SLOVAKYA’DA CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİNE DOĞRU

Avrupa’nın küçük ve şirin ülkelerinden biri olan Slovakya’da, ikinci ve son dönemine giren mevcut Cumhurbaşkanı  Ivan Gašparovič’in yerine seçilecek kişiyi belirleyecek olan 2014 Başkanlık seçimleri, 15 ve 29 Mart 2014 tarihlerinde iki dereceli olarak yapılacak. Bu yazıda Slovakya Başkanlık seçimlerini mercek altına alacağım.

Çekoslovakya’nın ikiye ayrılmasının ardından 1 Ocak 1993’te bağımsızlığını kazanan Slovakya, parlamenter demokrasiyle yönetilen bir Cumhuriyettir.[1] Slovakya bağımsızlığını kazanmasının ardından Batı bloğu yönünde bir stratejik tercih yapmış ve 29 Mart 2004’te NATO’ya, 1 Mayıs 2004’te Avrupa Birliği’ne, 1 Ocak 2009’da da euro (avro) bölgesine dâhil olmuştur.[2] Slovakya’da Cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından 5 yıl için seçilmektedir. Hâlihazırdaki Cumhurbaşkanı, 21 Mart 2009 tarihinde yapılan seçimde ikinci defa bu göreve seçilen Ivan Gašparovič’dir.[3] Bu göreve 2. kez seçilen ilk Cumhurbaşkanı olan Gašparovič’in ardından Slovakya’nın başına kimin geçeceği ise büyük bir merak konusudur. Müteakip Cumhurbaşkanlığı seçimleri daha önce belirtildiği gibi 2014 yılı Mart ayında yapılacaktır. Ülkede son yapılan genel seçimlerden % 44,41’lik oy oranıyla birinci parti olarak çıkan Sosyal Demokrat SMER-SD (Yön-Sosyal Demokrat Partisi), Slovakya’da tek başına iktidar olmuştur. Başbakan Robert Fico liderliğindeki partinin 150 koltuklu Ulusal Meclis’te 83 milletvekili bulunmaktadır.[4]

Mart ayında yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin en iddialı adayı, şu an Başbakanlık görevinde bulunan 1964 doğumlu sosyal demokrat politikacı Robert Fico’dur. Daha önce de 2006-2010 yılları arasında ülkesinde Başbakanlık yapmış olan Fico, 2012 genel seçimlerinin ardından bir kez daha bu görevi üstlenmiş, ülkesinde tanınan ve sevilen bir politikacıdır.[5] Cumhurbaşkanlığı seçimleri için adaylığını 2013 yılı sonlarında açıklayan[6] Fico, komünistlikten gelme sosyal demokrat bir politikacıdır. Fico’nun dış politikada ülkesinin Sırbistan ve Rusya Federasyonu ile ilişkilerini güçlendirmesi ise kimi çevrelerde tepki yaratmaktadır.[7] Fico’nun eleştirildiği bir diğer konu ise, Macaristan karşıtı sert söylemleriyle bilinen milliyetçi Slovak politikacı Ján Slota ve onun Slovak Milliyetçi Partisi’ne 2006 seçimleri sonrasında kurulan koalisyon hükümetinde yer vermesidir.[8] Daha önce ateist olduğunu açıklayan Fico, 2014 yılında yapılan son röportajlarında ise kendisini “Katolik” olarak tanımlamıştır.[9] Fico’nun özel hayatı da zaman zaman ülkesinin medyasında yer almaktadır. Kendisi gibi bir hukukçu ve akademisyen olan Svetlana Ficová ile 1988’den beri evli olan Fico’nun, 2013 yılında sekreteriyle arabada kucaklaşırken görüntülenmesi Slovakya’da çeşitli tartışmalara neden olmuştur.[10] Fico seçimlere favori aday olarak girmektedir ve seçimleri kazanması kimse için sürpriz olmayacaktır. Ancak seçimleri ilk turda kazanması (% 50’nin üzerinde oy alması gerekiyor) beklenmemektedir, zira tüm anketler Fico’nun oy oranlarının % 40 dolaylarında olduğunu göstermektedir.[11]

Fico ünlü Slovak model Eva Martinkova ile

Merkez soldaki Fico’nun karşısında ise merkez sağın dağınık bir görüntü sergilemesi dikkat çekmektedir. Ortak bir Cumhurbaşkanı adayı bulmak için Halk Platformu adlı üçlü bir seçim ittifakı kurmaya çalışan merkez sağdaki üç büyük parti, henüz ortak bir isim üzerinde uzlaşamamıştır.[12] Halk Platformu’nu oluşturan partilerden ikisi; 2012 genel seçimlerinde % 8,82 oy alarak 2. parti olan Hıristiyan Demokrat Hareket (KDH) ve % 6,89 oy alarak 4. parti olan Köprü Partisi (Most-Híd), 2013 ortalarında KDH milletvekili ve Ulusal Meclis Başkanı Pavol Hrušovský’i aday göstermek konusunda anlaşmışlardır.[13] Ancak Halk Platformu’nun üçüncü ayağı ve 2012 genel seçimlerinde % 6,09 oyla 5. parti olmuş Slovak Demokratik ve Hıristiyan Birliği (SDKÚ-DS), Iveta Radičová’nın aday olma umuduyla Hrušovský’in adaylığını desteklememiştir.[14] Pavol Hrušovský tecrübesiyle dikkat çeken bir isim olmasına karşın, Slovak analist Miroslav Kusy’nin ifadesiyle bürokratik tipte ve karizma yoksunu bir isim olduğu için sağın tek adayı olsa bile seçimleri kazanamaz.[15] 2012 genel seçimlerinde % 5,88 oyla 6. parti olmuş Özgürlük ve Dayanışma Partisi (SaS) ise seçimlerde milletvekilleri Peter Osuský’i destekleyeceklerini duyurmuştur.[16] Slovak analist Grigorij Mesežnikov’a göre Osuský, küçük bir partiyi temsil ettiği ve fazla karizmatik olmadığı için seçimleri kazanma şansı yoktur.[17]

Seçimlerde Fico dışında en çok dikkat çeken aday ise girişimci-işadamı Andrej Kiska’dır.[18] Kiska’nın bazı anketlerde oy oranının yüzde 20’leri bulduğu görülmektedir.[19] Grigorij Mesežnikov’a göre hayır işleri yapması nedeniyle ülkesinde sevilen ve oldukça karizmatik bir profil sergileyen Kiska’nın en büyük dezavantajı ise yeni bir yüz olarak seçmen tarafından fazla bilinmemesidir.[20] Yine de Fico dışında 2. tura kalması muhtemel adayın Kiska olması beklenmelidir.

Andrej Kiska

Seçimlerde iddialı olabilecek bir diğer aday ise, anketler oy oranları yüzde 12’leri bulan 1989 Kadife Devrim’in liderlerinden olan Slovak aktör[21] ve politikacı Milan Kňažko’dur.[22] Genç adaylardan Radoslav Procházka ve entelektüel bir isim olan Ján Čarnogurský ise analistlere göre seçimlerdeki diğer önemli adaylar olarak sayılabilir.[23] Ancak bu adayların 2. tura kalması zor gözükmektedir.

Son tahlilde ilk turunda 15 adayın yarışacağı Slovakya Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sonucunda Robert Fico ve Andrej Kiska’nın 2. tura kalmaları ve 2. turda büyük bir sürpriz olmadığı sürece Fico’nun Cumhurbaşkanı seçilmesi beklenmelidir.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ