Birkaç gün önce Tiflis’te Azerbaycan, Türkiye ve Gürcistan Devlet Başkanlarının tarihi bir görüşmesi gerçekleşti. Buna “Tiflis Zirvesi” de deniliyor. Orada bölgesel ve küresel ölçekte önemi olan konular ele alındı, önemli anlaşmalar sağlandı. Her üç Devlet Başkanı da gözden geçirilen konularda hemfikir olduklarını beyan ettiler. Onlar temel prensip olarak karşılıklı ve yararlı işbirliğini seçtiklerini belirttiler. Bölgesel ve küresel düzeyde yaşanan siyasi süreçlere ilişkin görüşlerini belirttiler. Uzmanlar bu tür işbirliği formatının perspektifini yüksek değerlendiriyorlar.
Faydalı İşbirliğinden Entegrasyona: Yeni Model
6 Mayıs 2014, Güney Kafkasya’nın tarihinde ayrıca kaydedilebilir. Aynı gün Azerbaycan, Türkiye ve Gürcistan Devlet Başkanları modern dünya için örnek sayılabilecek anlaşmalara nail oldular, işbirliğinin stratejik yönlerini eşit ortaklar gibi değerlendirdiler. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Zirve ile ilgili yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Diyebilirim ki, şu anda bu üçlü format, sadece bölgede değil, dünya çapında büyük ilgi uyandırıyor. Bu, aslında, nadir bir formattır. Çünkü burada üç bağımsız devlet artık eşit ilişkileri – karşılıklı çıkar ve birbirine saygı temelinde modern, medeni, halklarımızın çıkarlarına cevap veren ilişkileri kurmuştur. Ben düşünüyorum ki, bu deneyim başka ülkeler için de cazip olabilir” (bkz.: Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə prezidentləri mətbuata bəyanatlarla çıxış etmişlər / AzərTAc, 6 Mayıs 2014).
Bu fikirlerde Tiflis Zirvesi görüşünün mahiyeti ve içeriği öz şekilde ifade edildi. Etkinliğin sırf işbirliğine, bölgesel entegrasyona, ekonomik ilişkilerin üst düzeye kaldırılmasına ve dünyanın enerji güvenliğinin teminine hizmet etmesi tarihi önemi olan bir konudur. İlginçtir ki, birkaç saatlik görüşmelerde Cumhurbaşkanları oldukça geniş alanları kapsayan, özel jeopolitik anlam taşıyan ve stratejik nitelikteki anlaşmalar elde ettiler. Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan Devlet Başkanları tüm konularda ortak konuma geldikleri hakkında fikir belirttiler. Bu, tam manasıyla Güney Kafkasya’da yeni cazibe merkezinin oluşması anlamına geliyor.
Bu konuda Cumhurbaşkanı Abdullah Gül yaptığı açıklamada iki kez görüş bildirdi. Kardeş ülkenin lideri söyledi: “Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan arasındaki bu coğrafi eşitlik Güney Kafkasya bölgesinde çok büyük bir cazibe merkezi yapmaktadır… Bu üç ülkenin samimi, yakın ilişkileri ve işbirliğini bölgeyi bir cazibe merkezine dönüştürmektedir ve bu cazibenin de gücü gittikçe artmaktadır” (bkz.: önceki kaynağa).
Karmaşık bir bölgede işbirliğine hizmet eden jeopolitik çekicilik merkezinin oluşumu çok önemli bir olaydır. Bu bağlılıkta Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın vurguladığı gibi, bu model tüm dünya için örnek olabilir. Meselenin özü şudur ki, şu anda faaliyet gösteren bölgesel ve küresel ölçekli kurumlarda belli sorunlar var. Onlar birilerinin özel çıkarlarına göre başkaları ile samimi davranmaması, “çifte standart” politikası yürütmesi gibi hallerden meydana gelir. Azerbaycan, Türkiye ve Gürcistan üçlüsü ise sadece karşılıklı fayda sağlayan projelere imza atıyor.
Meselenin diğer önemli yönü bu üçlüğün işbirliğinin dünya çapındaki süreçleri etkileyebilmesi ile ilişkilidir. Zirve gösterdi ki, Bakü, Ankara ve Tiflis enerji güvenliği ve ulaşım alanlarında küresel düzeyde önemi olan programlar hayata geçirmekte kararlı konuma sahiptirler. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bu konuda çok güzel fikirler söyledi. O dedi: “Bugün burada yapılan görüşmeler ve tartışmalar dünya ve Avrupa için büyük önem taşıyor. Özellikle, enerji güvenliği ile ilgili konular bugün dünya çapında en önemli konular olarak biliniyor. Dünya gündeminin neredeyse birinci yerindedir. Üç ülke kendi enerji güvenliğini tam olarak temin etmiştir. Bu, bizim işbirliğimizin güzel sonucudur. Gelecekte bizim üç ülkemiz Avrupa’nın enerji güvenliğini sağlayacaktır” (bkz.: önceki kaynağa).
Bunun somut örneği “Şahdeniz – 2”, Trans-Anadolu ve Trans-Adriyatik gaz hatlarının yapılmasıdır. Bu projelere Azerbaycan ve Türkiye 45 milyar dolar yatırım yapacak. Yeterince büyük bir iştir. Gürcistan Cumhurbaşkanı bunların “Hazar, Karadeniz ve Akdeniz`i birleştiren oldukça önemli projeler” olduğunu vurguladı. Gül ise TANAP`ın bölgenin jeopolitik önemini ortaya çıkardığını kaydetti (bkz.: önceki kaynağa).
Güvenlik: Jeopolitik Ve Ekonomik Faktörün Sentezi
Öyle görünüyor, her üç devlet gerçekleştirilen projelerin ekonomik getirisinin yanı sıra, jeopolitik önemini de çok güzel algılıyor. Bu o demektir ki, artık Güney Kafkasya’da yeni güç merkezi oluşuyor ki, temel amacı barış, ekonomik işbirliğidir. İlginçtir ki, Tiflis Zirvesi`nin katılımcıları başka devletlerin de onlara katılabileceğini söylüyor. Bu, ilkesel bir husustur. Çünkü burada geniş bir jeopolitik mekanda verimli işbirliğini sağlayan ciddi örgütün oluşumu imkanlarının olmasından söz ediyoruz.
Bu formatın bütün eski Sovyet coğrafyasında başarılı olabileceğine güven fazladır. Mümkündür ki, bu üçlüye yeni devletler de katılsın. Ancak itiraf edilmelidir ki, Ermenistan gibi saldırgan ülke böyle bir örgütün güclenmesine sıcak bakmıyor. Mesele sadece onun Azerbaycan’la çatışma durumunda olmasında değildir. Azerbaycan, Türkiye ve Gürcistan, Tiflis Zirvesi’nde Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü desteklediklerini beyan ettiler. Bu ise Erivan’ın konumuna uygun değildir. Ermeniler Kırım’ın işgalini tanımaya üstünlük verdi. Bunun nedeni açıktır. Bu açıdan uluslararası hukuk çerçevesinde faaliyet gösteren kurumlar Ermenistan’ın işine gelmiyor.
Bunlar Güney Kafkasya’da Ermenistan’ın herhangi alternatif bir kurum oluşturması yönünde adım atmasına götürebilir mi? Düşünmüyoruz ki, Erivan bunu yapabilsin. Fakat Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan`ın işbirliğinin gelişmesine engel olmaya çalışacağı tamamen beklenen bir durumdur. Yani bu bağlamda Ermenistan yıkıcı bir rol oynayabilir. Meselenin bu tarafı bölgenin güvenliğinin temini için Ankara, Bakü ve Tiflis’in ortak çabalar göstermesi zaruretinin oluştuğunu teyit ediyor.
Aslında, Tiflis’te Devlet Başkanları bunu dikkate aldıklarının işaretini verdiler. Gürcistan Başkanı Giorgi Margvelaşvili yaptığı açıklamada vurguladı: “Biz Hazar, Karadeniz ve Akdeniz`i birleştiren oldukça önemli projeler dahil olmak üzere bu işbirliğinin genişletilmesi hakkında konuştuk. Tüm bunlar bölgenin istikrarının garantisidir. Biz vurguladık ki, bölge daha sabittir ve ülkelerimiz daha fazla istikrara ulaşmaktan yanadır. Ülkelerimizin yöneticileri bu sürece katkıda bulunmaya hazır olduklarını bildirdiler. Bizim politikamız, bizim hirsimiz işte budur (bkz.: önceki kaynağa).
Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan’ın bölgenin güvenliğine ekonomik ve enerjik projeler bağlamında yaklaşımları oldukça önemli faktördür. Sır değil ki, şu aşamada hatta büyük devletler güvenliği başkalarının çıkarlarını gözetmeden sağlamaya meyillidirler. Böyle konum daima çelişkilerin oluşmasına ve bölgesel ölçekte ihtilaflara sebep oluyor. Günümüzde dünyanın çeşitli bölgelerinde görülen çatışmalar bunu teyit ediyor. Tiflis Zirvesi`nin katılımcıları ise amaçlarının esasına karşılıklı çıkar sağlayan işbirliğini koyuyorlar. Bu anlamda Hazar, Karadeniz ve Akdeniz`in birleştirilmesi dev bölgesel işbirliği programının uygulanması demektir. Bu sürecin yeni umut verici ve demokratik ilkelere dayalı uluslararası örgütün oluşmasına olanak sağlaması tamamen beklenen durumdur.
Bütün bunlar Güney Kafkasya’da çok etkili olabilecek bir girişimin meydana geldiğini göstermektedir. Azerbaycan, Türkiye ve Gürcistan bölgede karmaşık olan jeopolitik dinamiğe somut içerik verme yönünde önemli adım atmışlardır. Buna komşu devletlerin nasıl tepki vereceğini söylemek zor. Rusya, İran, Ermenistan ve Orta Asya devletlerinin kendi çıkarları olduğunu inkar etmek olmaz. Ancak o da bir gerçektir ki; Bakü, Ankara ve Tiflis her bir devlet için uygun olabilen işbirliği modeli öneriyorlar. Bu açıdan şartlı olarak “üçlü” şeklinde adlandırılan bu ülkelerin yarattıkları format, Güney Kafkasya’nın yeni cazibe merkezidir.
Kaynak: Newtimes.az
