Fransa Cumhurbaşkanı’nın bölgeye gelişine uzmanlar büyük ilgi gösterdiler. Burada, genel olarak, Avrupa Birliği’nin Güney Kafkasya ile ilgili politikasını değerlendirmek imkanından da konuşmak mümkündür. Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan’da yapılan görüşmeler gösterdi ki, Paris gerçekten de bölgede etkin olma niyetinde. Bunu hayata geçirmenin ise kolay olmayacağı kanaati oluştu. AB Güney Kafkasya`da çıkarları olan diğer jeopolitik güçleri dikkate almak zorundadır. Bu bağlamda Fransa Cumhurbaşkanı’nın bölge devletlerine yaptığı teklifler dikkatleri çekti.
Üç Komşu Ülke: Paris’in Yaklaşımındaki Farklar
Fransa Cumhurbaşkanı’nın Güney Kafkasya ülkelerine ziyareti birkaç açıdan ilgi doğuruyordu. Avrupa Birliği’nin en büyük devletlerinden birinin bölgeyle ilgili politikasının hususları önemlidir. Ukrayna olayları fonunda Avrupa’nın Güney Kafkasya’ya ne derecede önem verdiği de günceldir. Bunlardan başka, Paris’in bölgedeki bağımsız devletlerin herbiri ile işbirliğini nasıl kurmak istediğini belirlemekte fayda vardır.
Ziyaretin sonuçları teyit etti ki, Fransa bölgeye yeterince ilgi gösteriyor. Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan yönünde hassas tarafları olan siyaset yapıyor. Son zamanlarda jeopolitik ortamda gözlenen ciddi değişikliklerin Paris’in Güney Kafkasya politikasına etkisi vardır. Bunun yanı sıra, Fransa yönetimi bölgedeki ülkelerin oynadıkları jeopolitik rolü dikkate alarak hareket etmeye çalışıyor.
Bu açıdan Paris’in Azerbaycan’la somut alanlarda işbirliği hattını seçtiği net görünüyor. İki ülke arasında ticaret hacmi 2 milyar dolara yaklaşıyor. Fransa Cumhurbaşkanı’nın son ziyareti sırasında bu rakamı daha da artırma konusunda mutabakata varıldı. Paris’le Bakü enerji alanında işbirliği yapıyorlar ve bunu geliştirmek niyetindeler. F. Hollande`la İlham Aliyev bilim, tarım, ulaşım, gençlik ve spor alanlarını kapsayan önemli anlaşmalar imzaladı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı, Fransa ile ilişkileri şöyle özetledi: “Biz sizin gezinize çok büyük önem veriyoruz. Eminim, bu gezi Fransa-Azerbaycan dostluk ilişkilerinin gelişmesinde olumlu rol oynayacak ve bizim dostluğumuz devam edecektir. Bugün imzalanan belgeler bizim birçok alanlarda gelecek ortaklığımızı belirliyor” (bk. Fransa Cənubi Qafqazın ən aparıcı ölkəsi sayılan Azərbaycanla bütün sahələrdə əməkdaşlığı gücləndirmək niyyətindədir / “Azərbaycan” gazetesi, 14 Mayıs 2014).
Somut olarak, Fransa Azerbaycan’la işbirliğini genişletiyor. Bu, siyasi ilişkilerin gelişmesinden tutun, ekonominin modern alanlarının büyük çoğunluğunu içerir. Hatta atom enerjisi üretiminde Paris’in Bakü ile işbirliğine sıcak baktığı vurgulanıyor. Ermenistan medyası bu konuda titizlikle haberler yayınladı (bk. örn., Наира Айрумян. Франция будет строить АЭС не в Армении, а в Азербайджане / “Lragir.am”, 13 Mayıs 2014). Ermeniler, Fransa’nın Azerbaycan’a yüksek teknoloji vereceğinden endişe ediyorlar. Bunun fonunda ise Paris’in Erivan’ın atom enerjisi alanında işbirliği teklifine sessizlikle cevap verdiği ayrıca vurgulanıyor. Uzmanlar düşünüyorlar ki; Fransa, Rusya faktörü nedeniyle Ermenistan`la birçok alanlarda gerçek işbirliğine ilgi göstermiyor.
Bunlar gösteriyor ki, Fransa-Azerbaycan işbirliği somut bir içeriğe sahiptir ve yapılan programlara uygun ilerliyor. Burada işbirliği esas olarak sivil kıstaslara dayanılıyor. Örneğin, ekonomik ve enerji alanlarında iki ülke arasında somut projeler gerçekleştiriliyor. Paris’le Bakü siyaset ve güvenlik alanlarında da işbirliği yapıyorlar. Azerbaycan Cumhurbaşkanı bu konuda BM Güvenlik Konseyi`nde iki ülke arasında yoğun ilişkilerin olduğunu vurguladı (bk. “Azərbaycan” gazetesi, 14 Mayıs 2014).
F. Hollande`ın Ermenistan ve Gürcistan’da yaptığı görüşmeler biraz farklı bir manzarayı ortaya koyuyor. Ermeni medyası, bu konuda genellikle çelişkili haberler yayınladı. Sebebi şudur ki, F. Hollande`la S. Sarkisyan`ın görüşmesinde somut projelere değinilmedi. Esas olarak, Paris’in AB ile işbirliğinde Erivan’a hangi yardımı yapabileceği ve sözde “soykırım” konusunda Fransa’nın atacağı adımlar etrafında konuşuldu (bk. Визит Олланда в Ереван в день 100-летия Геноцида армян имеет “особый посыл” / “Regnum”, 13 Mayıs 2014).
Uzmanların dikkatini daha çok çeken ise Fransa Cumhurbaşkanı’nın AB-Ermenistan ilişkilerine verdiği değer oldu. F. Hollande, aslında gerçekleşmesi mümkün olmayan bir formülden söz etti: “Ermenistan Gümrük Birliği’nde kalarak AB’ye ortak üye olabilir” (bk. Олланд: Армении нужна ассоциация c ЕС, не мешающая ее членству в ТС / “Regnum”, 12 Mayıs 2014). Almanya’nın Erivan’daki Büyükelçisi de buna benzer görüş bildirdi.
Jeopolitik İşbirliği: Bazı Sorular Kalıyor
Fakat AB`nin diğer üst düzey yöneticileri ekonomik dayanağı olmayan ve aslında “diğer siyasi ortamda yerini bulmuş” bir ülke ile siyasi açıdan ortaklığın imkansızlığını vurguluyorlar. Ermeni uzmanların kendileri de konuya bu tür yaklaşımın saçmalığını itiraf ediyorlar (bk. Муса Микаелян. Если бы вместо Олланда была женщина / “1in.am”, 14 Mayıs 2014). Öyle anlaşılıyor ki, AB`ye üye olan bazı ülkeler Ermenilerin tamamen uzaklaşmaması ve ebediyen Rusya’nın etkisi altında kalmaması için ona yönelik belirli vaatler verirler. Gerçeklik ise onu gösteriyor ki, Ermenistan bu tekliflere yönelik hiçbir zaman net tavır sergilememiştir. Dolayısıyla, Avrupa’nın bu ülke ile somut işbirliği perspektifi henüz belirsizdir.
Fransa Cumhurbaşkanı`nı bu tür fikir söylemeye iten etkenler arasında Moskova’nın eski Sovyet mekanında faalleşmesi ciddi bir rol oynayabilir. Böylece Batı, Rusya’nın Güney Kafkasya’ya tam olarak hakim olmasını engellemeye çalışıyor. Meselenin bu yönü de tutarlı argümanlara dayanmamaktadır. Mesele şu ki, Ermenistan ekonomisini Moskova kontrol ediyor ve onun güvenliği de doğrudan Rusya ile bağlantılıdır.
Fransa Cumhurbaşkanı Gürcistan’da Ermenistan’dan farklı konulardan konuştu. Burada konu esasen ülkenin AB`ye ortak üyeliği oldu. Aynı zamanda, taraflar “Fransa’nın Gürcistan’da Gelişimi Ajansı”nı (AFD) ve Ekonomik Yardım ve İşbirliği Birliği’ni (PROPARCO) kurma konuda anlaşma yaptılar. Bazı küçük projelerin uygulanması ile ilgili ortak görüşe varıldı (bk. Президент Франции предсказал Грузии европейское будущее / “Коммерсантъ”, 13 Mayıs 2014 ve Франция и Грузия подписали несколько соглашений / “Regnum”, 14 Mayıs 2014).
Bazı uzmanların beklediğinin aksine, F. Hollande, Gürcistan’a Rusya konusunda tedbirli bir destek sözü verdi. Tiflis’in 2008 yılını hatırlatmasına karşılık olarak ise Fransız lider Moskova’nın askerlerini Abhazya ve Güney Osetya’dan hala geri çekmediğini hatırlattı. Görünen o ki, Avrupa Moskova’nın üzerine fazla gidemiyor. Dolayısıyla, Tiflis’e de Rusya ile ilişkileri yasallaştırmayı öneriyor (bk. Isabelle Lasserre. François Hollande apporte un soutien prudent à la Georgie / “Le Figaro”, 12 Mayıs 2014). Öyle görünüyor ki, Gürcistan Fransa’dan sadece tedbirli siyasi destek almayı başardı.
Fransa Cumhurbaşkanı’nın Güney Kafkasya’ya yolculuğunun somut içeriği onaylıyor ki, Batı’nın bölgeyle ilgili belli kaygıları var. Örneğin, Paris burada konumunun zayıflamasından endişeleniyor. İlginçtir ki, Avrupalılar artık siyasi ve askeri düzlemleri tercih etmiyorlar. Onlar daha çok ekonomi ve enerji alanlarında işbirliğini geliştirmekle, diğer yönleri geleceğe bırakıyorlar.
Böyle bir durumun ortaya çıkması, kuşkusuz son dönemlerde gözlenen jeopolitik süreçlerle bağlıdır. Batı, açıkça Rusya ile çatışmaya girmek istemiyor. Aynı zamanda, dolayısı ile eski Sovyet mekânı ülkeleri ile işbirliğini de güçlendirmeye çalışıyor. F. Hollande`ın yaptığı görüşmelerin içeriği gösteriyor ki, bölgede daha çok Azerbaycan’la ilişkilere öncelik veriliyor.
Fakat Fransa, Ermenistan’a olan münasebetini değiştirmek istemiyor. Sözde “soykırım” konusunda F. Hollande`ın tutumu bunu teyit ediyor. Şu ise o demektir ki, bölgeye ilişkin dengelerde ortada Batı’nın çifte standardı kalıyor. Bunun olumlu sonuçlar vermeyeceğini tahmin etmek mümkündür. Ayrıca diğer jeopolitik oyuncular çifte standardın yarattığı çelişkileri Batı`nin otoritesini düşürmek için kullanabilirler. Bu açıdan F. Hollande`ın Güney Kafkasya’ya yolculuğunun hangi olumlu sonuçları verebileceği yönünde görüş söylemek hayli zordur.
Kaynak: Newtimes.az
