Giriş
Bilim insanları, küresel sıcaklık kayıtlarının başlangıcından bu yana gözlenen en sıcak üçüncü Temmuz ayının 2025 yılında yaşandığını bildirmişlerdir.[1] Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) verilerine göre, 25 Temmuz’da Şırnak’ın Silopi ilçesinde sıcaklık 50,5 °C ölçülerek Türkiye’nin bugüne dek kaydedilmiş en yüksek hava sıcaklığı rekoru kırılırken, aynı gün sıcaklık ölçümü yapılan 132 merkezde istasyon düzeyinde Temmuz ayına ilişkin tarihsel en yüksek değerler kayıtlara geçmiştir.[2]
Türkiye ve çevresinde etkili olan bu sıcak hava dalgası, orman yangınlarını tetikleyerek onlarca kişinin ve çok sayıda canlının yaşamını yitirmesine sebep olmuş, ayrıca hastanelerdeki yatış oranlarını arttırmıştır. Bununla birlikte, NASA verilerine göre Temmuz ayı içerisinde Türkiye’de 80 bin hektardan fazla ormanlık alan yanmıştır.[3] Yaz mevsiminin başlaması ile birlikte sıcak hava dalgalarındaki değişim ve buna eşlik eden kuraklık ile yangın tehlikesi, kitle turizminin en yoğun yaşandığı Temmuz–Ağustos döneminde turizm açısından riskleri arttırmaktadır. Bu durum ise turizm destinasyonlarında iklim değişikliğine yönelik uyum planlarının ivedi bir şekilde hayata geçirilmesini zorunlu kılmaktadır.
Aşırı Sıcaklıklara İlişkin “Eylem Çağrısı”
Dünya Meteoroloji Örgütü, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin “Aşırı Sıcaklıklara İlişkin Eylem Çağrısı”nı destekleyerek somut politikalar ortaya koyarak ve farkındalık çalışmaları yürüterek ısıya bağlı etkileri azaltmayı ve uluslararası iş birliğini güçlendirmeyi hedeflemektedir. BM Genel Sekreteri’nin “Aşırı Sıcaklıklara İlişkin Eylem Çağrısı”, kırılgan grupların gözetilmesi, çalışanların korunması, veri ve bilime dayalı toplumsal/ekonomik dirençliliğin artırılması ve küresel ısınmanın sanayi öncesine göre 1,5 °C ile sınırlandırılması olmak üzere dört eksenden oluşmaktadır.
Türkiye’de tescil edilen rekor sıcaklıklar ve uydu verileriyle izlenen yangın dumanı taşınımı, destinasyon yönetiminde iklim uyumunun acil bir politika önceliği haline geldiğini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda erken uyarı sistemlerinin güçlendirilmesi, çalışma saatlerinin ısı stresine duyarlı biçimde yeniden düzenlenmesi ve ısıya dayanıklı/duyarlı altyapı çözümlerinin yaygınlaştırılması zorunluluk teşkil etmektedir.
Turizmde İklim Seferberliği
“2024–2030 İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi ve Eylem Planı” kapsamında, turizm ve kültürel miras sektörlerinin sıcak hava dalgalarıyla ilişkisine yönelik hazırlanan etki zincirine göre turizm sektöründeki maruziyetin turist akışı ve tesis yoğunluğunun yüksek olduğu illerde belirgin biçimde arttığı saptanmıştır. Bu bağlamda Ege ve Akdeniz kıyı hattı ile Kuzey ve Doğu Marmara illerinde maruziyet “çok yüksek”, İç Ege, Güney Marmara, Doğu Akdeniz, Güneydoğu Anadolu’da Diyarbakır–Mardin–Batman üçgeni ile Batı ve Orta Karadeniz’de ise “yüksek” düzeydedir.
“2024–2030 İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi ve Eylem Planı”, turizm tesislerinin iklim risklerine dayanıklı biçimde inşa edilmesini ve mevcutların dönüştürülmesini; destinasyon ölçeğinde sürdürülebilir uygulamaların eğitim ve teknik destekle yaygınlaştırılmasını ve iklimin turizm ile kültürel mirasa etkilerine ilişkin kurumsal farkındalık ile kapasitenin artırılmasını öngörmektedir. Ayrıca yerel sahiplenmeyi güçlendirecek destinasyon yönetim ofislerinin kurulması, mekânsal planlarda uyum ve sürdürülebilir arazi kullanımının esas alınması ve kırılganlığı azaltmak üzere niş turizm odaklarının stratejik olarak geliştirilmesi hedeflenmektedir.[4] Bununla birlikte, Glasgow Deklarasyonu turizmde iklim eylemini hızlandırarak emisyonların on yıl içinde yarıya indirilmesi ve 2050’den önce Net Sıfır’a hedeflerini destekleyen bir katalizör işlevi görmektedir.[5]
Turizmde Sıcak Hava Dalgası ile Mücadelede Neler Yapılmalı?
- T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı öncülüğünde hazırlanan 2024–2030 İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi ve Eylem Planı” ve “Glasgow Deklarasyonu” çerçevesinde her bir destinasyon için yerel ölçekte iklim değişikliği azaltım ve uyum planları hazırlanmalı ve ivedilikle hayata geçirilmelidir.
- Konaklama işletmeleri iklim dostu malzemelerle yenilenmeli, işletmeler içerisinde gölgelik alan ve doğal havalandırma gibi soğutma yaklaşımlarından yararlanılmalıdır.
- Isı stresi, çalışan sağlığını ve verimliliğini olumsuz etkileyen kritik bir risk olup; işyerlerinde uyarlanmış çalışma–dinlenme döngülerinin uygulanması, su ihtiyacının karşılanması, gölgelik alanlarının oluşturulması gibi önlemler, özellikle açık alanlarda faaliyet gösteren turizm sektöründe çalışanların korunması ve verimliliğin azalmaması açısından hayati önem taşımaktadır.
- Aşırı sıcaklıkların etkisiyle turistlerin daha serin destinasyonlara yönelmesi, “coolcationing” olarak adlandırılmakta olup bu eğilim, yaz sezonu dışındaki dönemlerde talep artışıyla sonuçlanmaktadır. Financial Times’ın haberine göre ise yaz tatili için tercih edilen ay artık Ağustos değil Ekim ayı…[6]
- Erken uyarı sistemleri ve dijital platformlar, sıcak hava dalgalarının etkilerini hafifletmede kritik öneme sahip olup turistlerin güncel riskler hakkında bilgilendirilmesine ve seyahat planlarının güvenli biçimde esnetilmesine imkân sağlamaktadır. Dolayısıyla, erken uyarı sistemleri ve dijital platformlar geliştirilmelidir.
- İklime dirençli turizm stratejileri, yalnızca fiziksel altyapı yatırımlarına değil, aynı zamanda topluluk temelli yönetişime ve yerel paydaş katılımına dayanmaktadır. Yerel aktörlerin karar alma ve uygulama süreçlerine dahil edilmesi sürdürülebilir ve kapsayıcı kalkınmayı mümkün kılmaktadır. Ayrıca, turizm yatırımlarının yerel halkın gelirine adil ve kalıcı biçimde katkı sağlaması, ekonomik dayanıklılığı güçlendirerek kriz dönemlerinde toplumsal açıdan iyileşmeyi hızlandırmaktadır.
Orman Yangını Tehdidine Yönelik Ne Türk Önlemler Alınabilir?
- Otelin çevresinde bulunan yanıcı maddeler temizlenmeli, binalara yakın alanlarda savunulabilir alanlar (defensible space) oluşturulmalıdır.
- Yangın acil durum ve tahliye planı geliştirilip tüm personele duyurulmalı, tahliye yolları ve güvenli toplanma alanları açıkça belirlenmelidir.
- Yangın söndürme ekipmanlarının periyodik bakım ve kontrolleri eksiksiz yürütülmeli, otel personeli için düzenli yangın güvenliği eğitimleri verilmelidir.
- Otel misafirleri ve personelin korunması için acil durum kitleri (su, ilk yardım çantası, maske gibi temel ekipmanlar) hazırlanmalıdır.
- Yangın durumunda haberdar kalmak için ilgili kurumların uyarıları düzenli olarak takip edilmelidir.
İklim değişikliğine uyum sürecinde konaklama işletmeleri ile kamu otoriteleri arasındaki veri paylaşımı, performans göstergelerine dayalı sürekli izleme ve değerlendirme mekanizmaları işletilmesi oldukça önemlidir. Bu sayede, yangın kaynaklı can ve mal kayıpları en aza indirilirken turizm arzının sürekliliği ve toplum güvenliği sağlanabilir. Özetle, iklime dirençli turizm, bilim temelli karar alma, bütüncül yönetişim ve kapsayıcı paydaş katılımı ile sağlanabilir.
Dr. Ayşe Selin DÜLGER
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
Turizm Fakültesi Turizm İşletmeciliği Bölümü
DİPNOTLAR
[1] Van Campenhout, C. (2025). July was Earth’s third-hottest on record, included a record for Turkey, EU scientists say. Reuters. https://www.reuters.com/sustainability/cop/july-was-earths-third-hottest-record-included-record-turkey-eu-scientists-say-2025-08-07 / (Erişim Tarihi: 05.08.2025).
[2] T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2025). Tüm Zamanların En Yüksek Sıcaklık Rekoru Kırıldı. https://csb.gov.tr/tum-zamanlarin-en-yuksek-sicaklik-rekoru-kirildi-bakanlik-faaliyetleri-41746 (Erişim Tarihi: 05.08.2025).
[3] NASA (2025). Fire Information for Resource Management System https://firms.modaps.eosdis.nasa.gov/map/#d:2025-07-27;@39.5,34.3,4.5z (Erişim Tarihi: 01.08.2025).
[4] T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2024). İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi ve Eylem Planı (2024-2030). https://iklim.gov.tr/db/turkce/icerikler/files/%C4%B0klim%20De%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fine%20Uyum%20Stratejisi%20ve%20Eylem%20Plan_%202024-2030.pdf (Erişim Tarihi: 05.08.2025).
[5] One Planet Network. (2025). Glasgow Declaration on Climate Action in Tourism. https://www.oneplanetnetwork.org/programmes/sustainable-tourism/glasgow-declaration (Erişim Tarihi: 09.08.2025).
[6] Financial Times (2025). For sun-and-sea holidays, October is the new August. https://www.ft.com/content/5decabd0-dfdf-4671-9fdb-f45c47c53bf0?utm_ (Erişim Tarihi: 09.08.2025).
