Birinci Dünya Savaşı’nın ardından kurulan Milletler Cemiyeti’nin düzen sağlama konusunda başarısız olmasıyla, İkinci Dünya Savaşı sonrasında uluslararası barış ve güvenlik noktasında yeni bir kurumun oluşturulması fikri doğmuştur. Bu minvalde, 1941 yılında dönemin İngiltere (Birleşik Krallık) Başbakanı Winston Churchill ve dönemin Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Franklin D. Roosevelt tarafından yayımlanan Atlantik Bildirisi (Atlantic Charter), kurulacak olan Birleşmiş Milletler (BM) örgütüne dair bazı ipuçları barındırmaktadır. Bildirinin 8. maddesinde, savaşın ardından kapsamlı ve kalıcı bir barışın gerekliliğinden bahsedilmiştir. Aynı zamanda, barışın sağlanması için silahların azaltılması ve kuvvet kullanımının yasaklanması konuları dile getirilmiştir (The Atlantic Charter).
Atlantik Bildirisi’nde ifade edildiği üzere, bir sistemin kurulmasına yönelik ilk girişim 1943 yılında, ABD, Çin, Birleşik Krallık ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) arasında gerçekleştirilen Moskova Konferansı olmuştur. Söz konusu devletler, Moskova Deklarasyonu ile uluslararası barış ve güvenliğin sağlanması adına bir uluslararası örgüt kurulması gerektiği konusunda fikir birliğine varmışlardır (Kaşıkçı, 2017: 167). Türkiye’nin Ağustos 1945’de katıldığı BM’nin temel amaçları ise, BM Antlaşması’nda belirtildiği üzere; barışa yönelik tehdit ve uyuşmazlıkları ortadan kaldırmak, ulusların kendi geleceklerini tayin etme hakkına saygı duyularak aralarında dostluk ilişkileri geliştirmek ve herhangi bir ayrıma gitmeksizin temel haklara saygı çerçevesinde işbirliğini geliştirmektir (BM Antlaşması, 5).
Genel Kurul
Güvenlik Konseyi, Vesayet Konseyi, Genel Sekreterlik, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Uluslararası Adalet Divanı ve Genel Kurul olmak üzere altı organı bulunan BM içerisinde Genel Kurul’un ayrı ve önemli bir yeri bulunmaktadır. Genel Kurul’u önemli yapan nokta; bütün üyelerin eşit olarak temsil edilmesiyle birlikte, tüm üye devletlerin görüşülen konularda bir oy hakkının bulunmasıdır. Fakat BM organlarının ele aldığı bütün konuların gündeme alınabildiği Genel Kurul’da, yalnızca “tavsiye” niteliğinde kararlar alınmaktadır. Genel Kurul’un önemli iki görevi ise; uluslararası hukukun gelişmesini ve yasalaştırılmasını sağlamak ve siyasal alanda işbirliğini geliştirmektir (Kaşıkçı, 2017: 105).
BM Antlaşması’nda belirtildiği üzere, Genel Kurul’un görevleri arasında uluslararası barışın korunması, olası sorunların çözülmesi ve önlem alınması, örgüt bütçesinin incelenmesi bulunmaktadır. Güvenlik Konseyi geçici üyelerinin seçilmesi, yeni üye kabulü, uluslararası barışın tesisi için alınan kararlar gibi konuların görüşüldüğü Genel Kurul, yılda bir kez olağan olarak toplanmaktadır. Kararların alınabilmesi için ise, oy veren üyelerin üçte iki çoğunluğunun kabulü gerekmektedir (BM Antlaşması, 14).
Olağan toplantılar haricinde kurulu toplantıya çağırmak, yukarıda bahsedilen konuların görüşülmesi ve kararların alınmasında Genel Kurul Başkanı öne çıkmaktadır. İlk olarak 1946 yılında Belçikalı devlet adamı Paul-Henri Spaak tarafından yürütülen Başkanlık görevi her yıl Genel Kurul’da gerçekleştirilen oylama sonucu bir başkasına devredilmektedir (https://www.un.org/pga/74/about/past-presidents/). Her yıl gerçekleştirilecek toplantıları yürütecek olan Başkan, eşit coğrafi temsilin sağlanması amacıyla beş bölge arasından seçilmektedir. Afrika, Asya, Doğu Avrupa, Latin Amerika-Karayipler ve Batı Avrupa ve Diğer devletler Genel Kurul başkanlarının seçildiği bölgelerdir. Görev süresi bir yıl olan Başkanların, bu yıl içerisinde kurulun gizli ve olağanüstü oturumlarını ve bütün toplantılarını yönetmektedir. Aynı zamanda, Başkan, BM’nin en üst organını temsil etmektedir (https://www.stratejikortak.com).
Yıllarca farklı bölgelerden isimlerin yürüttüğü Başkanlık görevini 2021 yılına kadar sürdürecek olan isim ise bu yıl ilk kez Türkiye’den seçildi. Geçmişte TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanlığı ve Türkiye-ABD Parlamentolararası Dostluk Grubu Başkanlığı görevlerini yürüten eski Avrupa Birliği Bakanı ve başmüzakereci olan deneyimli diplomat Volkan Bozkır, BM 75. Genel Kurul Başkanı oldu. Türkiye’nin de içinde bulunduğu Batı Avrupa ve Diğer Devletler grubundan Başkanlığa seçilen Bozkır, tek aday olmasına rağmen grup içerisindeki anlaşmazlık dolayısıyla oylama sonucu seçildi. Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti ve Ermenistan’ın itirazları nedeniyle Genel Kurul’da gerçekleştirilen oylamada, 193 üye ülkeden 192’si oy kullandı. 11 ülkenin çekimser kaldığı ve üç oyun geçersiz sayıldığı oylama sonucu, 178 ülkenin oyu ile Volkan Bozkır BM 75. Genel Kurul Başkanı görevine getirildi (https://www.dw.com).
Eylül 2019’da göreve gelen Nijeryalı diplomat ve Siyaset Bilimci Tijjani Muhammed Bande ise, Afrika bölgesinden seçilerek BM 74. Genel Kurul Başkanlığı’nı yürütmüştü. Selefi Bande’den görevi devralan Bozkır, Eylül 2021’e dek bu görevi sürdürecek. Sayın Volkan Bozkır’ı bu başarısı nedeniyle tebrik ediyoruz…
Şeyma KIZILAY
KAYNAKÇA
- Birleşmiş Milletler, “Birleşmiş Milletler Antlaşması ve Uluslararası Adalet Divanı Statüsü”, https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/6535501-Birlesmis-Milletler-Antlasmasi.pdf, Erişim Tarihi: 15.04.2020.
- “BM Genel Kurul Başkanı Seçilen Volkan Bozkır’ın Görevi Nedir?”, Stratejik Ortak, 19 Haziran 2020, https://www.stratejikortak.com/2020/06/bm-genel-kurul-baskani-secilen-volkan-bozkirin-gorevi-nedir.html, Erişim Tarihi: 16.09.2020.
- Kaşıkçı, Tamer (2017), “Uluslararası İlişkilerde Kurumsal Değişim ve Uluslararası Örgütler İlişkisi: Birleşmiş Milletler Sisteminin Norm Üretim ve Sosyalizasyon Süreçleri”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- “The Atlantic Charter”, 14 Ağustos 1941, http://avalon.law.yale.edu/wwii/atlantic.asp, Erişim Tarihi: 16.09.2020.
- “United Nations General Assembly Past Presidents”, https://www.un.org/pga/74/about/past-presidents/, Erişim Tarihi: 16.09.2020.
- “Volkan Bozkır BM Genel Kurul Başkanı Seçildi”, DW, 16.09.2020, https://www.dw.com/tr/volkan-bozk%C4%B1r-bm-genel-kurul-ba%C5%9Fkan%C4%B1-se%C3%A7ildi/a-53853010, Erişim Tarihi: 16.09.2020.
