TÜRKİYE-POLONYA İLİŞKİLERİ

Siyasi İlişkiler

Türkiye ve Polonya arasındaki siyasi ilişkiler, 1414 yılında diplomatik ilişkilerin başlamasından bu yana genellikle olumlu bir seyir izlemiştir. Nitekim nadiren yaşanan savaş dönemleri dışında, ilişkiler her zaman olumlu olmuştur. Polonya’nın 1918’de bağımsızlığını yeniden kazanmasının ardından, 1923 yılında Lozan Antlaşması’nın bir gün öncesinde Türkiye Cumhuriyeti’ni tanıyan Dostluk Antlaşması’nın imzalaması, Polonya’nın Türkiye’yi tanıyan ülkeler arasında önemli bir rol oynamasına vesile olmuştur. Ayrıca, Polonya’nın Türkiye’nin Avrupa Birliği üyelik sürecini desteklemesi ve Türkiye’nin 1999’da gerçekleşen Polonya’nın NATO üyeliğini desteklemesi, siyasi ilişkilerin gelişimine katkıda bulunmuştur.

2009 yılında imzalanan bir bildiri ile Türkiye ve Polonya arasındaki ilişkiler “stratejik ortaklık” seviyesine taşınmıştır. İki ülke arasında Yüksek Düzeyli Stratejik İş Birliği Konseyi kurulması konusunda da varılmış bir mutabakat bulunmaktadır. Siyasi diyaloğun sürdürülmesi için Türkiye ile Polonya arasında yoğun üst düzey ziyaretler gerçekleşmektedir. Örneğin, Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, 2021 yılında Türkiye’ye resmi bir ziyarette bulunmuş ve 2022 yılında bir çalışma ziyareti gerçekleştirmiştir. Ayrıca, Türkiye Cumhurbaşkanı ve TBMM Başkanı da Polonya’yı ziyaret etmişlerdir. Polonya Dışişleri Bakanı Zbignew Rau, Türkiye-Romanya-Polonya Üçlü İş Birliği Süreci Dışişleri Bakanları toplantısı kapsamında 2022 yılında Türkiye’yi ziyaret etmiş ve Sayın Bakan ile ikili görüşmeler gerçekleştirmiştir. Ayrıca, Bakan Rau, 2021 yılında Antalya Diplomasi Forumu’na da katılmıştır. Dönemin Türkiye Dışişleri Bakanı ise, 2021 yılında Polonya’yı ziyaret ederek 8. Varşova Güvenlik Forumu’na katılmıştır.

Özetlemek gerekirse, Türkiye ve Polonya arasındaki siyasi ilişkiler, tarih boyunca olumlu bir seyir izlemiştir ve her iki ülke de stratejik iş birliği konularında karşılıklı müspet bir anlayışa sahiptir. Üst düzey ziyaretler, bu ilişkilerin daha da güçlenmesine katkıda bulunmaktadır.  Türkiye ve Polonya arasında Devlet Başkanları, hükümet yetkilileri ve Dışişleri Bakanları düzeyinde sık sık üst düzey ziyaretler gerçekleşmektedir. Bu ziyaretler, iki ülke arasındaki ilişkileri güçlendirmekte ve iş birliğini artırmaktadır. Türkiye-Polonya siyasi ilişkileri, tarihsel olarak olumlu bir temel üzerine inşa edilmiştir; iki ülke arasındaki diplomatik iş birliği, güvenlik ve ekonomik alanlarında da kapsamlı bir iş birliği potansiyeline sahiptir. Zaten her iki ülke de, siyasi diyaloğu sürdürmekte ve ilişkilerini daha da güçlendirmek için çaba göstermektedirler.

Ekonomik İlişkiler

Kaynak: T.C. Ticaret Bakanlığı

İhracat alanında öne çıkan ürünler arasında; otomobiller, karayolu taşıtları için aksam ve parçalar, traktörler, alüminyumdan çubuklar ve profiller, tekstil ve hazır giyim, yaş meyve ve sebze ile beyaz eşyalar bulunmaktadır. İthalat tarafında ise; makineler, mekanik cihazlar ve aletler, motorlu kara taşıtları, elektrikli makineler ve cihazlar, demir ve çelik, kimyasallar, kozmetik ve mobilya gibi ürünler dikkat çekmektedir.

Türkiye ile Polonya arasındaki ikili ticaret hacmi hedefi 10 milyar dolar olarak belirlenmiştir. 2021 yılında, ticaret hacmi % 28’lik bir artışla 8,3 milyar dolara ulaşmıştır. 2022 yılının ilk on ayında ise ticaret hacmi 8,1 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. 2022 Eylül ayı itibariyle, Polonya’nın Türkiye’deki doğrudan yatırımları 37 milyon dolar olarak kaydedilmişken, Türkiye’nin Polonya’daki yatırımları ise 113 milyon dolar düzeyindedir. Polonya’da faaliyet gösteren 156 Polonyalı firma bulunmaktadır. Türk inşaat firmaları, Polonya’da şu ana kadar 4,6 milyar dolar değerinde 59 proje üstlenmişlerdir. Bu, Polonya’nın Türk yurtdışı müteahhitlik sektörünün ikinci büyük pazarı olduğunu ve Avrupa’da en fazla proje üstlenilen ülke olduğunu göstermektedir. Ayrıca, teknik müşavirlik firmaları 5,7 milyon dolar değerinde 9 proje üstlenmişlerdir.

Türkiye-Polonya Düzenli Ekonomik İstişare Mekanizması’nın 5. toplantısı, 12 Eylül 2022 tarihinde Ankara’da Türkiye Ticaret Bakanı ve Polonya Ekonomik Kalkınma ve Teknoloji Bakanı Başkanlığında gerçekleştirilmiştir. Bu toplantının marjında, iki ülkenin iş insanları katılımıyla bir yuvarlak masa toplantısı düzenlenmiştir. Polonya vatandaşlarının Türkiye’ye kimlikle seyahat edebilmesini sağlayan düzenleme, 19 Nisan 2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 2022 Ekim ayı itibariyle yaklaşık 1,1 milyon Polonyalı turist Türkiye’yi ziyaret etmiştir.

Kültür, Eğitim ve Konsolosluk İlişkileri

Türkiye ile Polonya arasındaki 600 yıldan fazla süren dostane ilişkiler, kültürel ve eğitimsel alanlarda çeşitli iş birliği projeleri ile zenginleşmektedir. Kültürel projeler olarak, Türkiye ve Polonya arasındaki uzun süreli dostluğun bir yansıması olarak kültürel alanlarda bir dizi proje yürütülmektedir. Bu projeler arasında Varşova’daki Lazienki Parkı’nda yer alan Türk Evi’nin restitüsyonu ve Krakov’da bir Türkiye-Polonya Dostluk Çeşmesi’nin inşası yer almaktadır.

Polonya’da Varşova Üniversitesi, Krakov Jagiellonian Üniversitesi ve Poznan Adam Mickiewicz Üniversitesi gibi üniversitelerde Türkoloji Bölümleri bulunmaktadır. Bu bölümlerde, Bakanlıklararası Ortak Kültür Komisyonu (BAOKK) tarafından görevlendirilen iki Türk okutmanı görev yapmaktadır. Yunus Emre Türk Kültür Merkezi ise, Varşova’da faaliyetlerini sürdürmektedir ve Türk kültürünün tanıtımını ve yayılmasını teşvik etmektedir. Ayrıca, Polonya, Erasmus+ öğrenci değişim programı çerçevesinde Türk öğrencilerin en çok tercih ettiği ülkelerden biridir ve Türk öğrenciler için birinci sıradadır. Aynı şekilde, Polonyalı öğrenciler de Türkiye’yi 5. sırada tercih etmektedirler.

Konsolosluk ilişkilerine bakıldığında, Türkiye’nin Polonya’da Varşova Büyükelçiliği’nin yanı sıra Krakov, Poznan, Wroclaw ve Lodz’da aktif Fahri Başkonsoloslukları bulunmaktadır. Ayrıca, Türkiye’nin Gdansk’ta da münhal Fahri Başkonsolosluğu bulunmaktadır. Polonya’nın Türkiye’deki temsilciliği ise İstanbul’da Başkonsolosluğu ile Antalya, Bursa, Gaziantep ve İzmir illerinde aktif olarak hizmet vermektedir. Mersin ve Trabzon’da ise münhal Fahri Konsolosluklar bulunmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye ve Polonya arasındaki kültürel, eğitimsel ve konsolosluk ilişkileri güçlü bir temel üzerine inşa edilmiş ve her iki ülke de bu alanlarda iş birliğine devam etmektedir.

Bunların yanı sıra, savaş dönemlerinde Türkiye’ye göç eden Polonyalı göçmenlerin yerleşim yeri, günümüzde hâlâ varlığını sürdüren Polonezköy’dür. Bu bölge, 170 yıldan fazla bir süredir ayakta kalmış ve Polonya geleneklerine bağlı bir yaşam sürdürmektedir. Polonezköy, bu uzun süreli dostluğun önemli bir göstergesidir. Polonezköy’ün kuruluş dönemlerinde Türkiye’ye gelen Polonyalı şair Adam Mickiewicz, Dolapdere’de vefat etmiştir. Dolapdere’de bulunan Adam Mickiewicz Müzesi, onun anısını yaşatmak amacıyla kurulmuştur. Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti, Polonya’yı işgal eden devletleri hiçbir zaman tanımamışlardır. İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanlar, Türkiye’deki Polonya Büyükelçiliği binasını ele geçirmeye çalışmışlardır. Ancak İsmet Paşa, bu girişimin mümkün olmadığını vurgulamış ve binanın Polonya Cumhuriyeti’ne ait olduğunu belirtmiştir.

Sümer Esin ŞENYURT