İSKOÇ ULUSAL PARTİSİ-SNP

Giriş

Birleşik Krallık siyasetinde son yıllarda adından en fazla söz ettiren partilerden birisi de İskoç Ulusal Partisi’dir (Scottish National Party-SNP).[1] Şu an için Avam Kamarası’ndaki üçüncü büyük parti olan ve 35 sandalyeye sahip olan SNP[2], aynı zamanda İşçi Partisi’nden sonra Birleşik Krallık içerisinde en fazla üyeye sahip ikinci parti konumundadır.[3] SNP, 2015 genel seçimlerinden sonra 2015-2017 döneminde 56 milletvekilliği kazanarak bir anda dikkatleri üzerine çekmiş ve İskoçya merkezli yerel bir parti olmasına karşın, Britanya ulusal siyasetinde de -bilhassa koalisyon denklemleri bağlamında- önemli bir aktör haline gelmeye başlamıştır. 2014 yılında İskoçya’da yapılan bağımsızlık referandumunda bağımsızlık yanlılarının yüzde 45’e yakın oy aldığı da düşünüldüğünde[4], SNP ve genel olarak İskoçya’nın Britanya siyasetinde önümüzdeki yıllarda daha da önem kazanacağı ortadadır. Bu yazıda, SNP’nin tarihi ve ideolojisi kısaca özetlenecektir.

Tarihçe

İskoçya ile İngiltere arasındaki ilişkilerin uzunca tarihine karşın, SNP’nin kurulması 1934 yılında olmuştur. Bu dönemde, İskoç Ulusal Partisi, 1928 yılında kurulan National Party of Scotland (İskoçya Ulusal Partisi) ve 1932’de kurulan Scottish Party’nin (İskoç Partisi) birleşimiyle ortaya çıkmıştır.[5] Partinin ilk Genel Başkanı ise, 1934-1936 döneminde görev yapan Sir Alexander MacEwen’dır. En baştan itibaren İskoçya’ya merkezi hükümet karşısında daha geniş yetkiler verilmesini savunan parti[6], buna karşın 1960’lara kadar güçlenebilmek için uygun bir ortam bulamamıştır. Yine de bu dönemde, İkinci Dünya Savaşı ardından, SNP, bir İskoçya Parlamentosu’nun kurulması için yapılan imza kampanyalarına destek olmuştur.[7] İskoç bağımsızlıkçılarının etkili olamadıkları bu dönemde yaşanan ilginç ve sembolik bir olay ise, 1950 yılında Kader Taşı’nın (Stone of Scone veya Stone of Destiny) Westminster Abbey’den çalınarak İskoçya’ya götürülmesidir. Geçmişte İskoç Kralları taç giyerken kullanılan bu taş, 1996 yılında bizzat Birleşik Krallık hükümeti tarafından İskoçya’ya iade edilmiştir. 1960’lar ve 1970’lerde partinin İskoçya siyasetindeki etkisi artmasına karşın, parti içi tartışmalar nedeniyle beklenen başarı yakalanamamıştır.[8] Ayrıca 1970’ler ve 1980’lerde, İskoçya’da yaygın bir tabanı olan romantik milliyetçiliğe dayalı düşüncelerin yanı sıra, Kuzey Denizi’nde bulunan zengin petrol kaynaklarının İskoçya hükümeti tarafından kullanılabilmesi düşüncesinin ortaya çıkması da SNP’nin yükselişinde etkili olmuştur. 1990 yılında partinin başına Alex Salmond’ın (1954-) geçmesi ise, SNP tarihi adına önemli bir dönüm noktası kabul etmektedir. Salmond öncesinde partinin Genel Başkanları ise şu kişiler olmuştur: Andrew Dewar Gibb (1936-1940), William Power (1940-1942), Douglas Young (1942-1945), Bruce Watson (1945-1947), Robert McIntyre (1947-1956), James Halliday (1956-1960), Arthur Donaldson (1960-1969), William Wolfe (1969-1979) ve Gordon Wilson (1979-1990).[9]

Alex Salmond

Uzun süre İskoçya Kraliyet Bankası’nda ekonomist olarak çalışan Alex Salmond, İskoç milliyetçiliği ve SNP ile özdeşleşmiş bir isimdir. 2007-2014 döneminde İskoçya İlk Bakanı olarak görev yapan Salmond, mücadeleyle geçen gençlik yıllarının ardından (ki bu dönemde daha radikal sosyalist olan 79 Grubu’na dahil olduğu gerekçesiyle bir dönem partiden uzaklaştırılmıştır) 1987 genel seçimlerinde Banff and Buchan seçim bölgesinde Muhafazakâr Parti adayını geçerek Avam Kamarası’na seçilmiş ve dikkatleri üzerine çekmeyi başarmıştır.[10] Zamanla partinin sembol isimlerinden biri haline gelen Salmond, 1988 yılında Maliye Bakanı’nın yıllık bütçe konuşmasını kestiği için bir hafta süreyle parlamentodan uzaklaştırma cezası da almıştır.[11] 1990 yılında Gordon Wilson’ın yerine partinin başına geçen Alex Salmond, liderliği döneminde İşçi Partisi ve Liberal Demokratlarla İskoçya’nın özerkliği konusunda işbirliğine yönelmiş ve bu sayede partisini daha etkin bir hale getirmeyi başarmıştır. 2000-2004 döneminde parti liderliğini John Swinney’e bırakan Salmond, 2004-2014 döneminde de yeniden partinin liderliğini üstlenmiştir. Salmond liderliğinde partinin çıkışı devam etmesine ve Tony Blair’in Başbakanlığı döneminde İskoçya’nın özerkliği yönünde büyük aşama sağlanmasına (İskoç Parlamentosu 1999 yılından itibaren yeniden toplanmaya başlamıştır) karşın, partinin ülke genelindeki seçim başarısı sınırlı kalmıştır. Ayrıca 2014 yılında düzenlenen bağımsızlık referandumunda da, büyük beklentilere karşın, İskoç halkınca Birleşik Krallık’a bağlı kalma kararı alınmıştır. Bu dönemde Salmond ve İskoçya davasına en büyük destek ise, -ilginç bir şekilde- James Bond rolüyle özdeşleşen İskoçyalı ünlü aktör Sean Connery’den gelmiştir. İskoçya’nın bağımsızlığına aktif destek veren Connery, İngiliz hayranlarını üzse de, bu konudaki kararını değiştirmemiştir.[12]

Sean Connery

2014 yılında bağımsızlık referandumunda beklenmedik bir şekilde “hayır” kararı çıkmasıyla partinin liderliğinden istifa eden Alex Salmond’ın yerine, 1970 doğumlu genç bir kadın siyasetçi olan Nicola Sturgeon seçilmiştir. İskoç Ulusal Partisi’ne henüz 1986 yılında 16 yaşındayken katılan gönüllü bir İskoç milliyetçisi olan Sturgeon, partiye katılmasının sebebinin Margaret Thatcher’a duyduğu antipati olduğunu söylemiştir.[13] 1992 yılında Glasgow Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden derecesini alan Sturgeon, bir süre ülkesinde avukat olarak çalışmış ve 1992 genel seçimlerinde henüz 22 yaşındayken İskoçya’nın en genç milletvekili adayı olarak parlamento seçimlerine girmiştir. 1999 yılında ilk kez parlamentoya seçilen Nicola Sturgeon, başarılı siyasal faaliyetleriyle sivrilmiş ve ilk kez 2004 yılında John Swinney’nin istifası sonrasında Genel Başkan adaylığını açıklamıştır. Ancak partinin sembol ismi Alex Salmond’ın aday olması sonrasında adaylığını geri çeken Sturgeon, Salmond’ın yardımcılığını üstlenmiş ve Avam Kamarası’nda görev yapan Salmond’dan ziyade İskoçya’da ipleri elinde tutan kişi olarak ön plana çıkmayı başarmıştır. Sturgeon, bu dönemde özellikle İşçi Partili İlk Bakan Jack McConnell’a yönelik sert eleştirileriyle dikkat çekmiştir.[14] 2014 yılında referandumda yaşanan hüsran sonrasında Genel Başkan olan Sturgeon, 2015 genel seçimlerinde partiye Avam Kamarası’nda tam 56 sandalye kazandırarak tarihi bir başarıya imza atmıştır. Parti, bu dönemden itibaren İskoçya Parlamentosu’nda da çoğunluğu kazanmaya başlamıştır.

Nicola Sturgeon

Nicola Sturgeon, 2016 yılındaki Brexit sürecinde Avrupa Birliği üyeliğinde devam edilmesi yönünde güçlü bir kampanya düzenlemiş; nitekim İskoçya’da yüzde 62 gibi çok yüksek bir oranla Brexit’e karşı çıkılmıştır.[15] Ancak Birleşik Krallık genelinde Brexit yanlılarının galip gelmesi nedeniyle hüsrana uğrayan SNP ve Sturgeon, bu tarihten itibaren İskoçya bağımsızlığı için yeni bir referandum düzenlenmesi gerektiği fikrini savunmaya başlamıştır.[16] 2017 genel seçimlerinde Avam Kamarası’ndaki milletvekili sayısı 35’e düşünce, Sturgeon’ın liderliğine yönelik eleştiriler artmaya başlamıştır. Buna karşın, Sturgeon, halen partinin liderliğini sürdürmektedir. Sturgeon, geçtiğimiz aylarda Çin’e yaptığı bir ziyaretle de dikkat çekmiş ve bağımsızlık yönündeki çabalarının bitmediğini ve ülkesinin ekonomik gelişimi için ilginç girişimlerde bulunduğunu göstermiştir.[17] Partinin son dönemde dikkat çeken ismi ise, Avam Kamarası’nın en genç ismi olarak görev yapan 1994 doğumlu Mhairi Black’tir. İlk kez 2015 genel seçimlerinde Paisley and Renfrewshire South seçim bölgesinden milletvekili seçilen Black, 2017 genel seçimlerinde de koltuğunu korumayı başarmııştır.

Mhairi Black

İdeoloji

İskoç Ulusal Partisi (SNP), İskoçya’nın özerkliği ve bağımsızlığını ideolojisinin merkezine koyan bir partidir. Buna karşın, parti, salt İskoç milliyetçisi gibi bir hareket olarak algılanmamak için, ideolojisini merkez sol düşünceyle (sosyal demokrasi) desteklemektedir.[18] Bu bağlamda, partinin Avrupa’daki diğer bölgeselci partilerle birlikte European Free Alliance (Özgür Avrupa İttifakı) partisine üye olması önemli bir göstergedir.[19] Parti, Avrupa Parlamentosu seçimlerine de Galler merkezli Plaid Cymru ve Green Party of England and Wales-GPEW (İngiltere ve Galler Yeşiller Partisi) gibi diğer Birleşik Krallık’ta kurulu bölgesel partilerle birlikte Greens–European Free Alliance (Greens/EFA) (Yeşiller-Özgür Avrupa İttifakı) çatısı altında girmektedir. Partinin, ayrıca, İşçi Partisi’nin ardından Birleşik Krallık’ta en fazla üyeye sahip olan siyasi parti olduğu belirtilmektedir. Parti kaynakları da bu durumu doğrulamaktadır.[20] Bu üyeler, partinin maddi ihtiyaçlarının karşılanması konusunda da en önemli kişiler durumundadırlar.

İskoç Ulusal Partisi’nin ideolojik çizgisine dair diğer önemli göstergeler şöyle belirtilebilir:[21]

• SNP, parti politikaları konusunda oldukça katı ve muhafazakâr bir partidir.
• SNP, ekonomide gerekli olduğu durumlarda devlet müdahalesini savunan sosyal demokrat bir çizgidedir ve mutlak liberalizm çizgisiyle örtüşmemektedir.
• SNP, nükleer silahların yok edilmesini ve Birleşik Krallık ve İskoçya’nın savunma stratejisinin nükleer güç olmadan dizayn edilmesini savunmaktadır.
• SNP, İskoçya ve Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği içerisinde kalmasını savunmaktadır.

Sonuç

Sonuç olarak, İskoç Ulusal Partisi’nin son dönemde Birleşik Krallık siyasetinde daha da büyük önem kazandığı bir gerçektir. Buna karşın, partinin ulusal siyasette koalisyon ortaklığı bağlamında önemi artacak gibi gözükmesine karşın, yerel bir parti hüviyetinden öteye gitmesi de hiç kolay gözükmemektedir. Bunun için, İskoçya’nın bağımsız bir devlet olabilmesi ve Kuzey Denizi’ndeki enerji kaynaklarını -merkezi hükümete kaynak aktarmadan- kendi başına kullanabilmesi gereklidir. Ancak gerek İskoçya-İngiltere arasındaki tarihsel bağlar, gerek Birleşik Krallık’ın demokrasi kalitesinin yüksek seviyelerde olması, gerekse de Britanyalı kimliğinin etkisi nedeniyle, bu da kısa vadede gerçekleşecek bir durum gibi gözükmemektedir. Ancak Britanya toplumunu adeta ortadan ikiye bölen Brexit süreci, hakikaten de İskoçya’ya tarihi bir bağımsızlık fırsatı sunabilir… Bu noktada İskoçya’nın en büyük şansı ise, Avrupa Birliği’nden gelebilecek desteklerdir.

Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ

KAYNAKÇA

• “Alex Salmond”, Encyclopedia Britannica, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.britannica.com/biography/Alex-Salmond.
• “Current State of the Parties”, uk, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.parliament.uk/mps-lords-and-offices/mps/current-state-of-the-parties/.
• “EU Referendum Results”, BBC, Erişim Tarihi: 01.06.2019, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/politics/eu_referendum/results.
• Goldsmith, Belinda (2014), “Sean Connery: Why he supports Scottish independence”, The Christian Science Monitor, Erişim Tarihi: 01.06.2019, Erişim Adresi: https://www.csmonitor.com/World/Latest-News-Wires/2014/0324/Sean-Connery-Why-he-supports-Scottish-independence.
• “Member Parties”, European Free Alliance, Erişim Tarihi: 01.06.2019, Erişim Adresi: https://www.e-f-a.org/member-parties/.
• “Nicola Sturgeon”, Encyclopedia Britannica, Erişim Tarihi: 01.06.2019, Erişim Adresi: https://www.britannica.com/biography/Nicola-Sturgeon.
• “Scotland Decides”, BBC, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/events/scotland-decides/results.
• “Scottish National Party”, Encyclopedia Britannica, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.britannica.com/topic/Scottish-National-Party.
• “Scottish National Party”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 01.06.2019, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/Scottish_National_Party.
• Scottish National Party website, https://www.snp.org/.
• SNP internet sitesi, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.snp.org/.
• “UK political party membership figures: August 2018”, House of Commons Library, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://commonslibrary.parliament.uk/parliament-and-elections/parliament/uk-political-party-membership-figures-august-2018/.
• Warry, Richard (2017), “Guide to the parties: Scottish National Party”, BBC, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/election-2017-39861420.

[1] Web sitesi için; https://www.snp.org/.

[2] “Current State of the Parties”, Parliament.uk, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.parliament.uk/mps-lords-and-offices/mps/current-state-of-the-parties/.

[3] “UK political party membership figures: August 2018”, House of Commons Library, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://commonslibrary.parliament.uk/parliament-and-elections/parliament/uk-political-party-membership-figures-august-2018/.

[4] “Scotland Decides”, BBC, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/events/scotland-decides/results.

[5] “Scottish National Party”, Encyclopedia Britannica, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.britannica.com/topic/Scottish-National-Party.

[6] Richard Warry (2017), “Guide to the parties: Scottish National Party”, BBC, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/election-2017-39861420.

[7] “Scottish National Party”, Encyclopedia Britannica, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.britannica.com/topic/Scottish-National-Party.

[8] Richard Warry (2017), “Guide to the parties: Scottish National Party”, BBC, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/election-2017-39861420.

[9] “Scottish National Party”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 01.06.2019, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/Scottish_National_Party.

[10] “Alex Salmond”, Encyclopedia Britannica, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.britannica.com/biography/Alex-Salmond.

[11] “Alex Salmond”, Encyclopedia Britannica, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.britannica.com/biography/Alex-Salmond.

[12] Belinda Goldsmith (2014), “Sean Connery: Why he supports Scottish independence”, The Christian Science Monitor, Erişim Tarihi: 01.06.2019, Erişim Adresi: https://www.csmonitor.com/World/Latest-News-Wires/2014/0324/Sean-Connery-Why-he-supports-Scottish-independence.

[13] “Nicola Sturgeon”, Encyclopedia Britannica, Erişim Tarihi: 01.06.2019, Erişim Adresi: https://www.britannica.com/biography/Nicola-Sturgeon.

[14] “Nicola Sturgeon”, Encyclopedia Britannica, Erişim Tarihi: 01.06.2019, Erişim Adresi: https://www.britannica.com/biography/Nicola-Sturgeon.

[15] “EU Referendum Results”, BBC, Erişim Tarihi: 01.06.2019, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/politics/eu_referendum/results.

[16] “Nicola Sturgeon”, Encyclopedia Britannica, Erişim Tarihi: 01.06.2019, Erişim Adresi: https://www.britannica.com/biography/Nicola-Sturgeon.

[17] Bakınız; https://www.snp.org/first-minister-nicola-sturgeon-s-visit-to-china-boosting-trade-tourism-culture-and-education-links/.

[18] “Scottish National Party”, Encyclopedia Britannica, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.britannica.com/topic/Scottish-National-Party.

[19] “Member Parties”, European Free Alliance, Erişim Tarihi: 01.06.2019, Erişim Adresi: https://www.e-f-a.org/member-parties/.

[20] Bakınız; https://twitter.com/theSNP/status/1036557191648604160/.

[21] “Scottish National Party”, Encyclopedia Britannica, Erişim Tarihi: 27.05.2019, Erişim Adresi: https://www.britannica.com/topic/Scottish-National-Party.