Giriş
Güney Afrika Cumhuriyeti, son dönemde dünyanın kanayan yarası olan Filistin hususunda, dış politikasında almış olduğu tavır itibariyle kendisinden söz ettiren ülkelerden birisi olmuştur. Filistinlilere verdiği destek ve Gazze Savaşı ile ilgili olarak Uluslararası Adalet Divanı’nda İsrail’e karşı tarihi bir soykırım davası açması nedeniyle övgüyle karşılanmıştır. Güney Afrika Cumhuriyeti, bugünlerde ise iç politikasını etkileyen ve siyasi tarihindeki en önemli seçimlerden birisini olan 29 Mayıs seçimleriyle dünyanın gündemine girmiştir. İlk olarak 1994 yılında yapılan serbest ve demokratik seçimlerin yedincisi ve “en öngörülemez seçim” olarak nitelendirilen genel seçimler, 29 Mayıs 2024 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bu seçimleri önemli kılan hususların başında, 1994 yılından bu tarafa tek başına iktidar olarak ülkeyi yöneten Nelson Mandela’nın partisi Afrika Ulusal Kongresi-ANC’nin, ilk defa basit çoğunluğu sağlayamayarak iktidar ortağı aramak durumunda kalacak olmasıdır. Zira ANC, anketlerde de tahmin edildiği üzere % 50’yi geçemeyerek, % 40,18’lik oy oranı ile hükümet kurmak için koalisyona ihtiyaç duymaktadır. Ülkenin son 30 yıllık siyasi hayatında görülmemiş bir durum olan bu sonuçlar, nihayetinde Güney Afrika Cumhuriyeti için olumlu ve olumsuz yönleriyle yeni bir siyasi iklimin doğuşunun sinyallerini vermektedir.
Seçim Sistemi
Güney Afrika Cumhuriyeti’nin seçim sisteminden önce seçim geçmişine kısaca değinmek yerinde olacaktır. Zira Afrika kıtasının ekonomik olarak en büyük ve en gelişmiş ülkelerinden birisi olan Güney Afrika Cumhuriyeti, çok uzun bir seçim geçmişine sahip değildir. Bunun en büyük nedenlerinin ardında sömürge geçmişi ve sonrası oluşturduğu etki yatmaktadır. Ülkenin tarihi imajında Afrika’nın tamamında olduğu gibi sömürgecilik önemli bir yer tutmaktadır. Hollandalılar ve İngilizler tarafından sömürülen ülkede yerleşik devletler sistemi uygulaması ile temelleri atılan beyaz azınlığın üstünlüğü ilkesi, 1930’lar boyunca uygulanan ve 1948-1989 yılları arasında resmi devlet politikası halini alan “apartheid” uygulamaları ile taçlandırılmıştır.[1]
1989 yılında apartheid politikasının kaldırılması sonrası ilk olarak 1994 yılında serbest ve demokratik seçimler yapılmıştır. Siyahların özgürlüğüne kavuşmasında simge isimlerden birisi olan Nelson Mandela, ANC ile girdiği 1994 seçimlerini kazanarak ülkenin Devlet Başkanı olmuştur. O günden bugüne toplam altı seçim tecrübesi yaşanan ülkede; 1999 ve 2004 seçimlerini kazanan Mbeki, 2009 ve 2014 seçimlerini kazanan Zuma, 2019 seçimlerini kazanan Ramaphosa, Mandela’nın partisi ANC’yi % 50’nin üzerinde oy oranları ile tek başına iktidara taşımayı başarmışlardır.
Güney Afrika’nın demokratik seçim tarihi
1994-2024 Arası Güney Afrika Seçim Sonuçları
Başkanlık sistemine dayanan parlamenter demokrasiyle yönetilen Güney Afrika Cumhuriyeti’nin genel seçim sisteminde seçmenler, Ulusal Meclis (National Assembly) milletvekillerini ve Eyalet Yasama Meclisi (Provincial Legislature) üyelerini seçmek için sandık başına gitmektedirler. Ülkedeki seçim sistemine göre, Devlet Başkanı doğrudan halk tarafından seçilmemektedir. Halk, mecliste yer alacak milletvekillerini seçerken milletvekilleri de salt çoğunluk esasına dayalı olarak Devlet Başkanı’nı seçmektedir. Ulusal Meclis’te her hangi bir partinin veya partilerin ulaşmış olduğu % 50+1 oy oranı, Başkan’ın seçilmesi için yeterli olmaktadır.
Ulusal Meclis, 400 sandalyeden oluşmaktadır. Bu sandalyelerin 200’ü ulusal düzeyde katılım gösteren siyasi partilerin aldıkları oy oranları doğrultusunda belirlenmektedir. Kalan 200 sandalye ise, 9 eyalete bölünerek partilerin ve -2024 seçimleri ile ilk defa uygulanan- bağımsız adayların yarıştığı bir sistemle belirlenmektedir. Buradaki milletvekili dağılımı seçim komisyonu tarafından illerin nüfus yoğunluğuna göre seçim öncesi tayin edilmektedir. Bu doğrultuda, 2024 seçimlerinde seçmenlere üç pusula verilmiştir. İlki siyasi partilerin kapalı liste esasına göre yarıştığı Ulusal Meclis’in 200 üyesini seçen ve ülke genelinde tek tip olan ulusal oy pusulası (national ballot), ikincisi Ulusal Meclis’in bölgesel adaylardan oluşan kalan 200 üyesini seçen ve bölgelere göre değişiklik gösteren Bölgesel Ulusal Meclis (regional national assembly) pusulası ve üçüncüsü her eyalet için seçimlerine katılma şartlarını karşılayan siyasi partilerin ve bağımsız adayların adlarını içeren eyalet yasama (provincial legislature) pusulasıdır.[2]
29 Mayıs 2024 Genel Seçimleri
Güney Afrika Seçim Komisyonu-IEC’nin verilerine göre, 29 Mayıs 2024 tarihinde yapılan seçimlere 70 siyasi parti ve 11 bağımsız aday katılmıştır. Ulusal ve eyalet yasama meclislerinde 887 sandalye için 14.889 aday yarışmıştır. Seçimlerde, 27,79 milyon kayıtlı seçmen, kendilerini meclislerde temsil edecek adayları seçmek için oy kullanmıştır.[3] Güney Afrika Cumhuriyeti dışında ise 111 misyonda toplam 78.000’den fazla Güney Afrika vatandaşı oy kullanmıştır.[4]
Seçimlerde dört siyasi parti ve lider ön plana çıkmaktadır. ANC’de mevcut Başkan Cyril Ramaphosa, Demokratik İttifak (Democratic Alliance-DA)’da John Steenhuisen, Ekonomik Özgürlük Savaşçıları (Economic Freedom Fighters-EFF)’nda Julius Malema ve son olarak eski Devlet Başkanı olan ve bu seçimlere yeni kurduğu Ulusun Mızrağı (uMkhonto we Sizwe-MK) partisiyle katılan Jacob Zuma. Ayrıca bu seçimlerde ana muhalefet partisi olan DA liderliğinde IFP, VP, ActionSA, UIM, SNP ve MPC partilerinin de dâhil olduğu toplam yedi partiden oluşan çoklu bir ittifak söz konusudur.[5]
Partilerin seçim kampanyalarının konusunu ülkede temel problemler olarak görülen yoksulluk, yüksek işsizlik, gelir eşitsizliği, yolsuzluk, ülkedeki suç oranındaki artış, temel devlet hizmetlerinin (elektrik, su, altyapı v.b) sağlanamaması gibi sorunlar oluşturmuştur.[6] Dünya Ekonomik Forumu’nun 2024 yılı Küresel Risk raporlarına göre, Güney Afrika Cumhuriyeti için en önemli beş risk unsuru olarak; enerji arzı, ekonomik kriz, işsizlik, devlet kırılganlığı ve su temini gibi sorunların ön plana çıktığı vurgulanmıştır.[7] 2022 ve 2023 raporlarında ise, devlet çöküş riski başta olmak üzere borç krizleri, hizmetlerin ve kamu altyapısının çöküşü, yaşam maliyeti krizi, istihdam ve geçim krizleri, uzun süreli ekonomik durgunluk, yasa dışı ekonomik faaliyetlerin yaygınlaşması gibi risk gruplarının varlığı raporlanmıştır.[8]
Kaynak: IMF
Bu temel problemlerin ve tartışmaların gölgesinde girilen seçimler, 30 yıllık ANC iktidarı için büyük bir hayal kırıklığı ile sonuçlanmıştır. Zira ANC, ilk defa meclisteki çoğunluğu kaybederek tek başına hükümet kurma gücünü yitirmiştir. Daha önce girmiş olduğu altı seçimde de % 50 üzeri oy alarak salt çoğunluğu sağlayan ve Devlet Başkanı seçimlerinde avantajlı konumda olan ANC, bu kez % 40,18’lik oy oranı ile bunun çok altına düşmüştür. Seçimlerde ana muhalefet pozisyonunu koruyan DA’nın oy oranı ise % 21,81 olmuştur. Seçimin en büyük sürprizini ise daha önce Devlet Başkanı olan Zuma’nın kısa bir süre önce kurduğu MK partisi yapmıştır. MK, % 14,58 oy oranı ile seçimlerde üçüncü parti konumunda yer almış ve ülke siyasetindeki tüm dengeleri değiştirmiştir. Güney Afrika’nın komünist ve siyah milliyetçisi partisi olan EFF ise % 9,52 oy oranı ile dördüncü parti olmuştur. Onu takiben Inkatha Freedom Party (IFP) % 3,85, Patriotic Alliance (PA) % 2,06, Freedom Front Plus (VF Plus) % 1,36, ActionSA % 1,2 ve diğer partiler % 5,44 oy oranlarına ulaşmıştır.
Partilerin seçim sonuçlarını sadece oranlar üzerinden okumak eksik olacaktır. Zira bu seçimde geçen seçime oranla seçmen sayısında 1 milyondan fazla bir artış gözlemlenmiştir. Buna rağmen partilerin seçmen sayılarında artış yaşanmadığı aksine düşüş olduğu görülmektedir. Örneğin, DA, geçen seçimdeki % 20,77’lik oranını bu seçimde % 21,76’ya çıkarmıştır. Ancak alınan oy sayısı 3,6 milyondan 3,5 milyona düşmüştür. ANC, geçen seçimde 10 milyon oy alırken, bu seçimde 6,4 milyon oy alarak çok ciddi bir düşüş yaşamıştır. EFF’nin de geçen seçime göre 1,8 milyon oydan 1,5 milyon oya düştüğü görülmektedir. Bu verilerde etkili olan faktörün açık bir şekilde Zuma’nın MK’sı olduğunu söylemek mümkündür. Her ne kadar yeni kurulan bir parti olsa da, MK, bu seçimde 2,3 milyon gibi büyük bir seçmen sayısına ulaşmıştır. Bu veriler, diğer partilere tepkili olan seçmenlerin MK’da toplandığını göstermektedir. Örneğin, ANC 2019 seçimlerinde KwaZulu-Natal bölgesinde 2 milyon oy alırken, 2024 seçimlerinde oy sayısı 1,4 milyon düşüşle 600 bine gerilemiştir. MK ise bu bölgeden 2024 seçimlerinde 1,6 milyon oy almıştır. Bu oyları veren seçmenin eski ANC seçmeni olduğu görülmektedir.
Partilerin Bölgelere Göre Detaylı Oy Dağılımı
Kaynak: IEC
Seçimlerin bölgesel dağılımlarına bakıldığı takdirde, daha önceki seçimlerde ANC’nin baskın dağılımının aksine bu seçimde daha dengeli bir dağılım söz konusu olmuştur. ANC Limpopo (% 74,23), North West (% 58,53), Mpumalanga (% 51,89), Free State (% 52,88), Eastern Cape (% 62,47), Northern Cape (% 49,3), Gauteng % (36,48) olma üzere toplam 7 ilde birinci parti olmayı 5 ilde de % 50’yi geçmeyi başarmıştır. Northern Cape ve Gauteng illerinde hükümet kurmak için koalisyona ihtiyaç duymaktadır. DA ise sadece Western Cape (% 53,05)’ta birinci parti olabilmiştir. Kendisi de bir Zulu olan Zuma, memleketi KwaZulu-Natal (% 45,93)’da büyük bir destek görmüş ve neredeyse oyların yarısını almıştır. Ancak bu ilde hükümet kurmak için koalisyona ihtiyaç duymaktadır.
2024 Güney Afrika seçimlerinde seçime katılım oranının düşüklüğü dikkat çekmektedir. Her ne kadar seçmen sayısında bir önceki seçime göre 1,026 milyonluk bir artış yaşansa da, seçime katılım yine bir önceki seçim dönemine göre yaklaşık 1,5 milyonluk bir düşüşle tarihin en düşük seviyelerini görmüştür. Bu seçimde katılım % 58,6’lık oran ile önceki seçimlerdeki oranların (2019: % 66,05, 2014: % 73,4, 2009: % 77,3, 2004: % 76,7, 1999: % 89,3, 1994: % 86,8) çok altında kalmıştır. Bu oranlardan her geçen seçim döneminde katılımın belli bir düşüş eğiliminde olduğu görülmektedir. Bu seçimlerde de 27,782 milyon kayıtlı seçmen olmasına rağmen yalnızca 16,245 milyon seçmen oy kullanmıştır. Bunun ardında birkaç faktörün yattığını söylemek mümkündür. Öncelikle, genç seçmenin oy kullanma eğilimi düşüktür. 18-20 yaş arası kişiler ülkedeki tüm yaş grupları arasında en düşük seçmen katılımına sahip olan gruptur. Ülkedeki memnuniyetsizlik ile seçimlere düşük katılım arasında bir korelasyon olduğu düşünülmektedir. Bir diğer neden olarak ise inanç kaybı gösterilebilir. Oy verilmesiyle bir şeyin değişmeyeceğine yönelik inanç da seçmen katılımını azaltmaktadır.[9] Bunlara ek olarak, bir diğer faktörün de ANC’nin seçmenin gözünde yaşadığı düşüş olduğu söylenebilir. Halk ANC’nin 30 yıllık iktidarının devamı ile toplumsal sorunlara çözüm üreteceği inancını yitirmiş gibi görünmektedir. Zira Zuma’nın partisi MK’nın kısa süre içerisinde bu derece teveccüh görmesi bu çıkarımı pekiştirmektedir. Seçim sonuçları dikkate alındığında, ANC’den MK yönüne büyük bir oy kayması yaşandığı görülmektedir. Diğer büyük partiler belli bir oy miktarı ve oranına sahipken MK sıfırdan yaklaşık % 15 gibi büyük bir orana ANC’deki oy kaybıyla ulaşmıştır.
ANC’deki Tedrici Oy Kaybı
ANC, bugün bir siyasi parti olarak varlık gösterse de, kökleri bir asır öncesine dayanmaktadır; 1912 yılında siyahların haklarını korumak amacıyla kurulmuştur. Afrika halkını birleştirmek ve temel siyasi, sosyal ve ekonomik değişim mücadelesine öncülük etmek amacıyla kurulan ANC, apartheid politikasına karşı yürüttüğü direniş ve nihayetindeki zaferiyle Güney Afrika siyasetinde en önemli aktörlerden birisidir.[10] Nelson Mandela gibi Güney Afrika ve Afrika siyasetinin simge isimlerinden birisinin liderliğini görmüş olan partinin, aldığı oy itibariyle düşüş eğiliminde olduğu görülmektedir.
ANC; Nelson Mandela ile 1994 seçimlerinde % 62,5; Thabo Mvuyelwa Mbeki ile 1999 ve 2004 seçimlerinde sırasıyla % 66,36 ve % 69,69; Jacob Zuma ile 2009 ve 2014 seçimlerinde sırasıyla % 65,9 ve % 62,15; Cyril Ramaphosa ile 2019 seçimlerinde % 57,5 oy oranlarına ulaşmıştır. Görüldüğü üzere 2004 yılından itibaren son 20 yıllık süreç zarfında ANC seçimlerde her ne kadar çoğunluğu sağlasa da, bir düşüş eğilimine girmiştir. Bunun ardında yukarda bahsedilen siyasal, ekonomik, toplumsal birçok problemin yattığını söylemek mümkündür. 1989 yılında sonlanan apartheid uygulaması sonrası demokratik seçimlerde uzun yıllar verilen mücadelenin bir tezahürü olarak siyasal sistemde söz sahibi olan ANC, yıllar yılı halkın beklentilerini karşılamanın çok ötesinde bir tutum sergilemiştir. Bunun karşılığı ise oy oranlarında kendini göstermiştir. En nihayetinde 2024 seçimlerinde % 40’lara kadar yaşanan düşüş tek başına hükümet kurmanın mümkün olmadığı bir durumu beraberinde getirmiştir.
Koalisyon Senaryoları
Güney Afrika, 1994 seçimleriyle birlikte serbest ve demokratik siyasal sisteme kapısını açması sonrası ilk defa bu seçimlerle birlikte farklı bir hükümet anlayışıyla yönetilecektir. Zira ANC’nin salt çoğunluğu sağlayamadığı bir meclis senaryosunda koalisyon kaçınılmazdır. Devlet Başkanı’nın meclis tarafından seçiminde ihtiyaç duyulan asgari çoğunluk 201 milletvekilidir. Mevcut durumda mecliste ANC 159, DA 87, MK 58, EFF 39 diğer partiler yaklaşık olarak PA 9, VF PLUS 6, ACTIONSA 5 ve diğerleri de 34 sandalye elde edeceklerdir. Şimdiki senaryoda Devlet Başkanı seçimleri için ANC en yüksek oyu alan parti olarak koalisyon ortağı arayışına girecektir. ANC, apartheid sonrası dönemde örneği olmayan bir şekilde hükümet kurmak için artık büyük bir siyasi rakiple iktidarını paylaşması gerekmektedir. Parlamentonun ilk kez toplanması ve seçim sonuçlarının açıklanmasından 14 gün sonra Devlet Başkanı’nın seçilmesi gerekmektedir. Bu bakımdan koalisyon görüşmeleri için siyasi taraflar üzerinde zaman baskısı bulunmaktadır.[11]
Müzakere için dört büyük partiye bakıldığında, ANC’siz bir koalisyonun mümkün olmadığı görülmektedir. Zira bunun için diğer dört partinin bir araya gelmesi gerekmektedir. Ancak DA’nın EFF’ye ve MK’ya olan tavrı bunun pek ihtimal dâhilinde olmadığını göstermektedir. Seçim sonuçlarının ilanı sonrası DA tarafından “DA Güney Afrika’nın çağrısına cevap verecek” başlıklı bir metin yayımlanarak seçim sonuçları ve olası müzakereler değerlendirilmiştir. Metinde, ANC ile EFF ve MK birlikteliğinden oluşan olası koalisyon “kıyamet koalisyonu” olarak tanımlanmıştır. DA, mevcut durumda kafasını kuma gömmeyeceğini belirtirken, müzakere ekibi kurulduğunu açıklamıştır: “…keşif amaçlı konuşmalara soğukkanlılıkla ve açık fikirlilikle yaklaşıyoruz”. Ekibin ilk görüşmelerdeki amacının ülkeyi “kıyamet koalisyonu”ndan uzak tutmak olduğu belirtilmiştir. EFF’nin ve MK’nın kamulaştırma ve millileştirme politikaları DA’nın politikaları ile taban tabana zıttır.[12] Bu bakımdan DA için tek seçenek olarak ANC kalmaktadır. Ayrıca, DA’nın iş dünyası dostu olarak görülmesinden de kaynaklı olarak ANC-DA koalisyonunun yabancı yatırımcılar tarafından daha memnuniyetle karşılanacağı görüşü kimi analistlerce dile getirilmektedir.[13] Yatırımcı güvenini artırmasının yanı sıra, ülkeyi birleştirme ihtimalinin de olması bu ittifakı Güney Afrika için cazip kılmaktadır.[14]
Cyril Ramaphosa
ANC cephesinde ise, Başkan Ramaphosa, IEC’nin seçim sonuçlarını açıklamasının ardından tüm tarafları kapsayıcı bir konuşma yaparak, koalisyon için açık kapı bırakmıştır: “Bu seçimin açıkça ortaya koyduğu şey, Güney Afrika halkının, liderlerinden ihtiyaçlarını karşılamak için birlikte çalışmasını beklediğidir. Oy verdikleri partilerin ortak paydada buluşmasını, farklılıklarını aşmasını, herkesin yararına birlikte hareket etmesini ve çalışmasını bekliyorlar.”[15]
Seçimlerdeki en yüksek oyu alması itibariyle diğer partilere oranla sayısal olarak ANC’nin koalisyon seçeneği daha fazladır. Ancak ANC ile EFF koalisyonu Devlet Başkanı’nı seçecek salt çoğunluğa ulaşamamaktadır. Bu koalisyonuna bir partinin daha eklenmesi gerekmektedir. Kimi analistlerce EFF’nin taleplerinin “çok dengesiz” ve “öngörülemez” olarak algılandığı[16] ve bu iki partinin salt çoğunluğu sağlayamadığı düşünüldüğünde bu ihtimalin güç olduğunu söylemek mümkündür. ANC ile MK arasında yapılacak olan koalisyon mecliste salt çoğunluğu sağlaması itibariyle sayısal olarak mümkün görünmektedir. Ancak 2018 yılındaki yolsuzluk iddiaları nedeniyle Güney Afrika Başkanlığından istifa eden Zuma ile onun yerine gelen Ramaphosa arasındaki şiddetli çatışma bu olasılığı da devre dışı bırakmaktadır. Zira MK, ANC ile herhangi bir koalisyon görüşmesi yapılabilmesi için Ramaphosa’nın ANC ve devlet liderliğinden vazgeçmesi şartını koşmaktadır.[17] Ayrıca, MK, herhangi bir koalisyon ortağından radikal reformları yürürlüğe koyacak şekilde anayasayı değiştirme ve mahkeme tarafından milletvekilliği yasaklanan Zuma’ya af sağlama şartlarını da koşmaktadır.[18] MK’nın şartlarının sağlanmasının mümkün olmayacağı düşüncesiyle bu olasılığın kapalı olduğu söylenebilir. Zira ANC Genel Sekreteri Fikile Mbalula da partisinin müzakerelere açık olduğunu teyit ederken, MK’nın şartlarının -özellikle Ramaphosa’nın istifasıyla ilgili- dikkate alınmayacağını belirtmiştir. Ancak Mbalula, ana muhalefet partisi DA da dâhil tüm müzakerelere açık olunduğunu vurgulamıştır.[19] EFF cephesi ise koalisyona sıcak yaklaşmaktadır. EFF lideri Julius Malema, herhangi bir siyasi partiyle koalisyon hükümeti kurmaya açık olduklarını ancak ilk tercihlerinin ANC ile çalışmak olduğunu söylemiştir.[20]
Sonuç
29 Mayıs tarihinde yapılan Güney Afrika seçimleri ülkenin tarihi açısından kilometre taşı olma potansiyeline sahiptir. Bu seçimleri önemli kılan hususların başında 30 yıldır tek başına iktidar olan ANC’nin meclis salt çoğunluğunu sağlayacak yeterli sayıya ulaşamamış olması gelmektedir. İkinci olarak ise ülkede ilk defa koalisyon deneyiminin yaşanacak olmasıdır. Seçimin bir diğer dikkat çekici yönü % 58,64 gibi Güney Afrika açısından son derece düşük bir katılım oranının gerçekleşmiş olmasıdır.
Seçim sonuçlarının Güney Afrika siyasi tarihi açısından önemli sonuçlara gebe olduğunu söylemek mümkündür. Öncelikle ANC uygulayacağı strateji ile siyasi hayatına karar verecektir. Zira mevcut görüntü halkın ANC’den ümidinin azaldığı yönündedir. Ülkedeki sorunlara, gelişim ve refahın artacağına yönelik inanç gitgide azalmış görünmektedir. ANC, belki ilerleyen yıllarda belki koalisyon sürecinde lider düzeyinde yapacağı bir değişimle buna yön vermek isteyebilir. Veya kuracağı koalisyonla (ki bu DA ile yaptığı takdirde gerçekleşecektir) ülkede birleştirici bir rol üstlenir. Parti, DA ile kurduğu koalisyon sonrası ülkeye yatırımcı çekerse, sağlayacağı ekonomik refah ile siyasi hayatına yeni bir rol ekleyerek devam edebilecektir.
Güney Afrika Cumhuriyeti açısından bakıldığı takdirde ise, kurulacak olan koalisyon hükümeti bir yandan siyasi istikrarsızlık ve kargaşaya gebe olarak yorumlanabilecekken, bir yandan da ülkede barışın tesis edilmesini sağlayacak demokraside bir üst seviye olarak değerlendirilebilir. Zira seçim sürecinde kati olarak ifade edilen koalisyon karşıtı söylemler, seçim sonrası başta ANC ve DA olmak üzere partilerin birleştirici söylemleri ile örtbas edilmiştir. Nihayetinde birçok senaryonun konuşulduğu koalisyon masasında ANC-DA hükümet ortaklığının hem partiler, hem de ülke açısından yarar sağlama olasılığı yüksektir. Güney Afrika’nın fırtınayı atlatıp diğer taraftan çıkıp çıkmayacağını zaman gösterecektir. Ancak demokrasiler için bir üst basamak olan koalisyon hükümetinin ülke için yarar mı zarar mı getireceğine siyasi aktörler ve en nihayetinde Güney Afrika karar verecektir.
Kapak fotoğrafı: https://www.rfi.fr/en/africa/20240602-south-africa-heads-for-coalition-talks-after-anc-loses-30-year-majority
Mustafa ATEŞ
DİPNOTLAR
[1] Ateş, M. (2019). Sömürge sonrası dönemde Afrika’daki İngiliz eski sömürgeleri ile İngiltere’nin ilişkileri: Nijerya, Kenya ve Güney Afrika Cumhuriyeti örnekleri, Ankara: Orion Yayınları.
[2] IEC, “What’s new in the 2024 Elections?”, Erişim Tarihi: 01.06.2024, Erişim Adresi: https://www.elections.org.za/pw/elections/whats-new-in-the-2024-elections-electoral-amendment-act.
[3] IEC, “2024-National-and-Provincial-Elections?”, Erişim Tarihi: 01.06.2024, Erişim Adresi: https://www.elections.org.za/pw/News-And-Media/News-List/News/News-Article/Electoral-Commission-updates-the-nation-on-progress-in-preparation-for-the-2024-National-and-Provincial-Elections?a=AISDGvpz75ps1usOfX7oilbniD9kWlRTewgpYqPEVMk=.
[4] Sanews, “Last day for special votes”, Erişim Tarihi: 01.06.2024, Erişim Adresi: https://www.sanews.gov.za/south-africa/last-day-special-votes-0
[5] BBC Türkçe, “Güney Afrika’da genel seçim: Ülke 30 yıl sonra hala ‘ekonomik apartheid’ ile mücadele ediyor”, Erişim Tarihi: 01.06.2024, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/articles/c255jqn444wo.
[6] VOA News, “South Africa’s top political parties begin final campaign push ahead of election”, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://www.voanews.com/a/south-africa-s-top-political-parties-begin-final-campaign-push-ahead-of-election/7626947.html.
[7] World Economic Forum, The Global Risk Report 2024, Erişim Tarihi: 03.06.2024, Erişim Adresi: https://www3.weforum.org/docs/WEF_The_Global_Risks_Report_2024.pdf.
[8] World Economic Forum, The Global Risk Report 2022, Erişim Tarihi: 03.06.2024, Erişim Adresi: https://www.weforum.org/publications/global-risks-report-2022/; World Economic Forum, The Global Risk Report 2023, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://www.weforum.org/publications/global-risks-report-2023/.
[9] IRR, “SOUTH AFRICA’S LOW VOTER TURNOUT IS NO LAUGHING MATTER: 5 CRUCIAL TAKEAWAYS”, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://irr.org.za/fan/media/south-africas-low-voter-turnout-is-no-laughing-matter-5-crucial-takeaways.
[10] ANC, “About”, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://www.anc1912.org.za/our-history/.
[11] Magome, M. And Imray G. “South Africa’s president urges parties to find common ground in talks after election deadlock”, The Washington Post, 02.06.2024, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://www.washingtonpost.com/world/2024/06/02/south-africa-election-anc-vote/48529072-20c9-11ef-bc8d-a8ae61b84dde_story.html.
[12] DA, “The DA will answer the call of South Africa”, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://www.da.org.za/2024/06/the-da-will-answer-the-call-of-south-africa.
[13] Magome, M. And Imray G. “The ANC party that freed South Africa from apartheid loses its 30-year majority in landmark election”, AP News, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://apnews.com/article/south-africa-election-vote-anc-d9da7582ca98a4e00fec2da6a5fe1e91.
[14] Lawal, S. “Can South Africa’s Cyril Ramaphosa survive the ANC’s election setback?”, AlJazeera, Erişim Tarihi: 01.06.2024, Erişim Adresi: https://www.aljazeera.com/news/2024/6/1/can-south-africas-cyril-ramaphosa-survive-the-ancs-election-setback.
[15] The Presidency, “ADDRESS BY PRESIDENT CYRIL RAMAPHOSA AT THE IEC ELECTION RESULTS ANNOUNCEMENT, RESULTS OPERATION CENTRE, MIDRAND”, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://www.thepresidency.gov.za/address-president-cyril-ramaphosa-iec-election-results-announcement-results-operation-centre.
[16] The Africa Report, “South Africa’s ANC loses its majority, searches for allies”, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://www.theafricareport.com/350569/south-africas-anc-loses-its-majority-searches-for-allies/.
[17] Africanews, “ANC says Ramaphosa will not step down for the sake of a coalition”, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://www.africanews.com/2024/06/02/anc-says-ramaphosa-will-not-step-down-for-the-sake-of-a-coalition/.
[18] The Africa Report, “South Africa’s ANC loses its majority, searches for allies”, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://www.theafricareport.com/350569/south-africas-anc-loses-its-majority-searches-for-allies/.
[19] Magome, M. And Imray G. “South Africa’s president urges parties to find common ground in talks after election deadlock”, The Washington Post, 02.06.2024, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://www.washingtonpost.com/world/2024/06/02/south-africa-election-anc-vote/48529072-20c9-11ef-bc8d-a8ae61b84dde_story.html.
[20] Moloi, H. “Malema prefers to work with ANC in coalition government”, Erişim Tarihi: 02.06.2024, Erişim Adresi: https://www.sowetanlive.co.za/news/south-africa/2024-06-01-malema-prefers-to-work-with-anc-in-coalition-government/.
