Almanya’da 26 Eylül 2021 tarihinde yapılan federal seçimlerden, sosyal demokrat çizgideki SPD (Almanya Sosyal Demokrat Partisi), -anketlerin de öngördüğü şekilde- birinci parti olarak çıktı. SPD, böylelikle, 2002 seçimlerinden tam 19 yıl sonra ilk kez bir seçimden birinci parti olarak çıkmayı başardı. Bu yazıda, 2021 Almanya federal seçimlerini değerlendirecek ve olası hükümet formüllerini analiz edeceğim.
Seçimde partilerin oy oranları
60 milyonun üzerinde (yaklaşık 60,4 milyon) kayıtlı seçmenin bulunduğu Almanya’da[1], Angela Merkel sonrasında ülkenin yeni Başbakanı veya Şansölyesini belirleyecek olan federal seçimler dün (26 Eylül 2021) yapıldı. Alman birinci kanalı ARD’nin verdiği bilgilere göre, 2017 yılındaki federal seçimlerde yüzde 76,2 olan seçime katılım oranı, bu defa yüzde 76 düzeyinde oldu.[2] Merkel’li son koalisyon hükümeti olan CDU/CSU-SPD koalisyonunda Maliye Bakanı olarak görev yapan Olaf Scholz liderliğindeki SPD, seçim sonucunda yüzde 25,7 oy oranına ulaşarak ülkedeki en büyük parti olmayı başardı. SPD, Alman Meclisi Bundestag’da 206 koltuk elde etmeyi başardı. Merkel sonrasında Armin Laschet önderliğinde iktidarını korumayı uman merkez sağ çizgideki Hıristiyan Demokrat Birliği (CDU) ve Bavyera bölgesindeki yerel ortağı Hıristiyan Sosyal Birlik (CSU) ise, seçimde yüzde 24,1 oyda kaldı ve ikinci oldu. Böylelikle, CDU/CSU, 19 yıl sonra ilk kez bir seçimde birinciliği kaptırmış oldu. Hıristiyan Birlik partilerinin Meclis’teki koltuk sayısının ise 196 olacağı tahmin ediliyor. Seçim öncesinde bir ara anketlerde ilk sıraya kadar çıkmayı başaran Yeşiller Partisi ise, beklentileri karşılayamayarak yüzde 14,8 oyda kaldı ve üçüncü oldu. Yeşiller, yine de, 118 koltukla koalisyon formüllerinde önemli bir unsur haline gelmeyi başardı. Liberal çizgide siyaset yapan Hür Demokrat Parti (FDP) ise, yüzde 11,5 oyla dördüncü parti olmayı başardı ve koalisyon formülleri adına kritik bir parti haline geldi. FDP’nin 92 meclis koltuğu elde etmesi bekleniyor. Seçimde beşinciliği yüzde 10,3 oy alan aşırı sağcı AfD (Almanya İçin Alternatif) partisi alırken (yaklaşık 83 koltuk kazandılar), aşırı sol çizgideki Sol Parti (Die Linke) de yüzde 4,9 oyla altıncı parti oldu (39 koltuk kazandılar).
Seçim sonucunda partilerin öngörülen koltuk sayıları
Seçim sonuçları, parlamenter demokrasinin muntazam bir şekilde uygulandığı Almanya’da alışılageldiği şekilde bir koalisyon hükümetinin kurulacağını göstermiş oldu. Seçimden birinci parti olarak çıktığı için, bu koalisyonu kurması beklenen parti ise kuşkusuz SPD ve onun Başbakan adayı Olaf Scholz. SPD lideri Scholz, daha önce Yeşiller ve FDP ile koalisyona sıcak baktığını belli eden açıklamalar yapmış; Sol Parti (Die Linke) ile bir koalisyona da kapıyı kapatmamıştı. Scholz, seçim sonuçları belli olmaya başladıktan sonra ZDF kanalında yaptığı açıklamada, “Koalisyon görüşmelerini Noel’e kadar tamamlamak istediğini” belirtti.[3] Bu durumda, Bundestag’daki koltuk sayıları da düşünüldüğünde, SPD’nin Yeşiller + FDP ile (SPD: 206 + Yeşiller: 118 + FDP: 92 = 416) meclis desteği sağlam ve güçlü bir koalisyon hükümeti kurması akla en yatkın seçenek olarak gözüküyor. Ancak bir diğer ihtimal olan SPD-Yeşiller-Sol Parti şeklindeki geniş bir “Sol Koalisyon”un kurulması seçeneği de henüz tamamen rafa kaldırılmış değil. Bu üç partinin Bundestag’taki koltuk sayısı şimdilik 363’de kalacak gibi gözüküyor. Almanya’daki seçim sistemi gereği Bundestag’daki milletvekilliği sayısı değişebilse de, 730 civarında sandalyenin olması bekleniyor. Bu durumda, koalisyon hükümetleri için kritik eşik 366 olacak gibi gözüküyor. Dolayısıyla, bu şekilde bir sol koalisyonun kurulması için dışarıdan bazı milletvekillerinin de destek vererek bir azınlık hükümeti kurulmasına önayak olmaları gerekiyor. SPD ve Scholz, bazı kritik konularda koalisyon ortaklarıyla uzlaşma sağlayamazsa, üçüncü bir ihtimal olarak CDU/CSU ile “Büyük Koalisyon” formülüne de yönelebilir ki, bunun olması o kadar da beklenmiyor. Zira her ne kadar SPD ile birlikte bu iki partinin toplam sandalye sayısı 402’yi bulsa da, merkez sol ve merkez sağda birbirlerinin temel rakibi olan bu partilerin bu dönemde farklılıklarını keskinleştirebilecekleri öngörülüyor. SPD’nin hükümeti kuramaması durumunda ise, CDU/CSU, dördüncü iktidar formülü olarak Yeşiller ve FDP ile birlikte “Jamaika Koalisyonu” olarak adlandırılan üç partili hükümet formülünü deneyecek gibi gözüküyor. Armin Laschet, daha önce bu koalisyona sıcak baktığını belli eden açıklamalar yapmış, ama AfD ve Sol Parti ile koalisyon ihtimallerini dışlamıştı. Bu koalisyon formülünün gerçekleşmesi de, üç partinin sahip oldukları yaklaşık 406 meclis koltuğu nedeniyle gayet olası bir durum. Ancak yıllar sonra birinci parti olan SPD’nin koalisyonu kurmadan yetkiyi CDU/CSU’ya devretmesini beklemek bence pek de gerçekçi değil.
Sonuç olarak, Almanya seçimlerinden beklendiği şekilde SPD birinci parti olarak çıkarken, aşırı sağın büyük zarar verdiği Avrupa demokrasilerinde bunun bir sol rüzgâra dönüşmesi ve giderek güçlenmesi en büyük dileğimizdir. Zira demokrasi, aşırı akımlarla değil, ancak merkez sol, merkez sağ ve merkeze yakın diğer ideoloji ve partilerle güçlenebilecek ve kök salabilecektir. Aşırı partiler ise, konjonktürel olarak demokrasiye zarar vermekte ve halkları diğer halklara ve farklı sosyal gruplara karşı düşmanlığa yönlendirmektedirler. Bu nedenle, bence seçim sonrasında SPD-Yeşiller-FDP koalisyon hükümeti kurulacak ve Olaf Scholz Almanya’nın yeni Şansölyesi olacaktır. SPD iktidarında Türkiye-Almanya ilişkilerinin nasıl gelişebileceğini ise daha sonraki bir analizimize bırakalım…
Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] Euronews (2021), “How does the German election system work?”, 22.09.2021, Erişim Tarihi: 26.09.2021, Erişim Adresi: https://www.euronews.com/2021/09/21/how-does-the-german-election-system-work.
[2] DW Türkçe (2021), “Seçim akşamı neler yaşandı?”, 26.09.2021, Erişim Tarihi: 27.09.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/se%C3%A7im-ak%C5%9Fam%C4%B1-neler-ya%C5%9Fand%C4%B1/a-59313315.
[3] DW Türkçe (2021), “Seçim akşamı neler yaşandı?”, 26.09.2021, Erişim Tarihi: 27.09.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/se%C3%A7im-ak%C5%9Fam%C4%B1-neler-ya%C5%9Fand%C4%B1/a-59313315.
