BRIC ÜLKELERİ

BRIC veya BRIC ülkeleri deyimi, adını Brezilya, Rusya Federasyonu, Hindistan (India) ve Çin (China) gibi ekonomileri son yıllarda yüksek hızda büyüyen ülkelerin baş harflerinden alan bir ekonomi terimidir. Kimi analistler bu dörtlü gruba Güney Afrika’yı (South Africa) ekleyerek BRICS[1], kimileri ise Meksika’yı ekleyerek BRIMC[2] gibi benzer tabirler de kullanmaktadırlar. Hatta bir dönem Türkiye ekonomisinin istikrarlı olarak yüzde 10 dolaylarında büyümesi nedeniyle kimi ekonomistler tarafından (örneğin 2011 yılında RBS Gelişen Piyasalar Başekonomisti Tim Ash) Türkiye’yi kastederek T-BRIC tabiri de kullanılmıştır.[3] BRIC ülkelerinin ekonomi alanında son yıllarda dünya dengelerini bozar ölçüde ağırlık hissettirmeye başlaması, genelde siyasal alanda bunun ABD’nin nihai zaferiyle sona eren Soğuk Savaş sonrasında yeni bir çok-kutupluluk düzenine doğru gidişe işaret ettiği şeklinde yorumlanmaktadır. Bu yazıda BRIC ülkeleri hakkında bazı temel bilgi ve tartışmaları sizinle paylaşmaya çalışacağım.

BRIC ülkeleri ifadesi ilk olarak Goldman Sachs’ın baş ekonomisti Jim O’Neill tarafından 12 yıl önce 2001 yılında kaleme aldığı bir çalışma (Building Better Global Economic BRICs) ile literatüre sokulmuştu.[4] O’Neill, geniş coğrafyalara hükmeden (dünyanın % 25’i), büyük nüfusa sahip (dünyanın % 40’ı) ve çok zengin yer altı kaynakları bulunan bu dört ülkenin dünya ekonomisinde giderek büyüyen bir pay sahibi olacağını, dolayısıyla ekonomiye yön verilmesinde onlara daha fazla söz hakkı tanınması gerektiğini savunuyordu.[5] BRIC kelimesinin bu denli popüler olmasında en önemli etken; İngilizce brick (tuğla) kelimesini andırır biçimde bu tabiri yaratan ülkelerin yeni bir dünya ekonomik düzeni yaratacaklarına duyulan inanç bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nin dev yatırım bankası Goldman Sachs’ın ortaya attığı teze göre, bu ülkeler büyüme hızlarını korumaları durumunda 2050 dolaylarında dünyanın en büyük ekonomileri olacaklardır.[6] Hakikaten O’Neill’in öngördüğü şekilde 2001 yılından itibaren bu ülkeler, GSYH artışları açısından dünyanın en hızlı büyüyen ekonomileri arasında yer almıştır.[7]

 G7 ve Bric ülkelerinin 2000-2010 yılları arasında sıralanması

2009 yılında ABD’den başlayan ve tüm dünyaya yayılan ekonomik krizle beraber, BRIC ülkelerinin Avro-Atlantik ittifakı merkezli geleneksel güç dengelerini 2050’lere kalmadan çok daha kısa bir süre içerisinde değiştirebilecekleri tartışmaları dünya gündemine oturdu. Örneğin, yine Goldman Sachs tarafından hazırlanan bir raporda Çin’in 2030 dolaylarında ABD’yi gayrisafi milli hâsıla alanında geçebileceği iddia edilmiştir.[8] BRIC ülkelerinin siyasi liderliğini bugüne kadar Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin üstlenmiştir. Ülkesinde siyasi dengeleri tek başına kontrol altında tutmayı başaran Putin, dış politikada da BRIC ülkeleri arasında en sertlik yanlısı lider olarak dikkat çekmiş, özellikle Gürcistan’la 2008 yılında yaşanan Güney Osetya Savaşı’nda askeri gücünü de çekinmeden kullanabileceğini göstermiştir. Putin’in elini kuvvetlendiren Rusya’nın bir diğer önemli gücü de kuşkusuz ülkenin enerji kaynakları anlamında zenginliği ve boru hatları diplomasisi ile enerji yollarında hâkimiyet kurarak Avrupa ülkelerini ve çevre ülkeleri kendisine bağımlı kılmasıdır. BRIC ülkelerinden ekonomi ve nüfus anlamında çok ağır basan Çin Halk Cumhuriyeti ise 2010 yılına kadar dış politikada mahcup bir görüntüde olmasına karşın, son 3 yıldır çok ciddi bir atılım içerisindedir ve ilk kez Batı’ya karşı kaslarını göstermeye başlamıştır. Rusya ve Çin’in Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde Suriye konusunda ABD’nin herhangi bir atılım yapmasına imkân vermemesi, bu ülkelerin Batı planlarında öncelikle yer aldığı görülen Suriye ve İran konularında ciddi bir direnç gösterdiklerini ispatlamaktadır. Çin’in son dönemde Orta Doğu ve Afrika’da ilk kez sahada yer almaya başlaması, Atlantik ittifakının önemli bir üyesi olan Türkiye ile ekonomik ilişkilerini geliştirmeye çalışması da dikkat çekicidir. BRIC ülkelerinden Çin ve Rusya’nın Şanghay İşbirliği Örgütü’nde de işbirliği içerisinde olduğu unutulmamalıdır. BRIC’in diğer iki üyesi Brezilya ve Hindistan da son yıllarda ekonomi ve teknoloji anlamında ciddi gelişim içerisindedir ve siyaseten de geçmişe nazaran daha istikrarlı bir grafik yakalamışlardır. Hindistan’ın bilişim sektöründe yakaladığı muazzam ilerleme ve Brezilya’nın ekonomik gelişimine paralel olarak dünya siyasetinde ön plana çıkması (2016 Olimpiyatlarını da bu ülke düzenleyecektir), bu ülkelerin de ciddi sorunlarına rağmen parlak bir gelecekleri olabileceklerine dair önemli işaretlerdir.

Goldman Sachs’ın büyüme tahminleri

Batı ittifakının bir üyesi olan Türkiye de, Batı karşısında siyasal anlamda daha güçlü durabilmek ve buradan gelen ve kendi ulusal çıkarlarına karşı olan her talebe boyun eğmemek için, muhakkak ki BRIC ülkeleriyle olan ekonomik münasebetlerini geliştirmek zorundadır. Ancak bunun için öncelikle uzun yıllar adeta Batı’nın demirperdesinde yaşamış olan Türkiye’nin dünyaya açılmaya ve bu ülkeleri tanımaya ihtiyacı vardır.

Dr. Ozan ÖRMECİ