaktadır. Tarihçi Jean-Louis Thiériot, Le Figaro‘daki yazısında Sahra Wagenknecht’in yeni Ayağa Kalkmak Hareketi’nin Avrupa için yol gösterici olabileceğini ileri sürmektedir. “…Wagenknecht vakası, yakından takip edilmesi gereken bir gelişme. İster başarısızlıkla sonuçlansın, ister başarıyla taçlansın, yol gösterici olduğu kesin. Almanya bu yaz başından beri hiç kuşkusuz Avrupa solundaki yeni bir yönelimin laboratuvarına dönüştü.” [13]
SPD’ye Bir Alternatif Mi?
Wagenknecht, Spiegel’e verdiği bir demecinde, amaçlarının “sol”da sosyal gündemi olan yeni bir hükümet kurmak olduğunu ve SPD’nin bu konuda anahtar rolünü oluşturduğunun altını çizmektedir. Ancak SPD’nin eski Başbakanı Gerhard Scröder’in 14 Mart 2003’te “Ajanda 2010”[14]–[15]] adıyla ilan ettiği ve hayata geçirdiği programın beklenildiğinin aksine “sol”da parçalanmayı getirdiğini[16] ve neticede Sol Parti’yi (Die Linke) doğurduğunu ve aynı zamanda “aşırı sağ”ın yükselişini hizmet ederek Almanya için Alternatif (AfD) partisinin kurulmasına ve çok kısa zaman içinde yükselmesine sebep olduğunu belirtmektedir. Ajanda 2010’un hedefinde bulunan işsizliğe çözüm sorununa karşı yapılan eylemler sonucunda işsizlik rakamsal olarak düşmüş olsa da, “sosyal devlet”in önemli dayanakları yok edildiğinden ve milyonlarca insan işsiz kalmak ve hastalanma korkusuyla düşük ücretli işlerde çalıştığından, ciddi bir öfke birikimi yaşandığı da gözlemlenmektedir[17] Wagenknecht, SPD’nin söz konusu ‘Ajanda 2010’ politikasından vazgeçmediği takdirde oyların daha da erimesinin kaçınılmaz olduğunu işaret etmektedir.
Peki bu yeni hareket “sol”da özellikle SPD’ye alternatif olup partinden kopuşlar yaratarak beklenen etkiyi oluşturabilir mi? SPD’li politikacı Johannes Kahrs, Ayağa Kalkmak Hareketi’nin başarılı olamayacağını ve adeta ölü doğan bir hareket olduğunu iddia etmektedir. Kahrs, harekete sadece birkaç memnun olmayan (Yeşiller, Sol Parti ve SPD küskünleri) kişinin katılabileceğini ve etkisinin sınırlı kalacağını düşünmektedir. Ayrıca Kahrs, Wagenknecht’in Sol Parti’de başarısız olduktan sonra başını çektiği hareket ile neyin başarılabileceğini ve neyin başarılamayacağını test ettiğini öngörmektedir.[18]
Sonuç Yerine
Yeni siyaset projeleri üzerine araştırmalar yapan gazeteci Hilary Wainwright, bir analizinde, bu tür bir hareket veya stratejik vizyon geliştirmek adına iki tür iktidar arasındaki ayrımı görmemiz gerektiği konusunda dikkatleri çekmektedir. Wainwright, ayrıca, bunların radikal toplumsal, ekonomik ve siyasi değişim adına bir araya gelmesinin, sivil toplumda partiler ile toplumsal hareketler ve radikal girişimler arasında bağlantı kuran yeni kurumlara nasıl zemin hazırlayabileceğini incelememiz gerektiğini konusundan başlamamız gerektiğini işaret etmektedir.[19] Kısacası, hareketin sokak ve parlamentoda aynı anda konsolide olmuş bir şekilde birlikte yürütülmesi zorunluluğunu dile getirmektedir. Aksi takdirde, 4 Eylül itibariyle başlatılacak Ayağa Kalkmak Hareketi’nin de Podemos ve Syriza örneklerinde çeşitli problemlerle karşılaşması kaçınılmaz olacaktır.
Çözüm olarak, daha önce Eylül 2017’de Almanya Federal seçimler sonrası analiz yazımın sonuç kısmında yer verdiğim Fransız filozof ve Sosyal Bilimci Edgar Morin’in bir sözüyle analizimi sonlandırmak istiyorum. Morin’in “Avrupa’nın sosyal bütünlüğü yeniden kurmayı amaçlayan bir siyasete ihtiyacı var. Ortak bir Avrupa siyaseti ancak, işsizlik, yoksulluk, konut eksikliği, gençlerin eğitimi yetersizliği gibi sorunları en alt düzeye indirmeyi göze alırsa var olabilir.” şeklinde sunduğu çözüm önerisi, “aşırı sağ”ın yükselişine karşılık başta Alman merkez siyasetçileri ve Avrupalı siyasetçiler çözüm reçetesi olarak görülmelidir. Aksi takdirde, Avrupa’yı zor günler bekleyecektir…[20]
Yusuf ERTUĞRAL
[1] Ertuğral, Yusuf (2018), “Almanya’da ufukta erken seçim ihtimali var mı?”, 19 Ocak 2018), Uluslararası Politika Akademisi, http://politikaakademisi.org/2018/01/19/almanyada-ufukta-erken-secim-ihtimali-var-mi/.
[2] “Almanya’da ‘Yeni Sol’ arayışı”, Hürriyet, 22 Ocak 2018, http://www.hurriyet.com.tr/dunya/almanyada-yeni-sol-arayisi-40717806.
[3] “Sahra Wagenknecht formiert neue linke Sammelbewegung “Aufstehen””, Welt, 3 Ağustos 2018, https://www.welt.de/politik/deutschland/article180505456/Linke-Sahra-Wagenknecht-formiert-neue-linke-Sammelbewegung-Aufstehen.html.
[4] “Ist die Zeit reif für eine linke Sammlungsbewegung”, Spiegel, 3 Ağustos 2018, http://www.spiegel.de/plus/aufstehen-ist-die-zeit-reif-fuer-eine-linke-sammlungsbewegung-a-00000000-0002-0001-0000-000158730529.
[5] “Werde Teil der Bewegung”, https://www.aufstehen.de/.
[6] “50,000 Anhänger unterstützen bisher die linke Sammlungsbewegung “Aufstehen“”, Handelsblatt, 9 Ağutos 2018, https://www.handelsblatt.com/politik/deutschland/sahra-wagenknecht-50-000-anhaenger-unterstuetzen-bisher-die-linke-sammlungsbewegung-aufstehen/22895252.html.
[7] Thieriot, Jean-Louis (2018), “Ce parti de gauche opposé à l’immigration qui pourrait tout bouleverser en Allemagne”, Le Figaro, 21 Ağustos 2018, http://www.lefigaro.fr/vox/monde/2018/08/21/31002-20180821ARTFIG00278-allemagne-ce-parti-de-gauche-oppose-a-l-immigration-qui-pourrait-tout-bouleverser.php. Aktaran: https://www.eurotopics.net/tr/205317/avrupa-solu-yeni-bir-sayfa-mi-aciyor#.
[8] Peduto, Alessandro (2018), “Wagenknechts linke Bewegung ‘Aufstehen’ sammeşt sich”, Freie Presse, 21 Ağustos 2018, https://www.freiepresse.de/nachrichten/deutschland/wagenknechts-linke-bewegung-aufstehen-sammelt-sich-artikel10291317.
[9] “Führende Linkspolitiker grenzen sich von Wagenknecht ab”, Frankfurter Allgemeinen, 18 Ağustos 2018, http://www.faz.net/aktuell/politik/inland/fuehrende-politiker-der-linkspartei-haben-sich-von-wagenknecht-distanziert-15745037.html.
[10] “Instrument der Lohndrückerei: Wagenknecht klar gegen Einwanderungsgesetz”, Focus, 11 Ağustos 2018, https://www.focus.de/politik/deutschland/gruenderin-der-aufstehen-bewegung-fachkraefte-selbst-ausbilden-wagenknecht-klar-gegen-einwanderungsgesetz_id_9402109.html.
[11] “Mülteci karşıtı politikacının yüzüne pasta attılar”, T24, 28 Mayıs 2016, http://t24.com.tr/haber/yuzune-pasta-attilar,342566.
[12] Wagenknecht, Sahra, (2011), Kapitalizm Komada-Sosyalist Bir Teşhis, Çev. Emre Ertem, İstanbul: Yordam Yayınları.
[13] Thieriot, Jean-Louis (2018), “Ce parti de gauche opposé à l’immigration qui pourrait tout bouleverser en Allemagne”, Le Figaro, 21 Ağustos 2018, http://www.lefigaro.fr/vox/monde/2018/08/21/31002-20180821ARTFIG00278-allemagne-ce-parti-de-gauche-oppose-a-l-immigration-qui-pourrait-tout-bouleverser.php.
[14] Söz konusu eski Başbakan Schröder’in 29 Ekim 2002 beyanı için bakınız; https://www.lmz-bw.de/fileadmin/user_upload/Medienbildung_MCO/fileadmin/bibliothek/schroeder_RE_2002/schroeder_RE_2002.pdf. Ayrıca “Ajanda 2010”un arka planını hakkında bilgi için bakınız; https://www.nachdenkseiten.de/?p=16494.
[15] SPD’nin uzantısı olan Friedrich Ebert Vakfı (FES) tarafından 2017 yılın ’da yayınlanan ‘Sosyal devlette korku’ (Angst Sozialstaat) başlıklı raporu söz konusu ‘Ajanda 2010’ politikalarının olumsuz yansımalarını detaylı açıklamaktadır. Bakınız; http://library.fes.de/pdf-files/wiso/13889.pdf.
[16] “Aufsthen – linke Sammlungsbewegung formiert sich”, Spiegel, 3 Ağustos 2018, http://www.spiegel.de/politik/deutschland/sahra-wagenknecht-linke-sammlungsbewegung-aufstehen-formiert-sich-a-1221510.html.
[17] “Ajanda 2010 toplumsal korkuyu körükledi”, Yenihayat, 19 Ocak 2018, https://www.yenihayat.de/2018/01/19/ajanda-2010-toplumsal-korkuyu-koeruekledi/.
[18] “Dieses ‘Aufsthen’ ist eine Totgeburt”, n-tv, 7 Ağustos 2018, https://www.n-tv.de/politik/Dieses-Aufstehen-ist-eine-Totgeburt-article20562110.html.
[19] Wainwright, H. (2017), “Hareket- Parti İlişkisini Radikalleştirmek: Ralph Miliband’dan Jeremy Corbyn ve Ötesine”, Editörler: Leo Panitch & Greg Albo, Devrimi Yeniden Düşünmek, Çeviren: Rafet Koca, İstanbul:Yordam Yayınları, s. 105.
[20] Ertuğral, Yusuf (2017), “Almanya’da Seçimler Sonrası Yeni Dönem ve Yeni Dinamikler”, Uluslararası Politika Akademisi, 26 Eylül 2017, http://politikaakademisi.org/2017/09/26/almanyada-secimler-sonrasi-yeni-donem-ve-yeni-dinamikler/.
