Giriş
3 Kasım 2020 tarihinde 59. Başkanlık seçiminin düzenleneceği ABD’de, iki büyük partiden biri olan Demokratlarda aday belirleme süreci önseçimlerle halen devam ederken, Cumhuriyetçi Parti’nin adayı olmasına kesin gözüyle bakılan ve 2017’den beri ABD Başkanı olarak görev yapan işadamı Donald Trump’ın azil (impeachment) sürecinden aklanarak çıkması da şu sıralar Amerika gündeminde en yoğun yer teşkil eden konular arasında. Görünen o ki, 2020 ABD Başkanlığı seçimi, Amerikan tarihi açısından her şekilde bir ‘ilk’e sahne olacak. Zira Cumhuriyetçi Donald Trump seçilirse, bu, ilk kez azil sürecinden kurtulan bir Başkan’ın yeniden seçilmesi anlamına gelecek. Demokrat adaylar da sanki ‘ilk’leri yaşatmak için özel olarak seçilmiş; favori adaylardan Bernie Sanders seçilirse, kendisi, ABD tarihinin ilk Yahudi Başkanı olacak. 1941 doğumlu olan Sanders, aynı zamanda seçilirse en yaşlı ABD Başkanı haline de gelecek. Son dönemde büyük bir çıkış gerçekleştiren ve Demokratların favori adayı haline gelen Pete Buttigieg’in seçilmesi durumunda, ilk kez açıktan homoseksüel (gay) olduğunu söyleyen bir ABD Başkanı işbaşı yapacak. Dahası, 1982 doğumlu olan Buttigieg, seçilebilirse, en genç ABD Başkanı da olacak. Elizabeth Warren’ın seçilmesi durumunda ise, ilk kez bir kadın ABD Başkanı görme şansımız olacak. Son dönemde şansının azaldığı ifade edilen ama yine de adından söz ettirmeyi başaran Barack Obama dönemi Başkan Yardımcısı Joe Biden ise, 1942 doğumlu olması sebebiyle, aynı Sanders gibi, seçilirse en yaşlı ABD Başkanı unvanını alacak. Dolayısıyla, 2020 ABD Başkanlık seçimi, ABD tarihi açısından her şekilde bir ‘ilk’in yaşanmasına vesile olacak.
Trump, azil sürecinden aklanarak çıktı
Trump ve Cumhuriyetçi Cephe
Cumhuriyetçilerdeki duruma baktığımızda; toplumu kutuplaştıran siyaset yapma tarzı, bazı konulardaki (göçmenler vs.) sert fikirleri ve klasik bir politikacı olmaması sebebiyle farklı bir Başkan olarak seçilen Donald Trump, azil sürecinden aklanarak çıkarak yarışa daha da güçlü girecek gibi gözüküyor. İlk olarak ‘görevini kötüye kullanma’ suçundan yargılanan Trump, Cumhuriyetçi Senatörlerin desteğiyle 52’ye karşı 48 oyla aklanmayı başardı. İkinci olarak ‘Kongre’yi engelleme’ iddiasıyla hakkında oylama yapılan Trump, bu oylamada da 53 Senatör’ün desteğiyle aklanmayı başardı.[1] Başkanlık süresi boyunca onaylanma ratingi en düşük Başkanlardan biri olarak dikkat çeken ve yüzde 45’in üzerine neredeyse hiç çıkamayan Trump’ın aklanması, ilginç bir şekilde onaylanma oranını da yüzde 49’la zirveye çıkarmış durumda.[2] Ancak Amerikalıların artan desteğine karşın, dünyada İsrail dışında (yüzde 55 onaylanma oranı) hiçbir ülkede Trump’ın onaylanma oranı yüzde 34’ün üzerinde değil. Yüzde 34’le Polonya’da biraz olsun destek bulan Trump, Macaristan’da da yüzde 31 destek sağlamayı başarmış gözüküyor.[3] Ancak şunu da unutmamak lazım ki, Trump, zaten “Amerika’yı yeniden büyük yapmak” ve “Önce Amerika” sloganlarıyla seçilen ve Amerikalılara hitap etmeyi diğer tüm meselelerin önüne koyan bir Başkan. Üstelik iyi bir sağ popülist olan Trump’ın aklanma sürecine konu olması, ona arayıp da bulamadığı fırsatı vermiş olabilir. Aklanmasını “Cehennemi yaşadık, yapılan adil değildi. Yanlış bir şey yapmadık.” olarak değerlendiren Trump[4], bu süreci siyaseten doğru yönetebilirse, buradan avantajlı olarak bile çıkabilir. Zira son dönemde yerleşik siyasi kurum ve profesyonel siyasetçilere yönelik tepkilerin zirve yaptığı ABD’de, insanlar, bilhassa da gençler, daha “gerçek” veya “hakiki” buldukları Donald Trump veya Bernie Sanders gibi sistemdışı adaylara yönelmeye başladılar.
Trump’ın farklı ülkelerdeki onaylanma oranları
Demokratlarda Aday Kim Olacak?
Diğer büyük parti olan Demokrat Parti’de ise, aday belirleme süreci önseçimlerle devam ediyor. Iowa’da yapılan ve tartışmalı geçen ilk önseçimde beklenmedik bir gelişme yaşandı ve 1982 doğumlu South Bend Belediye Başkanı ve gay Başkan adayı Pete Buttigieg, tüm tahminleri yanıltarak, yüzde 26,2 oyla birinci oldu.[5] Buttigieg’in ardından Vermont Senatörü Bernie Sanders yüzde 26,1 oyla ikinci olurken, Massachusetts Senatörü Elizabeth Warren yüzde 18 ve eski Başkan Yardımcısı Joe Biden yüzde 15,8 oyda kaldılar. Önseçim sonuçlarının çok yakın olması nedeniyle Iowa’daki seçimin büyük resimde ne kadar anlamlı olduğunu söylemek için henüz erken olsa da, ABD’de yaşayan ve Northwestern Üniversitesi’nde çalışan Türk akademisyen Sinan Erensü’nün -1968’den beri- ilk iki önseçimi kazanan (ki Iowa’dan sonraki önseçim New Hampshire’da yapılacaktır) Demokrat aday adayının Başkan adayı olmayı başardığı tespiti bu noktada oldukça önemli.[6] Bu nedenle, Iowa’dan sonra seçimi de Buttigieg kazanırsa, Başkan adayı olma ihtimali çok güçlenecektir.
Pete Buttigieg
Bu noktada Pete Buttigieg’in kim olduğuna ve siyasi fikirlerine bakmakta da fayda var. Harvard ve Oxford Üniversitesi mezunu olan ve 7 dil konuşabildiği iddia edilen Buttigieg, henüz 37 yaşında çok genç bir siyasetçi. 2009-2017 döneminde ABD Ordusu’nda teğmen olarak görev yapan Buttigieg, böylelikle güvercin bir isim olmadığını da gösteriyor. 2012-2020 döneminde South Bend Belediye Başkanı olan Buttigieg, dünya genelinde neredeyse hiç tanınmamasına karşın, ülkesinde Demokrat tabanda son dönemde epey destek toplamış gibi gözüküyor. Kürtaj hakkına destek olan Buttigieg, buna karşın Hıristiyan bir siyasetçi olduğunu ifade ediyor. İngiltere’de Oxford Üniversitesi’nde eğitim görürken Christ Church Katedrali’ne devam eden Buttigieg, ayrıca bu dönemden itibaren kendisini bir Anglikan olarak hissetmeye başladığını da söylemiştir.[7] Ancak Buttigieg, son dönemde iyice öne çıkmaya başlayınca, parti içerisindeki rakibi ve demokratik sosyalist Başkan adayı Bernie Sanders tarafından “ülkedeki milyarderlerin en çok desteklediği Demokrat aday” olduğu yönünde bazı eleştiriler almıştır.[8]
Bernie Sanders ve Alexandria Ocasio-Cortez
Diğer adaylardan Bernie Sanders da iddiasını sürdürürken, kendisinin en büyük şansı, gençlerin büyük destek verdiği Demokrat temsilci Alexandria Ocasio-Cortez’in onu açıktan desteklemesi oldu. Sanders’ın kampanyasını yakından takip eden Suna Ertuğrul, Bernie’nin kampanya sürecinin çok iyi gittiğini ve tartışmalı Iowa önseçiminin Sanders destekçilerini öfkelendirdiğini not ediyor.[9] Zira 2016’da adaylığı adeta engellenen Bernie, bu defa da aday yapılmazsa, Demokrat Parti’nin sol kanadındaki tepkiler daha da artacak gibi gözüküyor. Diğer önemli adaylar Elizabeth Warren ve Joe Biden ise son dönemde duraklamaya geçmiş gibi gözüküyorlar. Bu nedenle, Demokratlar adına Bernie Sanders veya Pete Buttigieg ikilisinden birinin aday olmasını beklemek daha makul gözüküyor. Trump-Sanders veya Trump-Buttigieg seçiminde ise, tüm ezberlerin bozulacağı çok ilginç bir kampanya süreci beklemek yerinde olur.
Sonuç olarak, 2020 ABD Başkanlık seçimi heyecanlı bir şekilde devam etmesine karşın, ABD’nin dünya genelinde küresel liderliğinin etkisini kaybetmeye başladığı gerçeğini de kabul etmek gerekiyor. Bunun sebepleri ise; ekonomik olarak Çin’in hızlı yükselişi (ki korona virüsü sonrasında bu konuda yavaşlama yaşanabilir), askeri-siyasi olarak Rusya’nın sahneye geri dönmesi ve Avrupa Birliği ile ABD’nin de son dönemde ciddi sorunlar yaşamaları. Ayrıca ABD’nin geleneksel müttefiklerinden Türkiye’yi artık kaybetme noktasına gelmesi de bu ülkenin geleceği açısından ciddi bir sorun. Yine de, ABD’nin süpergüç olmadan da büyük güçler arasında birinci güç olarak dünyada etkisini sürdüreceği bir gerçek. Bu nedenle, bu ülkenin barış, özgürlük ve demokrasiye yönelik katkılarına fazlasıyla ihtiyaç var.
Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] https://www.sozcu.com.tr/2020/dunya/son-dakika-trump-senatodaki-oylamada-bir-suclamadan-aklandi-5609102/.
[2] https://news.gallup.com/poll/284156/trump-job-approval-personal-best.aspx.
[3] https://www.pewresearch.org/fact-tank/2020/02/03/few-in-other-countries-approve-of-trumps-major-foreign-policies-but-israelis-are-an-exception/.
[4] https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51409791.
[5] https://www.yenicaggazetesi.com.tr/abdde-ilk-on-secim-sonuclari-aciklandi-267126h.htm.
[6] https://www.youtube.com/watch?v=HjtiTzteysI.
[7] https://edition.cnn.com/2019/04/02/opinions/buttigieg-and-religion-qa-beck/index.html.
[8] https://time.com/5779897/bernie-sanders-attacks-pete-buttigieg/.
