Giriş
Mısır’la ülkemiz arasındaki diplomatik ilişkiler 1925 yılında kurulmuş olup, 2025 yılı, iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin 100. yıldönümüne tekabül edecektir. İki ülke ilişkilerinde, 1950 ve 1960’lar, Soğuk Savaş dinamiklerinin ilişkilere yansıdığı bir dönem olmuştur. 1990’larda Soğuk Savaş’ın bitmesi ve Madrid Konferansı sonrasında Ortadoğu barış sürecinin etkisiyle, Türkiye-Mısır ilişkiler daha olumlu bir seyir kazanmıştır.
Mısır Devlet Başkanı Abdülfettah el Sisi’nin ülkemize yaptığı ziyaret, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Şubat ayında Kahire’ye giderek 2012’den bu yana Mısır’a ilk ziyaretini gerçekleştirmesinin ve 10 yıl boyunca ciddi şekilde gerilen ilişkileri yeniden inşa etme yolunda önemli bir adım atmasının ardından gerçekleşmektedir. Mısır Devlet Başkanı Sisi, bölgesel güçler arasında uzun süredir donmuş olan ilişkilerin ısındığı bir ortamda, 12 yıl aradan sonra Cumhurbaşkanı/Devlet Başkanı düzeyinde bir ziyaret planlanmıştır. Türkiye ziyareti konsey toplantısında, Türkiye-Mısır ilişkilerinin tüm yönleriyle ele alınması ve ikili iş birliğinin daha da geliştirilmesine yönelik gelecek dönemde atılabilecek müşterek adımların gözden geçirilmesi amaçlanmaktadır.
İkili İlişkilerde Güvenin Yeniden İnşası
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Mısır ile asırları aşan ortak geçmişe ve yakın dostluk bağlarına sahip olduğunu, önümüzdeki sene diplomatik ilişkilerimizin tesisinin 100. yıldönümünü kutlayacağını ifade ederken, insanlık tarihine yön veren medeniyetlere beşiklik yapmış iki kadim ülke olduğunu altını çizmiştir. Türkiye ve Mısır, krizli geçen sürecin ardından, geçtiğimiz yıl karşılıklı olarak Büyükelçilerini yeniden atadılar. Geleceğe yönelik siyasi alanda atılan önemli adımların yanı sıra, Cumhurbaşkanı Erdoğan, ticaret ve ekonominin iki ülke arasındaki iş birliğinin en güçlü boyutunu oluşturduğuna işaret ederek, “Son 10 yılda Mısır’ın ilk 5 ticaret ortağı arasında yer almaya devam ettik. Ticaret hacmimizi önümüzdeki 5 yıl içinde 15 milyar dolara çıkarma hedefimize doğru kararlı bir şekilde ilerliyoruz.” diye konuştu. Mısır ekonomisine ülke olarak önemli katkı sağladıklarını belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türk girişimcileri bu ülkeye yatırımlarını daha da artırma noktasında teşvik ettiklerini ve Mısırlı yatırımcıları da Türkiye’ye beklediklerini ifade etti.
Bu ziyaretle birlikte, ikili ilişkilerin yeni bir sürece girmesi, karşılıklı kırılganlıkların bertaraf edilmesi ve küresel sorunlar karşısında ortak bir duruş sergilenmesine yönelik söylemler ön plana çıkmaktadır. İki liderinde bölgesel sorunlar karşısında özellikle Filistin Sorunu karşısında ortak bir duruş sergilenmesi, yaklaşık bir yıldır devam eden soykırımın son bulması ve insani yardımların sürekliliğine yönelik söylemleri dikkat çekmektedir. Türkiye, Mısır üzerinden Gazze’ye yönelik yardımlara devam ederken, İsrail’in insanlık dışı politikalarına yönelik Mısır ile ortak tavır takınmakta ve Ortadoğu’da bölgesel sorunların çözümüne de beraber katkı sağlamayı hedeflemektedir.
İki ülke arasındaki ilişkiler, 2020 yılında Ankara’nın Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan ve Mısır’ın da aralarında bulunduğu bölgesel rakipleriyle gerilimi azaltmak için diplomatik bir atağa geçmesiyle daha iyi bir sürece girmiştir. Mısır Devlet Başkanı Sisi de, konuşmasında, iki ülke arasındaki köklü ilişkilerin çok daha gelişeceğini belirterek, Türkiye ile Mısır’ı bir araya getiren ortak bir tarih ve birçok ortak paydanın bulunduğunun altını çizmiştir. Türkiye ve Mısır’ın ikili ilişkilerde yaşadığı bu dönüşüm, bölgesel kaosun barış, istikrar ve huzura yönelik dönüşümüne yönelik katkı sağlama potansiyelini barındırıyor. Türkiye ve Mısır’ın Afrika Boynuzu’nda ortaya koyduğu iş birliği niyeti ve ortak hareket etme durumu, bölgesel olarak ortaya çıkabilecek veya mevcut krizlerin önüne geçmesinde etkili olacaktır. Bu çerçevede, Mısır’ın Afrika’ya açılan bir kapı olmanın yanı sıra, özellikle savunma sanayisinin ihracatı konusunda önemli bir pazar konumundadır. Türk savunma sanayisinin fiyat ve kalite arasındaki denge Afrika’da artan cazibesine katkı sağlamaktadır.
Türkiye- Mısır Arasındaki İş Birliği Alanları
Türkiye Cumhuriyeti ve Mısır Arap Cumhuriyeti arasında 4 Eylül 2024 tarihinde Ankara’da iki devletin Cumhurbaşkanlarının eşbaşkanlığında düzenlenen Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi arasında imzalanan ortak bildiride çeşitli altbaşlıklar yer almaktadır. Görüşmelerden sonra iki ülke arasında 36 maddelik ortak bildiri imzalanmıştır. İki taraf, ekonomik ve ticari ilişkileri daha da teşvik ederek ve mevcut potansiyelden yararlanarak ticaret hacimlerini 15 milyar ABD dolarına çıkarmaya istekli olduklarını ifade ederken, siyasi alanda önemli adımların atılması hedeflenmiştir. Siyasi ve diplomatik diyaloğu sürdürme ve askeri, güvenlik ve konsolosluk işleri gibi farklı alanlarda müzakere yeteneklerini genişletme konusundaki istekliliklerini ortaya koymuştur. İki liderin karşılıklı diyalog sürecini başarılı bir şekilde sürdürmesi, eski defterlerin kapatılarak yeni konu başlıklarının masaya getirilmesi ve ilişkilerin yeniden alınması Türkiye’nin Afrika kıtasındaki kamu diplomasisine ve yumuşak gücüne önemli katkılar sağlamaktadır.
Eğitim, ulaşım, altyapı, iletişim, bilgi teknolojileri, sağlık ve tarım alanlarını kapsayan çeşitli konu başlıkları ele alınmış ve ortak mutabakatlar imzalanmıştır. Çevre, iklim, nüfus ve göç hareketliliğini kapsayan çeşitli konu başlıklarına da yer verilen görüşmeler, Afrika kıtasının diğer ülkelerine örnek olması açısından önemli bir değişimin göstergesidir. İkili ilişkileri daha iyi seviyeye getirmeyi amaçlayan iki lider ülkeler arasındaki iş birliğinin güçlendirilmesini ve uçuş sayısını arttırmayı, havayolu şirketlerinin çalışmalarını kolaylaştırmaya ve yeni güzergâhlarda uçuşlar başlatılmasına yönelik girişimleri ortaya koymuştur. Havayolunun yanı sıra, denizcilik ve kara yolunun gelişimine değinerek, çeşitli alanlarda iş birliğini geliştirme hedefleri ortaya konmuştur. İkili ilişkilerde çeşitli konularda yaşanan büyük dönüşümün geleceğe yönelik önemli değişimlerin habercisi olacağı yönündedir.
Sonuç
Sisi’nin Türkiye’ye yönelik ziyaretinin içeriği kadar temsil ettiği sembolizm açısından da büyük bir önem taşımaktadır. Uzun yıllar çalkantılı ilişkiler yaşayan iki ülkenin geleceğe yönelik attığı ziyaretler yeni bir başlangıca işaret etmektedir. Sembolik olduğu kadar aynı zamanda çeşitli iş birliği alanlarda ortak hareket etmeyi taahhüt eden iki lider, somut bazı adımlar atarak yeni başlangıçlara adım atmıştır. Mısır’da 2013’te gerçekleşen askeri darbe sonrasında iki ülke ilişkileri maslahatgüzar seviyesine indirilse de, 2024 yılı itibariyle Türkiye-Mısır diplomatik ilişkilerinin en istikrarlı ve altın çağ dönemi yaşanmaktadır. Erdoğan, darbe ile devrilen Mursi’nin yargılanması sürecinde ise “Benim için Mısır’ın Cumhurbaşkanı Mursi’dir” değerlendirmesini yapmıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Mısırlı mevkidaşı Sisi ile Kasım 2022’de Dünya Kupası kapsamında bir araya gelmiş, karşılıklı olarak yapılan bu görüşmeyi “ilişkilerin geliştirilmesinin başlangıcı” olarak nitelemiştir. Dünya Kupası ikili ilişkileri yeniden alevlendirmiş, üst düzey liderler seviyesinde yapılan ziyaretler sonucunda da ortak istişare alanları çeşitlendirilmiştir. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Sisi ile olan sıcak teması, kararlı duruşu, ortak iş birliği alanları ve öncü ziyaretleri ile Mısır ile olan ilişkilerine yeni bir sayfa açtığını açıkça ortaya koymaktadır.
Dr. Seda Gözde TOKATLI
