Giriş
Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın içerisinde yer aldığı BRICS uluslararası iş birliği örgütü, gelişmekte olan ülkeler açısından üyesi bulunan bu 5 farklı devletin, küresel anlamda çıkarlarını korumak-gözetmek, toplumsal düzlemde adaletli, kucaklayıcı ve eşitlikçi bir iktisadi düzen tesis edilebilmesi hedefleri bağlamında kurulmuş dış politika ve ekonomi temelli bir topluluktur.[1] Genel olarak Amerika Birleşik Devletleri (ABD) başta olmak üzere, Avrupa Birliği (AB) üyesi gelişmiş ülkelerin ve güçlü Batılı devletlerin domine ettiği uluslararası dış politik, ekonomik, sosyolojik, siyasal ve askeri sisteme alternatif/kolektif bir tepki getirilebilmesi amacıyla hayata geçirilen BRICS oluşumunun içinde doğal olarak Rusya ve Çin’in siyasi nüfuzundan bahsetmek mümkündür.
Ayrıca BRICS üyesi 5 ülkenin –ki grubu güçlü kılan bu coğrafik ve demografik özelliklerde Rusya ve Çin’in coğrafi/demografik payları elbette yüksek olmakla birlikte- dünyanın toplam yüzölçümünün, dörtte birinden fazlasına sahip bir toprak egemenliğine sahip oldukları ve üyesi ülkelerin bunun yanında ayrıca dünya nüfusunun da yarısından fazlasına olduğu söylenebilir.[2] BRICS topluluğu, genellikle ekonomik düzlemdeki iş birliğine önem vermiş olmakla birlikte, özellikle yeni üye ülkeler kazanma çalışmaları da yürütmekte ve bu şekilde siyasal ve askeri diğer alanlarda dünyada var olan batı hegemonyasına karşı uluslararası düzlemde kendisine alanlar açarak ve bir bakıma nüfuz yaratarak ciddi bir alternatif olmaya çaba göstermektedir. BRICS, geçtiğimiz yıl itibariyle 5 yeni üye daha (Mısır, İran, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Etiyopya) alarak, artık 10 üyeli BRICS+ olmuştur.
Bütün bu bilgiler ışığında, bu yazıda, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan’ın katılım sağladığı 2024 Kazan BRICS Zirvesi’ndeki konuşmalar özet şeklinde ele alınacaktır.
Türkiye Cumhurbaşkanı’nın BRICS Zirvesi Konuşması
Rusya’ya bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nin başkenti Kazan’da düzenlenen BRICS Zirvesi’ne (Genişletilmiş Liderler Oturumu’na) katılım sağlayan Cumhurbaşkanı Sn. Erdoğan, ilk etapta diğer katılımcı ülke liderlerine devletimiz ve şahsı adına selam ve memnuniyetlerini sunarak konuşmasına başladı. Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan’ın konuşmasının başında Rusya lideri Vlodimir Putin’e misafirperverliklerinden ve başarılı ev sahipliklerinden dolayı teşekkürlerini iletmesi dikkat çekerken, Erdoğan, BRICS’in önümüzdeki dönem Başkanlığını yürütecek olan Luiz Inacio Lula da Silva’ya ve Brezilyalı devlet adamlarına başarı temennilerini de belirtti.
Konuşmasının hemen başında Başkent Ankara-Kahramankazan’da TUSAŞ’a gerçekleştirilen hain saldırıyı lanetleyen ve taziye-dayanışma mesajlarını iletenlere teşekkürlerini sunan Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan, “hain saldırının terörle mücadele noktasında, ülkesi Türkiye Cumhuriyeti’nin kararlı duruşunu ve azmini daha da perçinlediğini” vurguladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, özellikle de BRİCS Zirvesi’ne katılım sağlayan ülkelere hitaben, dünyanın “ekonomiden, güvenliğe, küresel adaletsizliklerden, iklim değişikliğine her alanda hissedilen ciddi meydan okumalarla, karşı karşıya bulunduğunun” konuşmasında altını çizdi.
2024 BRICS Zirvesi için belirlenen “Adil Küresel Kalkınma ve Güvenlik İçin Çok taraflılılığın Güçlendirilmesi” temasını son derece isabetli ve anlamlı bulduklarını kaydeden CumhurbaşkanıErdoğan; “Sosyoekonomik kırılganlıkların arttığı ve güç dengelerinin değiştiği günümüz şartlarında, İkinci Dünya Savaşı’nın ürünleri olarak kurulan siyasi ve mali mekanizmaların artık yetersiz kaldıklarını” belirtti ve ardından “böylesi bir küresel ortamda, Türkiye olarak; ‘Daha Adil Bir Dünya Mümkün’ şiarıyla hareket ettiklerini” söyledi. Çok taraflı platformlarda dost ülkelerle bir araya gelmeye gayret ettiklerini belirten Erdoğan, “dünyayı ilgilendiren ortak sorunlara müşterek-ortak akılla çözüm bulmaya önem verdiklerini” iletti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, konuşmasının devamında, “BRICS’in dünya ticaretinin gelişimine, ekonomik büyümeye ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine hizmet ederek, daha adil bir ekonomik düzenin kurulmasına eşsiz katkılar sunduğuna inandıklarını” dile getirdi.
Türkiye’nin Avrupa Konseyi’nden Türk Devletleri Teşkilatı’na kadar pek çok uluslararası kuruluş ile Gelişen 8 ülke (D-8), Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) ve Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ) gibi bölgesel kuruluşların kurucu üyesi olduğunu hatırlatan Erdoğan, Türkiye Cumhuriyeti’nin G-20 ve MIKTA’nın da aktif üye ülkelerinden birisi olduğunu belirtti. Türkiye Cumhurbaşkanı, “Ülke olarak Afrika Birliği ve ASEAN ile ortaklıklarının yanı sıra, Latin Amerika ve Karayıp Devletleri Topluluğu ile iş birliği mekanizmalarının da günbegün geliştiğini” oturumda aktardı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye Cumhuriyeti olarak, karşılık saygı ve kazan-kazan prensibi temelinde yakın münasebetler geliştirdikleri BRICS ailesi ile diyaloglarını geliştirme yönünde duruş göstereceklerini ve dostluklarını ilerletmeye de kararlı olduklarını vurguladı. “Küresel adil bir düzenin” ve kalkınmanın, sınırlar ötesi bir barış ortamı tesis edilmeden, huzur ortamı olmadan ve istikrar oluşturulmadan sağlanamayacağını belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Ortadoğu’da akan kan durmadıkça kalıcı bir istikrar sağlanmadıkça, ne ekonomik gelişmeden, ne kalkınmadan, ne güvenlikten, ne barıştan, ne de adaletten bahsedilemeyeceğinin” altını çizdi.
İsrail’in müdahaleleriyle sınırları son olaylarla iyice aştığını ileten Cumhurbaşkanı Erdoğan, ‘İsrail’in tam anlamıyla saldırgan bir tutum sergilediğini” ifade etti. “İsrail’in açıkça soykırım uyguladığını” belirten Recep Tayyip Erdoğan, tüm ülkelere Filistin’i resmi olarak tanıma çağrısında bulundu. Erdoğan, “1967 sınırları çerçevesinde başkenti Doğu Kudüs olan özgür, egemen, coğrafi bütünlüğü bulunan ve bağımsız bir Filistin Devleti kurulmadan bölgede kalıcı ve adil bir barışın da asla tesis edilemeyeceğini” de katılımcılara Zirve’de ifade etti.
İsrail Devleti’ne yönelik silah ve mühimmat desteklerinin engellenmesi yönünde Birleşmiş Milletler nezdinde bir girişim başlattıklarını belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Bu hususta siz değerli katılımcıların, BRICS Zirvesi’nde yer alan ülkelerin mutlaka desteklerini bekliyoruz” dedi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2024 BRICS Zirvesi’ndeki konuşmasını tüm katılımcılara ve orada temsilcisi bulunan devletlere teşekkürlerini ileterek sonlandırdı. Erdoğan’ın Zirve’deki bu konuşması katılımcılar tarafından da genel olarak takdirle karşılandı.
Sonuç
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan’ın bu konuşması ve Zirve’de gerçekleştirdiği ikili temasları -ki özellikle Rusya Devlet Başkanı Putin ile birebir görüşmesi- Türkiye Cumhuriyeti’nin BRICS üyesi olma konusunda istekli olduğunu kanıtlar niteliktedir. Rusya ile Türkiye’nin pek çok dış politik konu özelinde özellikle son dönemde uzlaşabilmesi de, BRICS Topluluğu ile Türkiye Cumhuriyeti Devleti arasında açıkçası Rusya’nın ve Devlet Başkanlığı yapan Vlodimir Putin’in bir nevi “köprü” görevi görebileceğini düşündürmektedir. Aynı şekilde, Rusya ve Çin’in siyasal nüfuzlarının ve tesirlerinin çok güçlü olduğu BRICS kanadı da, etkili bir bölgesel güç olan, siyasi, askeri, ekonomik, jeostratejik ve jeopolitik yönden birçok yüksek önemi bulunan, “Türkiye Cumhuriyeti’nin üyeliğine sıcak bakacaktır”. Kazan-kazan prensibi çerçevesinde Türkiye’nin BRICS üyeliği ihtimali bizce giderek güç kazanmaktadır.[3]
Sonuç itibarıyla batıya endeksli küresel politik ve iktisadi düzene uzunca bir süreden beridir eleştirel biçimde yaklaşım gösteren Türkiye ile BRICS Topluluğu’nun uzlaşması bağlamında ilerleyen süreç içerisinde Türkiye’nin de bu kuruluşa üyeliği gerçekleşebilecektir. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sn. Erdoğan’ın bu konuşması değerlendirildiğinde, Türkiye Cumhuriyeti’nin küresel barışa ve istikrara yüksek seviyede önem veren bir ülke olduğu tespiti rahatlıkla yapılabilir. Türkiye’nin, İsrail’e silah ve mühimmat akışlarını engellemeye yönelik BM nezdinde yürüttüğü girişim, bu barışçıl duruşunu desteklemektedir. Ayrıca Recep Tayyip Erdoğan’ın Zirve’de dile getirdiği “1967 sınırları temelinde bağımsız ve özgür bir Filistin Devleti” söylemi de dış politik bağlamda çok dikkat çekici ve hakkaniyete dayanan adil niteliğe sahiptir.
Cumhur Kartal YILDIZ
DİPNOTLAR
[1] Seda Gözde Tokatlı (2024), “BRICS+ KAZAN ZİRVESİ”, Uluslararası Politika Akademisi (UPA), Yayınlanma Tarihi: 25.10.2024, Erişim Tarihi: 26.10.2024, Erişim Adresi: https://politikaakademisi.org/2024/10/25/2024-brics-kazan-zirvesi/.
[2] Seda Gözde Tokatlı (2024), “BRICS+ KAZAN ZİRVESİ”, Uluslararası Politika Akademisi (UPA), Yayınlanma Tarihi: 25.10.2024, Erişim Tarihi: 26.10.2024, Erişim Adresi: https://politikaakademisi.org/2024/10/25/2024-brics-kazan-zirvesi/.
[3] Seda Gözde Tokatlı (2024), “BRICS+ KAZAN ZİRVESİ”, Uluslararası Politika Akademisi (UPA), Yayınlanma Tarihi: 25.10.2024, Erişim Tarihi: 26.10.2024, Erişim Adresi: https://politikaakademisi.org/2024/10/25/2024-brics-kazan-zirvesi/.
