Giriş
Fransa siyasetinde 2024–2025 yılları, hükümet krizleri ve ardı ardına yaşanan Başbakan değişiklikleriyle anılacaktır. Zira Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un 2027 yılı Mayıs ayında sona erecek görev süresinin son evresinde, ülke, siyasi parçalanma, ekonomik baskılar ve toplumsal huzursuzlukların kesiştiği karanlık bir döneme girmiştir. Başbakan François Bayrou’nun güvenoyu alamayarak görevden düşmesinin ardından, Cumhurbaşkanı Macron tarafından 9 Eylül 2025’te Sébastien Lecornu’nun Başbakanlığa atanması, Fransa siyasetinde yeni bir sayfa olarak lanse edilmiş olsa da, bu gelişme aynı zamanda ülkenin yapısal kırılganlıklarını da gözler önüne sermektedir. Bu makalede, Fransa’daki Başbakan değişikliğinin kökenleri, siyasal ve ekonomik etkileri, toplumsal yansımaları ve Avrupa Birliği (AB) bağlamındaki sonuçları incelenecektir.
1. Siyasal Parçalanma ve Parlamento Krizi
1.1. Askıda Kalan Çoğunluk
Hatırlanacak olursa, Fransa’da 2024 parlamento seçimleri sonucunda hiçbir blok mutlak çoğunluğu sağlayamamış; merkez, sağ ve sol kanatlardan oluşan parçalı ve kutuplaşmış bir siyasi tablo ortaya çıkmıştır. Bu tablo, hükümetlerin güvenoyu almakta zorlanmasına ve kırılgan koalisyon pazarlıklarına yol açmıştır. “Askıda çoğunluk” (hung parliament) durumu, Beşinci Cumhuriyet’in Cumhurbaşkanı ağırlıklı yapısında yürütmeyi güçlü kılsa da, yasama-yürütme uyumsuzluğunu daha görünür hale getirmiştir.
1.2. Güvenoyları ve Hükümet İstikrarsızlığı
Bayrou hükümetinin bütçe kesintilerini içeren mali programı parlamentoda onay alamamış, hükümet toplumsal tepki ve parlamenter muhalefet nedeniyle kısa sürede düşmüştür. Dolayısıyla, istikrarsızlık, bireysel liderlerin yetersizliğinden ziyade yapısal bir sorun olarak belirmektedir.
2. Ekonomik Zorluklar ve Mali Disiplin Baskısı
2.1. Kamu Borcu ve Açıklar
Fransa’nın kamu borcunun GSYH’ye oranı yüzde 110’un üzerine çıkmıştır. Avrupa Birliği’nin Maastricht kriterleri ile uyumsuzluk, ülkenin kredi notunu tehdit etmektedir. Kredi derecelendirme kuruluşlarının uyarıları, hükümetin manevra alanını daraltmaktadır.
2.2. Bütçe Kesintileri ve Sosyal Tepkiler
Yaklaşık 44 milyar avroluk tasarruf paketinde kamu harcamalarının kısıtlanması, tatil günlerinin azaltılması ve sosyal hizmetlerde kesintiler öngörülmüştür. Bu durum, “Block Everything” gibi toplumsal protesto hareketlerinin doğmasına yol açmıştır. Vatandaşların yaşam maliyetindeki artışa karşı gösterdiği tepki, ekonomik kararların siyasal maliyetini arttırmaktadır.
3. Sébastien Lecornu’nun Atanması ve Macron’un Stratejisi
3.1. Lecornu’nun Profili
Sébastien Lecornu, Macron’un yakın çevresinden gelen, genç ve dinamik bir siyasetçidir. Daha önce Savunma Bakanlığı görevinde bulunmuş olması, hem yönetim deneyimine, hem de Avrupa güvenlik politikalarıyla bağlantısına işaret etmektedir. Lecornu, Başbakanlığa atanırken “geçmişle köklü bir kopuş” sözü vermiştir.
3.2. Meşruiyet Sorunu
Lecornu hükümeti, tıpkı selefleri gibi parlamentoda geniş bir çoğunluğa sahip değildir. Bu nedenle, güvenoyu süreçleri, muhalefetin getireceği güvensizlik önerileri ve bütçe tartışmaları hükümetin geleceğini doğrudan etkilemektedir.
3.3. Ekonomik Politikalar ve Zorluklar
Yeni Başbakan, mali disiplin ve toplumsal talepler arasında denge kurmak zorundadır. Aşırı kemer sıkma politikaları protestoları körüklerken, popülist tavizler de mali kriz riskini artırabilir. Bu ikilem, Lecornu hükümetinin en kritik sınavını oluşturmaktadır.
4. Toplumsal Dinamikler ve Meşruiyet Krizi
4.1. Protesto Hareketleri
Son dönemde artan grevler ve protesto gösterileri, ekonomik kaygılar kadar siyasal temsil sorununu da gündeme taşımaktadır. Halk, yalnızca bütçe politikalarını değil, siyasetçiler ile toplum arasındaki bağın zayıflığını da eleştirmektedir.
4.2. Siyasal Elitler ve Halk Arasındaki Güven Açığı
Fransa’da siyasal elitlerin kararları, toplum nezdinde şeffaf bulunmamaktadır. Vergi adaleti, gelir dağılımı ve kamu hizmetlerinin geleceği konularında halkın beklentileri karşılanmamaktadır. Bu güven açığı, demokrasinin meşruiyetini zedelemektedir.
5. Beşinci Cumhuriyet’in Kurumsal Sınırları
Fransa’nın Beşinci Cumhuriyet sistemi, güçlü yürütme yetkilerini öngörmektedir. Ancak bu model, parçalı bir meclis yapısıyla birleştiğinde istikrar yerine tıkanıklık üretmektedir. Parlamento çoğunluğu olmaksızın güçlü kararlar almak, anayasal düzene uygun olsa bile demokratik denge açısından sorunludur.
6. Avrupa Birliği Bağlamında Etkiler
6.1. Bütçe Disiplini ve AB Baskısı
AB Komisyonu, üye ülkelerden bütçe açığı ve borç kriterlerine uyum beklemektedir. Fransa’nın bu hedeflerden uzaklaşması, Avrupa mali piyasaları üzerinde baskı yaratmaktadır.
6.2. Fransa’nın AB Liderliği
Avrupa’da stratejik özerklik, savunma iş birliği ve enerji güvenliği gibi başlıklarda Fransa’nın liderliği kritik önemdedir. Ancak iç siyasal istikrarsızlık, dış politikadaki etkinliği gölgeleyebilir. Lecornu’nun savunma geçmişi bu açıdan avantajlı görünse de, iç kriz çözülmeden dış liderlik inandırıcı olmayacaktır.
7. Olası Senaryolar
- Mali Reformların Uygulanması: Kamu borcunun azaltılması ve AB ile uyumlu politikaların hayata geçirilmesi, kısa vadede sosyal protestoları arttırabilir fakat uzun vadede ekonomik güven sağlayabilir.
- Mevcut Politikaların Devamı: Radikal adımlar atmadan mevcut gidişatın sürdürülmesi, toplumsal patlamaları erteler ama ekonomik riskleri artırır.
- Kriz ve Erken Seçim: Hükümetin başarısız olması halinde erken seçim gündeme gelebilir. Bu senaryo, siyasal sistemin yenilenmesi için fırsat sunsa da, ekonomik istikrarsızlığı büyütebilir.
Sonuç
Fransa’daki Başbakan değişikliği, yalnızca hükümet düzeyinde bir atama olarak değil, derinleşen yapısal krizin bir yansıması olarak görülmelidir. Siyasal parçalanma, mali baskılar ve toplumsal huzursuzluklar iç içe geçerek Fransa demokrasisini sınamaktadır. Sébastien Lecornu’nun başarısı, yalnızca ekonomik reformları uygulamakla değil, aynı zamanda siyasal ittifaklar kurarak meşruiyet krizini aşmakla mümkün olacaktır. Aksi halde, Fransa, daha fazla protesto, artan ekonomik kırılganlık ve erken seçim tartışmalarının ortasında kalmaya devam edecektir.
Oğuzhan MANİOĞLU
