Giriş
Türkiye’de gerçekleştirilen 2023 parlamento ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonucunda, ülkemizde geçmişten gelen köklü bir toplumsal-siyasal tabanı bulunan milliyetçilik fikrinin, ideolojik açıdan ve siyasal partilerin oy oranları bakımından oldukça güçlendiği gözlenmiştir. Son dönemde özellikle Avrupa’da hızlı bir biçimde benimsenen milliyetçi düşünceler ve günden güne oy oranlarını yükselten bu düşünce ekollerinin temsilcisi olan siyasi partilerin, dikkat çekici seçim performansları sebebiyle[1], uluslararası kamuoyunda ve Batı basınında da, gözler 2023 yılında Türkiye’de gerçekleştirilen bu genel seçim sonuçlarına çevrilmiştir. Bu olgulardan hareketle; bu makale çalışmasında da, Türkiye’de gerçekleştirilen 2023 genel seçim sonuçları bağlamında, ideolojik düzlemde Türk milliyetçiliği düşüncesini benimseyen siyasal partilerin, aldıkları oy oranlarına göre, seçimlerdeki genel durumları analiz edilecektir.
MHP, 2023 Genel Seçimlerinde hem “Cumhur’u” iktidara taşıdı, hem de seçim zaferi Kazandı
Türk milliyetçiliğinin 1969 yılından beri lokomotifi olan (Milliyetçi Hareket Partisi-MHP), 2023 genel seçimlerinde ülkemizde aynı görüşü savunan rakibi konumundaki partilere ve özellikle kendi bünyesinden kopan İYİ Parti’ye karşı önemli bir seçim başarısı elde etmiştir. Haziran 2015 genel seçimlerinde % 16,29’luk daha büyük bir oy oranına da ulaşmış olan MHP, içerisinden bu süreçte İYİ Parti gibi meclis aritmetiğinde yer alan ve kendisiyle eşdeğer oy oranı bulunan bir oluşumun çıkmasına rağmen, Türk milletinden teveccüh görmüştür. 2018 genel seçimlerinde % 11,10’luk oy oranı elde eden MHP, 2023 seçimlerinde yaklaşık 1 puanlık düşüş yaşasa da, % 10,07’lik kemik oyuyla Cumhur İttifakı’nı iktidara taşıyan kilit parti olmuştur. Tüm kamuoyunun bileceği üzere, seçim sürecinin başından itibaren çeşitli araştırma-anket şirketleri tarafından ve siyasal iktidara muhalif çizgide yer alan bazı basın-yayın organları tarafından partinin oy oranlarının oldukça düştüğü sıklıkla dillendirilmişti. Hatta MHP’nin % 7’lik seçim barajının bile altında kalacağı değerlendirmeleri yaygınlaşmıştı. Ancak 1997 yılından beri partinin Genel Başkanlık görevini yürüten Sayın Dr. Devlet Bahçeli, seçim gecesinde yaptığı ilk açıklamalarıyla, bütün bu söylenenleri sert bir dille eleştirmiştir. “Sipariş anketlerle MHP’nin neredeyse dibe çakıldığını, baraj altında kaldığını, siyasi erime yaşadığını iddia eden ve bu sahtekârlığı ahlaksızca servis ederek melanet bir projeye hizmetkârlıklarını ispatlayan kamuoyu araştırma şirketleri iflas bayrağını çekmişlerdir.” diyen Bahçeli, MHP’nin “kilit bir siyasi parti olduğunun” altını çizmiştir.
Sonuç itibariyle, MHP, 2023 seçimlerinde parti olarak önemli bir seçim zaferi elde etmiştir. Özellikle AK Parti’nin tek liste oluşturularak bu seçimlere girilebileceğine ilişkin teklifine karşın tüm seçim bölgelerinde kendi milletvekili adaylarından oluşan tek listeyle girme iradesi gösteren MHP, 2018 seçimlerinde 49 olan vekil sayısını bir sandalye de artırmıştır. Bu minvalde 2023 seçim sonuçlarına göre, daha önce gerçekleştirilen seçimlerde AK Parti’ye oy vermiş olan belli orandaki seçmenin, bir bölümünün de MHP’yi tercih ettiği belirtilebilir. Bununla birlikte, anket şirketlerinin açıklamalarının tam aksine, “Z kuşağı“nın ve özellikle genç kitlenin, MHP ve Ülkü Ocakları ile iletişiminin yoğun bir biçimde sürdüğü gözlenmiştir. Özellikle 18-30 yaş arasındaki milliyetçi genç kitlenin seçimlerde hem sandık başlarında görev aldıkları ve hem de MHP’nin Anadolu çalışmalarında yer aldıkları açıkça görülmüştür. Sonuç olarak, MHP, bu seçimlerde öncelikle gençleriyle, “Mührü hep 3 Hilalin altına vuran” geleneksel seçmenleriyle ve AK Parti yerine MHP’yi seçen seçmenleriyle başarıya ulaşmıştır.
İYİ Parti, 2023 genel seçimlerindeki oy oranıyla seçmenlerde hayal kırıklığı yarattı
2017 yılında MHP’den koparak kurulan Meral Akşener liderliğindeki İYİ Parti ise, 2018 yılındaki genel seçimlerde % 9,96’lık oy oranına ulaşarak Türk milliyetçiliğinin yükselen ve gözde bir partisi haline gelmişti. Ancak İYİ Parti’nin, arkasına aldığı halk rüzgârını, bu seçim özelinde iyi bir biçimde değerlendiremediği anlaşılmıştır. İYİ Parti, 2023 genel seçimlerinde % 9,69’luk oy oranıyla toplamda 43 milletvekili elde ederek, önceki seçimlerdeki milletvekili sayısını korusa da, hem seçmen, hem de parti tabanı nezdinde beklentileri karşılayamamıştır. Milliyetçi ve muhafazakâr ideolojinin benimsendiği Türkiye’deki illerimizi ele aldığımızda da, Isparta, Afyonkarahisar, Denizli, Kırşehir, Konya, Kayseri, Kırıkkale, Bolu, Maraş, Bursa gibi bazı şehirlerde de İYİ Parti’nin çeşitli oranlarda oy kayıpları yaşadığı göze çarpmaktadır.
İYİ Parti’deki bu seçim başarısızlığının sebepleri arasında pek çok farklı etken gösterilebilir. Ancak bu durumda İYİ Parti’nin yaşadığı “İdeolojik bunalımın” olumsuz etkisi çok yüksektir. Çünkü Sayın Meral Akşener, 2023 genel seçimlerine hazırlık sürecinde iktidara yürümeye aday bir siyaset izleme stratejisiyle hareket etmiş, İYİ Parti’yi Türk milliyetçiliğinden ziyade daha çok oy potansiyeli barındıran merkez sağ-muhafazakâr çizgiye kanalize etmek istemiştir. Ancak bu birleştirici ideolojik geçiş aşamasında, parti arzuladığı başarıyı elde edememiştir. Bu ideolojik geçiş aşaması ise, başlangıçta, İYİ Parti’nin kuruluş sürecinde son derece aktif bir rol oynayan ve bu durumun yanı sıra hem parti yönetiminde ve hem de parti tabanında etkili olan “Ülkücü hareket camiasından gelen milliyetçi grupta” memnuniyetsizlik yaratmaktadır.
İYİ Parti’nin 2023 genel seçimlerinde başarılı sağlayamamasındaki bir başka sebepte, Meral Akşener’in “6’lı Masa“dan kalkması ve sonrasında tekrar oturması olarak belirtilebilecektir. Bu hamle, özellikle İYİ Parti tabanının hoşnutsuzluğuna ve üyelerinin istifalarına neden olmuş ve seçmenler nezdinde de, parti politikalarına yönelik olarak olumsuz bir izlenim bırakmıştır. Dolayısıyla, bütüncül bir biçimde incelendiğinde, İYİ Parti’de önümüzdeki kurultay sürecinde, Meral Akşener’e karşı, özellikle milliyetçi kanadı temsil eden muhalif grupların öne çıkacağı ve 2023 seçimleri özelinde de parti içinde kapsamlı bir iç muhasebe yapılacağı öngörülebilir. Şu anda Meral Akşener’e karşı harekete geçerek bayrak açan parti içindeki muhalifler, alternatif bir isim belirleyip bu Kurultay Süreci’nde Genel Başkanlık yarışına dâhil olabilirler. Ayrıca partinin 200 kişilik kurucular kurulunda yer alan ve eskiden başta MHP olmak üzere, (ANAP-Anavatan Partisi), (DYP-Doğru Yol Partisi), (DSP-Demokratik Sol Parti) ve (CHP) gibi köklü partilerde görev yapmış 70 siyasinin istifası da İYİ Parti hattında düşündürücüdür.
Zafer Partisi (ZP), Ata İttifakı çatısı altında Cumhurbaşkanlığı seçim sürecinde öne çıktı, ancak, 2023 genel seçimlerinde arzuladığı oy oranına ulaşamadı
İYİ Parti’den ayrılan Sayın Prof. Dr. Ümit Özdağ liderliğinde 26 Ağustos 2021’de kurularak, göçmen karşıtı slogan ve politikalarıyla Türk siyasi tarihine giriş yapan (ZP) Zafer Partisi ise, ATA İttifakı’nın başat partisi olarak, 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda Sayın Sinan Oğan’ın aday gösterilmesini sağlamış ve Türk kamuoyunda da popülaritesini artırmıştır. Ancak Zafer Partisi, 2023 parlamento seçimlerinde Prof. Dr. Ümit Özdağ’ın hedef olarak belirlediği % 8’lik oy oranının çok uzağında kalarak % 2,23 oy oranıyla vekil çıkaramamıştır. Ayrıca 2023 parlamento seçimleri Zafer Partisi açısından değerlendirildiğinde, şaşırtıcı bir sonucu da ortaya çıkarmıştır. Kurulduğu günden bu yana mülteci karşıtı siyasal politikaları benimseyen Zafer Partisi, mültecilerin yoğun bir biçimde yaşadığı ve Türk Halkı nezdinde de Zafer Partisi lehine seçimde ilgi gösterilebilecek bölgeler arasında yer alan Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis ve Adıyaman gibi şehirlerimizde beklediği oy oranlarına ulaşamamıştır. Bu minvalde, bize kalırsa, Zafer Partisi’nin öncelikle izlediği mülteci karşıtı aşırı çizgideki politikaları biraz daha insan hakları temeline dayandırarak, evrensel değerlerle bütünleştirmesi gereklidir. Ayrıca Zafer Partisi’nin bu marjinal söylemleri kamuoyunda sıkça dile getirmek yerine, milliyetçilik çizgisini biraz daha ülke sorunlarıyla birleştirerek farklı açılardan toplumsal tabana aktarması, hem Türkiye siyaseti, hem de parti için daha faydalı sonuçlar doğurabilecektir.
BBP 2023 parlamento seçimlerine kendi listesiyle girerek stratejik bir hata yaptı
Merhum Muhsin Yazıcıoğlu’nun fikri temellerini attığı Türk-İslam sentezi görüşü temsil eden ve Türk milliyetçiliğini savunan köklü bir siyasal hareket olan Büyük Birlik Partisi (BBP) ise, 2023 parlamento seçimlerine AK Parti listelerinden girmeyi reddederek ve kendi listesiyle girme konusunda ısrar ederek, stratejik açıdan büyük bir hata yapmıştır. Bilindiği üzere, Cumhur İttifakı çatısı altında yer alan siyasi partilerden olan Büyük Birlik Partisi, 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ı destekleme kararı almıştır. Ancak seçim sürecinde Genel Başkan Sayın Mustafa Destici’nin Cumhur İttifakı’nı ve AK Parti’yi bazı konular özelinde eleştiren tutumu ve politikalar bağlamında kararsız duruşuyla 2023 parlamento seçimlerine yönelik olarak yapılan stratejik tek liste hatası birleşmiş ve bu durum, BBP’nin Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne temsilci gönderememesine sebep olmuştur. 2023 Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) seçimleri özelinde 0.91’lik oy oranına ulaşan BBP’nin, bundan sonraki süreç içinde nasıl bir siyasi yol haritası izleyeceği merak konusudur.
Sonuç
Sonuç itibariyle, 2023 genel seçimleri, Türkiye’de Türk milliyetçiliği fikriyatının toplumsal, siyasi ve ideolojik anlamda halen çok güçlü olduğu realitesini açıkça göstermiştir. Bu realite, 2023 genel seçimlerine ilk bakışta, MHP’nin, Millet İttifakı karşısında, Cumhur İttifakı’nı iktidara taşıyan kilit parti konumunda olmasıyla somut bir biçimde gözlenmiştir. Bu gerçekliğin diğer temeli ise, 2. tur Cumhurbaşkanlığı Seçimleri sürecinde, milliyetçiliği savunan, ATA İttifakı’nın ve bu ittifakın adayı Sinan Oğan’ın etkin rol oynamalarıyla sabittir.
Bu minvalde, ülkemizde Milli-Muhafazakârlık ekolünün temsilcisi konumundaki AK Parti, Atatürkçü-Kemalist fikri benimseyerek[2] ulusalcı-devletçi bir ideolojik kökten bugünlere gelen CHP[3], kuruluşundan beri genellikle Türk Milliyetçiliği ideolojisini benimseyen İYİ Parti ve en önemli varlık sebebi bu ideoloji olan MHP’nin mevcut oy oranları, milliyetçilik fikrinin bu seçimlerde de halen çok güçlü bir zemin bulduğunu ve canlılığını koruduğunu göstermektedir. Özellikle CHP ve İYİ Parti’de yer alan ulusalcı/devletçi ve Türk milliyetçiliği fikirlerine bağlı oluşumların, önümüzdeki kongre süreçlerinde, siyasi partilerinin yönetimleriyle ilgili nasıl bir yol izleyeceği kamuoyunda merak edilmektedir. Ancak, partilerinin tabanlarında önemli bir yer tutan bu muhalif/milliyetçi oluşumların, 2023 seçimleri sürecindeki parti politikaları ve mağlubiyet tabloları sebebiyle yönetimlerine karşı kongrelerde “Güç kazandığı” belirtilebilir.
Türkiye’de faaliyet gösteren diğer milliyetçi siyasi partileri incelediğimizde ise, 2023 genel seçimlerine katılım sağlayan Milli Yol Partisi’nin ve Millet Partisi’nin oldukça düşük oy oranlarına ulaşabildiği görülmektedir. BBP’den ayrılarak 2021’de kurulan Milli Yol, kamuoyuna kendisini tanıtamamıştır. İlerleyen süreçte MYP’nin halkta bir karşılığının, olup olmadığı sorusu netleşecektir MP ise siyaseten uzun ömrüne rağmen başarılı olamamıştır
İYİ Parti ve Zafer Partisi’nin, gelecekteki oy oranları konusunda bir belirsizlik hâkim olsa da, bu seçimlerde yurttaşlardan oy oranı anlamında arzu ettikleri karşılıkları elde edememişlerdir. Dolayısıyla bu iki milliyetçi partinin, siyasi düzlemde gelecekte izleyecekleri yol haritaları ve halkla bütünleşebilmeleri istedikleri oy oranlarına ulaşma konusunda kilit bir rol üstlenecektir.
Ayrıca Merhum Necmettin Erbakan’ın temellerini attığı Milli Görüş çizgisinde yer alan Yeniden Refah Partisi (YRP) ise, Siyasal İslamcı görüşünün yanı sıra, milli üretim, milli kalkınma modeli gibi programları ile milliyetçiliği farklı alanlarda dile getirebilen bir gelenek hareketinin devamı olarak, bu seçimlerde yükselmeye aday bir siyasi parti haline gelmiştir. 2023 seçimlerinde Cumhur İttifakı’nı destekleyen YRP, yeni kurulan diğer siyasi partilere göre nispeten yüksek üye sayısıyla[4] aldığı yaklaşık 1,5 milyon seçmenin halkoyuyla ve kendi listesiyle yarıştığı bölgelerde kazandığı 5 milletvekiliyle de bu durumu somut hale getirmiştir. Yeniden Refah, 2023 seçimlerinde yaklaşık olarak, % 3’lük oy oranına ulaşmayı başarmıştır.
Son olarak belirtmek gerekirse; milliyetçilik fikri, ülkemizde faaliyet gösteren neredeyse tüm siyasi partilerin ortak ve çatı ideolojileri arasında yer almaktadır. Geçmişten günümüze sıkça tartışılmakta olan 1982 Anayasası da esasında, Atatürk Milliyetçiliği ve Türk Milliyetçiliği düşüncelerini içermektedir. Milliyetçilik bir nevi Türkiye Cumhuriyeti devletimizin resmi ideolojisidir. Dolayısıyla, milliyetçilik düşüncesini parti içi düşünceleriyle ve programlarıyla destekleyen, ancak bu makalenin alt başlıklarında yer verilen partiler gibi ideolojik açıdan öne çıkarmayan birçok siyasi partinin de ülkemizde faaliyet gösterdiğini belirtmek gerekmektedir. Buradan hareketle, Türkiye’de milliyetçilik düşüncesinin, özellikle toplumsal halk tabanında, partilerin oy oranlarının kat be kat üzerinde bir karşılığı olduğunu anlamak hiç de zor değildir.
Cumhur Kartal YILDIZ
DİPNOTLAR
[1] Eren Alper Yılmaz (2022), “Avrupa’da “Aşırı Sağ” Popülizmi ve Yükselen Milliyetçilik Dalgası”, Independent Türkçe, 07.10.2022, Erişim Tarihi: 14. 06. 2023, Erişim Adresi: https://www.indyturk.com/node/560996/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/avrupada-a%C5%9F%C4%B1r%C4%B1-sa%C4%9F-pop%C3%BClizmi-ve-y%C3%BCkselen-milliyet%C3%A7ilik-dalgas%C4%B1.
[2] Ozan Örmeci (2023) “CHP’nin Seçim Performansları”, Independent Türkçe, 31. 02. 2023, Erişim Tarihi:16. 06. 2023, Erişim Adresi: https://www.indyturk.com/node/635751/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/chpnin-se%C3%A7im-performanslar%C4%B1.
[3] Ozan Örmeci (2008) “Cumhuriyet Halk Partisi”, ydemokratblogspot.com, 12. 10. 2008, Erişim Tarihi: 16. 05. 2023, Erişim Adresi: http://ydemokrat.blogspot.com/2008/10/cumhuriyet-halk-partisi.html.
[4] Ozan Örmeci (2023) “Türkiye’deki Siyasi Partilerin Üye Sayıları (2023)”, Uluslararası Politika Akademisi, 25, 02, 2023, Erişim Tarihi: 16. 05. 2023, Erişim Adresi: http://politikaakademisi.org/2023/02/25/turkiyedeki-siyasi-partilerin-uye-sayilari-2023/.
