Giriş
24 Şubat 2022 tarihinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından “özel operasyon” olarak isimlendirilerek başlatılan Rusya-Ukrayna Savaşı, başta Avrupa olmak üzere tüm dünyayı da derinden etkilemiştir. Küresel gıda krizi ihtimali, enerji alanındaki düşüşler savaşın birer olumsuz etkisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Onuncu ayını geride bırakan Rusya-Ukrayna Savaşı’nda, Rusya’nın ilhak girişimi ve Ukrayna’nın direnişi devam etmektedir. Geçen on aylık sürecin ardından iki tarafın da istediklerini elde edememesi, savaşın daha da uzama ihtimalini doğurmaktadır. Bu ihtimal de, savaşın uzamasını isteyenler ve istemeyenler olarak iki cephenin doğmasına neden olmaktadır. Özellikle Avrupalı ülkelerin çoğu, savaşın kendilerine uzanma ihtimalinden çekinirken; savaşın uzayıp Ukrayna’nın daha dirençli hale gelmesini sağlayarak küresel rakibinin üzerinde üstünlük kurmayı hedefleyen ülkelerin bulunduğunu da söylemek mümkündür.
Zelenski’nin Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Ziyareti
Rusya ile Ukrayna arasında başlayan savaşın ardından ilk kez yurtdışı ziyaretine çıkan Volodimir Zelenski, geçtiğimiz günlerde ABD’ye gitmiş ve ABD Başkanı Joe Biden ile görüşmüş ve ABD Senatosu’nda bir konuşma gerçekleştirmiştir.
Zelenski ve Biden
Büyük güvenlik önlemleriyle Polonya üzerinden ABD’ye ulaşan Zelenski, gerçekleştirdiği ziyarette net mesajlar vermiş ve ABD’nin savaşın başından beri sağladığı desteğin önemini vurgulamıştır. Rusya ile kıyaslanamayacak derecede güç farkına rağmen iyi bir direniş örneği sergilemiş olmasının ardında yatan nedenini de böylelikle okumak mümkündür.
Zelenski’nin ABD ziyaretinde ilk durağı Joe Biden olmuştur. Biden ile gerçekleştirilen görüşme sonrasında yapılan basın açıklamasında bazı noktalara ciddi vurgular yapılmıştır.[1] Joe Biden’ın Zelenski’nin gerçekleştirdiği ziyaretten mutluluk duyduğunu belirttiği konuşmasında “adil bir barış olana kadar Ukrayna’yı destekleyeceğiz” ifadesi de dikkate değer bir açıklama olmuştur. Biden’ın adil bir barıştan kastının Rusya’nın 24 Şubat’tan bu yana ilhak ettiği bölgelerden çekilmesini arzulama olarak okumak eksik olacaktır. Esasında buradaki vurgunun, 2014 yılında ilhak ettiği Kırım’dan da çekilen Rusya olduğunu söylemek mümkündür. Dahası, Biden, basın toplantısında Rusya Devlet Başkanı Putin’in, Ukrayna’nın stratejik altyapılarını vurarak gerilimi tırmandırdığını iddia etmiştir. Bu ve bunun gibi bir sürü nedenden ötürü Ukrayna’nın yanında durmaya devam edeceklerini ve başta maddi olmak üzere silah yardımını da sürdüreceğini dile getirmiştir. Bu silahlar arasında hava savunma sistemi olan Patriot’ların yer alması ise Avrupa’yı tedirgin edecek cinsten bir gelişme olacağı düşüncelerinin doğru olmadığını ifade eden Biden, savunma amaçlı bir silah sisteminin gerilimi artırmayacağını iddia etmiştir.
Zelenski ise, Biden ile gerçekleştirdiği basın toplantısında, ABD’nin desteklerinin önemini bir kez daha vurgulamıştır. Zelenski’nin konuşmalarından çıkarılacak noktalar şunlardır: ABD’nin yardımlarının devam etmesi konusunda istekli, hava savunma sistemine ihtiyacın önemli olduğu, adil barıştan ziyade intikam duygusunun halkında ön plana çıkacağı ve ABD tarafından gelecek her türlü desteğin uluslararası güvenliğe bir hizmet olduğu yönündedir. Ayrıca, Zelenski, Senato’da yaptığı konuşmada, ABD’den maddi yardım talep etmiş ve bu yardımın demokrasinin devamlılığı için gerekli olduğu yönünde iddiada bulunmuştur.[2] Esasında Zelenski’nin bu yardımı kazanabilmek adına ABD’nin öncelikli gördüğü değerleri vurgulama yöntemini seçmiş olması da dikkate değer bir gelişme olarak karşımıza çıkmaktadır.
Zelenski’nin ABD ziyaretine Rusya tarafından da ciddi bir tepki gelmiştir. Kremlin Sözcüsü Dimitry Peskov, yaptığı açıklamada, Batı tarafının Ukrayna’ya silah desteğini sürdürmesinin Ukrayna-Rusya arasındaki çatışmaları derinleştireceğini ve bu ziyaret sonrasında Ukrayna ile bir barış görüşmesi sağlanmasının mümkünlüğünün kalmadığını[3] belirtmiştir. Dahası, Peskov; ABD’nin, fiilen ve dolaylı yollardan son Ukraynalı kalana kadar Rusya ile savaşmaya devam ettiğini[4] iddia etmiştir.
Putin’in Belarus (Beyaz Rusya) Ziyareti
Zelenski’nin ABD ziyareti kadar pek gündem olmasa da eşzamanlı olarak Vladimir Putin’in Belarus’u ziyaret etmesi en dikkat edilmesi gereken görüşme olarak görülmelidir. Putin’in Lukaşenko ile Minsk’te bir araya gelmesi, Ukrayna ve Avrupa ülkeleri için farklı anlamlar ifade etmektedir.
Putin ve Lukaşenko
Putin’in her fırsatta Batı’nın Belarus ile entegrasyona girmesine engellemeye çalıştığı yönündeki iddiasını vurgulaması ve Rusya’nın Belarus ile ortak askeri tatbikatlar düzenleyeceğini duyurması[5] bir başka mühim konu olarak düşünülebilir. Çünkü bu açıklamalar, Ukrayna’nın yoğun direnişini kırmak adına Rusya’nın yeni stratejisi olabilir. Özellikle Ukrayna’nın güneyi ve doğusu üzerinden ilhak girişimlerine devam eden Rusya, ülkenin kuzeyinde yer alan Belarus tarafından da bir cephe açarak, Ukrayna’nın direnişini azaltmayı ve savaşın uzamamasını hedefliyor olabilir. Fakat yeni cephe açma girişimi tam tersi bir duruma da evrilebilir. Eğer Putin Belarus üzerinden yeni bir cephe açarsa, Batılı ülkelerin Ukrayna’ya yönelik maddi ve askeri anlamdaki yardımları artış gösterebilir. Bu haliyle de, savaşın beklenenden daha da uzun süreceği düşünülebilir. Dahası, bu yeni cephe girişimi sadece Rusya’ya değil, Belarus’a da ciddi zarar verecektir. 2020 yılındaki Devlet Başkanlığı seçimlerinden sonra yaşanan muhalif protestoların bir benzerinin ülke içerisinde yaşanması da muhtemel bir durum olarak öngörülebilir.
Özetle, Belarus’un Rusya-Ukrayna Savaşı’nda yeni bir cephe hattına dönüşmesi savaşın gidişatını değiştirmek adına önemli bir hamle olacağını ve Ukrayna’nın direnişinde bir miktar azalma sağlayacağını söylemek yerinde olacaktır.
Liderlerin Ziyaretlerinin Eşzamanlı Okunması ve Değerlendirme
Zelenski’nin ABD, Putin’in ise Belarus ziyareti devam eden savaşın kaderi için büyük önem taşımaktadır. Savaşın kısa sürede neticeye ulaşmasını isteyen Rusya, hem savaşın getirdiği ağır yükten, hem de Batılı ülkelerin uyguladığı yaptırımlardan fazlasıyla etkilenmeye başlamıştır. Bu da, Rusya açısından savaşın bir çıkmaza doğru evrildiğini göstermektedir. Özellikle son günlerde Rusya’da sıkça dile getirilen seferberlik ilanının ikincisinin ilan edileceği iddiası, Rusya’nın çıkmazda olduğunu gösteren önemli bir işarettir. İkinci bir seferberliğin ilan edilerek 1 milyon olan asker sayısının 1,5 milyona çıkarılması planı, Rus halkında rahatsızlık uyandırabilir ve ülke genelinde protestoların yaşanmasına neden olabilir.
Zorlu kış koşullarının artacağı da göz önüne alınırsa, Rusya ilhak ettiği bölgelerdeki Ukrayna direncini kıramazsa; Ukrayna tarafının psikolojik olarak üstün bir konuma geleceği ve kış şartlarının hafiflemesinin ardından daha da güçlü direnç gösterebileceğini söylemek mümkündür. Bu durum da, Rusya’nın Belarus üzerinden bir cephe açarak, Ukrayna’nın direncini bölmek ve daha çabuk sonuca varma isteğini kuvvetlendirmektedir.
Ukrayna tarafı ise, ABD’den destek almanın verdiği güvenle hareket etmeye devam etmektedir. Nitekim Biden’ın açıklamalarından Rusya’ya verdiği mesaj oldukça nettir. Rusya’nın hangi hamleyi yaparsa yapsın, ABD’nin Ukrayna’nın yanında yer alacağı iması, Ukrayna’ya ekstra bir güven vermektedir. Tabii ki, ABD’nin, bu açıklamalarını savaşın uzamasının kendisine fayda sağladığından bağımsız okumak yanlış olacaktır. ABD’nin Ukrayna üzerinden Rusya’ya karşı yürüttüğü mücadele yeni bir “vekalet savaşı” olarak görülebilir.
Hüseyin YELTİN
[1] “Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski ABD’de”, NTV, https://www.ntv.com.tr/dunya/ukrayna-devlet-baskani-zelenski-abdde,8JJmnJzkI0KDK6BhlaWRlg, (Erişim Tarihi: 25.12.2022).
[2] “Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski ABD’de”, NTV, https://www.ntv.com.tr/dunya/ukrayna-devlet-baskani-zelenski-abdde,8JJmnJzkI0KDK6BhlaWRlg, (Erişim Tarihi: 25.12.2022).
[3] “Zelenski’nin ABD ziyaretine Kremlin’den ilk tepki!”, Hürriyet, https://www.hurriyet.com.tr/dunya/zelenskinin-abd-ziyaretine-kremlinden-ilk-tepki-42191141, (Erişim Tarihi: 25.12.2022).
[4] “Kremlin’den Zelenski’nin ABD ziyaretine ilişkin değerlendirme”, Cumhuriyet, https://www.cumhuriyet.com.tr/dunya/kremlinden-zelenskinin-abd-ziyaretine-iliskin-degerlendirme-2014364, (Erişim Tarihi: 25.12.2022).
[5] “Putin ve Lukaşenko, Minsk’te görüştü; Ukrayna, Belarus sınırında savunmasını güçlendirecek”, BBC Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/articles/c88k85pnpv2o, (Erişim Tarihi: 25.12.2022).
