Azerbaycan, Türkiye için sadece ortak tarih, kültür ve değerlere sahip olması nedeniyle değil, aynı zamanda ortak projeler ve coğrafi konumu itibariyle önem taşımaktadır. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, Türkiye ile stratejik ittifakın kuvvetlendirilmesini ülkenin dış politikasının bir önceliği olarak tanımlamaktadır.
11 Nisan 2018’de Azerbaycan’da erken Cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılacak. 1993 yılından bu tarafa Azerbaycan’da ilk defa Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin erken yapılması doğal olarak herkesin dikkatini çekti. Çoğunlukla, uzmanlar, seçimlerin erken yapılma nedenini bölgesel ve küresel düzeyde yaşanan gelişmelerle izah etti. Öte yandan, 2017 yılından itibaren Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından ülkede başlatılan reform sürecinin başarılı şekilde devamı için güven tazelemesi gerektiğini düşünenler de oldu.
STRATEJİK ORTAKLIK
Azerbaycan Başkanlık sistemi ile yönetildiği ve Cumhurbaşkanı’nın sahip olduğu yetkiler nedeniyle, 11 Nisan seçimleri Türkiye-Azerbaycan ilişkileri açısından da büyük önem taşımaktadır. Anketler, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in tekrar seçileceğini göstermektedir (Aliyev, seçimi yüzde 86’nın üzerinde oyla rahat kazanmıştır). Nitekim Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Azerbaycan’da yönetimde bulunduğu dönemde, Türkiye-Azerbaycan ilişkileri istikrarlı şekilde yükselerek stratejik ortaklık düzeyine ulaşmıştır. Cumhurbaşkanı Aliyev, 2003 yılı seçimlerinden sonraki yemin töreninde Azerbaycan-Türkiye ilişkilerini “Türkiye nerede Azerbaycan orada” tanımlamasını yapmış ve genellikle de buna sadık kalmıştır. Bunu, İlham Aliyev’in Cumhurbaşkanlığı döneminde Azerbaycan’ın kabul ettiği devlet düzeyindeki belgelerde, ikili anlaşmalar ve Cumhurbaşkanının açıklamalarında görmek mümkündür.
BTC ve BTE’nin başarılı bir şekilde gerçekleşmesinden sonra, Azerbaycan, Türkiye’ye sermaye koyan bir ülkeye dönüştü. Bugün itibariyle, Azerbaycan’ın Türkiye’deki sermayesi 10 milyar dolardır ve 2020 yılında bunun 20 milyar dolara kadar yükseltilmesi planlanmaktadır. 2007’de Azerbaycan Ulusal Güvenlik Doktrini’nde, Türkiye, Azerbaycan’ın “stratejik ortağı” olarak tanımlanmıştır. 2007’den itibaren iki ülke arasında Yüksek Düzeyli Askeri Diyalog Toplantıları yılda bir toplanmaktadır. 2010’da taraflar arasında “Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Hakkında Anlaşma” imzalanarak, stratejik işbirliği bir adım daha öteye götürüp stratejik ortaklığa dönüştürüldü. Anlaşmanın 2. maddesine göre, taraflardan biri saldırıya maruz kalınca yardım koşulları devreye girecek. Bu anlaşmada, ayrıca askeri-teknolojik işbirliği maddeleri yer aldı ve bu da iki ülke arasında askeri-sanayi sahasında işbirliği imkanlarını genişletti. Azerbaycan, Türkiye’den silah ithal eden bir devlet oldu ve iki ülke arasında ortak askeri tatbikatlar düzenlendi.
ENERJİ ALANINDA GÜÇLÜ İŞBİRLİĞİ
Azerbaycan-Türkiye arasında 2010 yılında kurulan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSİK), ilişkilerin kurumsal bir yapıya dönüşmesi ve politikaların koordinasyonu için önemli rol oynadı. 26 Haziran 2012 yılında Azerbaycan doğalgazını Türkiye ve Avrupa’ya taşıyacak Trans-Anadolu Doğalgaz Hattı anlaşması imzalandı. Bu hat ile birlikte, Türkiye, Azerbaycan’dan 6 milyar m3 doğalgaz gaz almanın ötesinde aynı zamanda Doğu ile Batı arasında köprü rolünü kuvvetlendirmiş oldu. Çünkü bu hat aracılığı ile ilk aşamada Avrupa ülkelerine 10 milyar m3 doğalgaz aktarımı planlanmaktadır.
24 Nisan 2014 yılında Prag’da yapılan AB Doğu Ortaklığı toplantısında, Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, Türkiye’yi “soykırım” yapmakla ve Ermenistan’a karşı yapıcı davranmamakla suçladı. Toplantıda Türkiye’den bir yetkili bulunmasa da, Sarkisyan’ın cevabını Cumhurbaşkanı Aliyev verdi. Aliyev, Ermenistan Türkiye’nin 1915 olayları konusunda ortak tarih komisyonu teklifini kabul etmediğini açıkladı. Aynı yıl Kadir Has Üniversitesi tarafından yapılan kamuoyu araştırmasında ise, Azerbaycan, yüzde 37,5’le Türkiye’nin “en yakın dostu” olarak çıktı. Kamuoyu araştırmasına katılanların yüzde 18,7’si de Türkiye’nin dış politikada Azerbaycan’la birlikte hareketini destekledi.
2015 yılında Azerbaycan’da yapılması planlanan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi toplantısı Şubat ve Mart aylarında Ankara’da yapılan hain terrör saldırıları nedeniyle iki defa ertelendi. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a haber göndererek “Sen gelemiyorsan ben geliyorum” dedi ve Bakanları ile birlikte Ankara’ya geldi. Toplantıdan sonraki basın açıklamasında, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Azerbaycan’a “karagün dostu olduğunu bizzat gösterdiği için” teşekkür etti.
2016 yılında Türkiye-Rusya normalleşme sürecinde Azerbaycan da olumlu katkı sağladı ve normalleşme sürecinden sonra Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu bu rolünden dolayı Azerbaycan’a teşekkür etti. Öte yandan, kriz sırasında Rusya Türkiye tırlarının Orta Asya’ya geçişini sınırlandırdığı için, Azerbaycan Türk tırları için vergileri ve gümrükleri düşürdü ve Türk tırları Orta Asya’ya mal taşımak için Azerbaycan güzergahını kullandı.
FETÖ’YE KARŞI BİRLİKTE MÜCADELE
Türkiye’nin geleceği için dönüm noktası olan 15 Temmuz başarısız darbe girişimine karşı ilk tepki veren ülkelerden biri de Azerbaycan oldu. Ardından FETÖ’nün Azerbaycan’daki varlığına son verildi. 2017 yılının Ekim ayında YDSİK toplantısı Azerbaycan’da yapıldı ve bu toplantıda Büyük İpek Yolu’nun bir parçası olan ve Türkiye ile Azerbaycan’ı birleştiren Bakü-Tiflis-Kars demiryolu açılış töreni gerçekleşti. Bütün bu yaşananlar sonunda, Türk milletinin Azerbaycan’a güveni daha da yükseldi. 2017 yılında Kadir Has Üniversitesi tarafından yapılan kamuoyu araştırması sonucunda, Azerbaycan, Türkiye için yüzde 67,8’le “en önemli müttefik/dost ülke” olarak ortaya çıktı. İki ülke arasında karşılıklı destek 2018 yılında da devam etti ve 2018 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri’nin PKK terör örgütünün Suriye kolu PYD/YPG’ye karşı başarılı operasyonu Azerbaycan tarafından desteklendi. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, açıklamasında bu desteği gösterdi ve Bakü’de Afrin Operasyonu’na (Zeytin Dalı Operasyonu) destek toplantıları düzenlendi.
İlişkilerin gelişmesinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki şahsi dostluğun da büyük etkisi olmuştur. İki lider, birbirlerine “kardeşim” diye hitap etmektedir. Uluslararası ilişkilerde liderlerin dostlukları devletler arası ilişkilerde çok önemlidir. Azerbaycan ve Türkiye, bunun müspet etkisini Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev ve Süleyman Demirel döneminde de yaşadı.
Dolayısıyla, Azerbaycan, Türkiye için sadece ortak tarih, kültür ve değerleri nedeniyle değil, aynı zamanda ortak projeler ve coğrafi konum itibariyle önem taşımaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, iki ülke arasında ilişkileri “çok boyutlu” ve “stratejik ilişkiler” diye tanımlarken, Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı da Türkiye ile stratejik ittifakın kuvvetlendirilmesini “ülkenin dış politikasının önceliği” olarak tanımlanmaktadır. Bu stratejik ittifakı kuvvetlendirmek için bitirilmesi gereken projeler, bölgesel güç ilişkilerini etkileyecek iki ülkenin girişimi ile başlatılan bölgesel üçlü ilişkiler vardır. Bu başarıların devamı için, iki ülkede siyasi sorumluluk alacak ve istikrarı sürdürecek liderlerin devam etmesi şarttır.
Cavid VELİEV
Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi
Kaynak: Newtimes.az
