ERDOĞAN’IN AZERBAYCAN GEZİSİ

30 Mart 2014 yerel seçimlerinde partisinin oy kaybına uğramasına rağmen sandıktan birinci çıkmasıyla moral toplayan Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, seçimler sonrasındaki ilk gezisini Azerbaycan’a gerçekleştirdi.[1] Bu yazıda Erdoğan’ın Azerbaycan gezisini ele alacağım.

Erdoğan’ın ilk yurtdışı gezisiyle ilgili ilk söylenmesi gereken husus, ziyaret için Azerbaycan’ın seçilmiş olmasının önemi ve simgesel anlamıdır. Bilindiği üzere küresel ve bölgesel ölçekte gücü olan ülkelerin seçimleri yalnızca kendi ülkeleri için değil, kendileriyle yoğun ilişkileri olan diğer bölge ve dünya ülkeleri için de önemlidir. Tüm sorunlara karşın, Türkiye seçimlerine dünya medyasının gösterdiği ilgi de bunun ispatıdır. Seçimler sonrasında Erdoğan’ın ilk ziyaret edeceği ülkeyi Azerbaycan olarak seçmesi de, son yıllarda siyasal, ekonomik ve kültürel ilişkileri hızla gelişen ve geçmişte içi pek doldurulamayan “tek millet, iki devlet” sözünün hakkını vermeye başlayan iki ülkenin gelecek projeksiyonları açısından da birbirlerine verdiği önemin göstergesidir. Yakın bir gelecekte Türkiye’de Başbakan değişikliği yaşandığında bile bu durumun artık bir gelenek haline gelmesi muhtemel gözükmektedir. Zira Avrupa Birliği yolu tıkanan ve komşularıyla çeşitli sorunlar yaşayan Türkiye için ilişkilerin en sorunsuz devam ettiği ülke Azerbaycan olarak gözükmektedir.

Erdoğan Bakü’ye yaptığı bir günlük çalışma ziyaretinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le bir araya gelmiştir. Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Zagulba Sarayı’nda gerçekleşen görüşme sonrasında iki ülke devlet başkanları ortak bir basın toplantısı düzenlemiştir. Toplantıda öne çıkan hususlara göz atmak gerekirse, ilk öne çıkan konunun; son yıllarda Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı, Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı, Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu ve Trans Anadolu Projesi – TANAP’la somutlaşan artan ekonomik ilişkiler ve enerji politikalarının hatırlatılarak, ikili ilişkilerde yeni bir güven tazelenmesi olduğu vurgulanmalıdır. Basın toplantısından anlaşıldığı kadarıyla bu enerji ve ulaşım alanındaki işbirlikleri, savunma sanayi alanında da giderek derinleşecektir.

Erdoğan-Aliyev ortak basın toplantısı

Gezide öne çıkan ikinci husus ise, Dağlık Karabağ sorunu ve işgal altındaki Azerbaycan toprakları meselesi olmuştur. Böylelikle daha önce Türkiye-Ermenistan arasında imzalanan protokollerle gündeme gelen Türkiye-Ermenistan yakınlaşması ve sınır kapısının açılması konusunun, Ermenistan’ın Dağlık Karabağ ve işgal altındaki Azerbaycan topraklarını terk etmesi şartına bağlı olduğu hatırlatılmıştır. “Bugün Karabağ meselesini görüşme fırsatımız oldu. Bizler bugüne kadar nasıl bir kararlı tutum içerisindeysek bundan sonra da bu tutumdan taviz vermeyeceğiz. Özellikle ekranları başında bizi izleyenlerin bilmesini istiyorum. Bize yapılan ev sahipliğine, özellikle basın mensuplarına da kalbi şükranlarımı sunuyorum.” şeklinde konuşan Erdoğan’ın, seçimler sonrasında Bakü’de moral topladığı gözlemlenmiştir.[2] Bu konuşmanın Ermenistan’la ilişkiler konusunda hassas olan Bakü’den de destek gördüğünü belirtmek gerekir.

Gezide öne çıkan üçüncü bir konu ise; son dönemde Türkiye iç siyasetinde Başbakan Erdoğan ve yakın çevresine yönelik yolsuzluk iddialarını ortaya çıkaran ve Erdoğan’ın otoriter eğilimlerine eleştiri getiren Fethullah Gülen cemaatiyle ilgiliydi. Azerbaycan’da da 20’nin üzerinde okul ve dershanesinin olduğu belirtilen Gülen cemaati hakkında Aliyev’e özel bir dosya getiren ve bu okullara yönelik önlem alınmasını isteyen Erdoğan’ın talebine Azerbaycan’ın nasıl karşılık vereceği ilerleyen günlerde ortaya çıkacak.[3] Aliyev’in ortak basın toplantısında kendisine sorulan soruyu, “Kardeşlerimizle görüşürüz. Müttefikiz, kardeşiz. İlişkilerimize zerre kadar zarar verecek adımı biz kabul etmiyoruz, imkan vermiyoruz, vermeyeceğiz. Biz kardeşiz dostuz. Biz birbirimizin yanındayız. Biz birbirimizle, kardeşlerimizle böyle olmalıyız. Biz de böyle kardeşlerdeniz.” diyerek cevaplandırması bu konuda henüz net bir kararın alınmadığı düşüncesini akıllara getirdi.[4] Ancak Türkiye’deki bazı gazeteler ve haber siteleri bu cevabı “Aliyev’den cemaat okullarının kapatılacağı sinyali” şeklinde yorumlamayı tercih ettiler.[5]

TANAP

Bu gezide Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin geleceğine dair yeni bazı konuların da ele alındığı düşünülebilir. Zira Kıbrıs ve İsrail merkezli yeni doğalgaz kaynaklarının keşfi ile bu kaynakların Türkiye üzerinden Avrupa’ya arzı, Ukrayna’da Rusya ile karşı karşıya gelen Avrupa Birliği ve genel olarak Batı dünyası açısından önemli bir konu haline gelmiştir. Bu enerji kaynaklarının TANAP hattına bağlanması ilerleyen yıllarda mümkün gözükmektedir. Her ne olursa olsun, birbirini çok seven toplumlar sayesinde Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin gelecek potansiyeli hayli yüksek gözükmektedir.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ