Kafkasya’nın en gerilimli yerlerinden olan Azerbaycan-Ermenistan sınırında son birkaç gündür hareketli anlar yaşanıyor. Azerbaycan Savunma Bakanlığı’ndan önceki gün yapılan açıklamada, gece saatlerinde Ağdam ve Terter bölgesinde Azerbaycan mevzilerine yaklaşmaya çalışan Ermeni keşif ve sabotaj birliklerinin tespit edildiği ve bunun üzerine çatışma çıktığı bildirildi.[1] Şiddetli çatışma sonrasında Ermeni askerlerin kayıp vererek geri çekildikleri, Azerbaycan ordusundan da kayıpların olduğu belirtildi. Bakanlıktan kayıp sayısıyla ilgili bilgi verilmezken, Azerbaycan APA haber ajansı çatışmalarda 9 Azerbaycan askerinin şehit edildiğini duyurdu.[2] Azerbaycan Savunma Bakanlığı’ndan APA haber ajansına bugün (2 Ağustos 2014) yapılan açıklamada ise, önceki gün sınırda Ermeni birliklerinin 73 defa ateşkes ihlali yaparak Azeri birliklerine ateş açtığı, bunun üzerine kendilerine karşılık verilerek Ermeni birliklerinin püskürtüldüğü belirtildi.[3] Azerbaycan basınında Ermenilerin 51 asker kaybının olduğu ifade ediliyor.[4] Ermenistan Savunma Bakanlığı ise olaylardan Azerbaycan ordusunu sorumlu tutuyor.[5] ABD Dışişleri Bakanlığı da olaylar üzerine endişelerini belirten bir açıklama yaptı.[6] Türkiye’nin sessizliği ise dikkat çekiyor.
Sınırda yıllardır devam eden küçük çaptaki çatışmaların son günlerde yoğunlaşması dikkat çekiyor. Bu noktada ise, Rusya Federasyonu’nun uydusu görünümündeki bir ülke olan Ermenistan’ın tavrında Rusya’nın Azerbaycan’ın bağımsız dış politikasına yönelik tepkilerinin etkili olduğu düşünülebilir. Rusya’nın gelecek sene ilan edeceği Avrasya Ekonomik Birliği’ne katılma niyetinin olmadığı bilinen ve Avrupa Birliği ile son dönemde siyasi ve ekonomik yakın ilişkiler geliştirmeye başlayan Azerbaycan’a yönelik Rusya’nın bir süredir olumsuz tavır takınmaya başladığını düşünenler hiç de az değil. Türksam adlı Türkiye merkezli düşünce kuruluşunun kurucu Başkanı ve Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Iğdır milletvekili Sinan Oğan’a göre de; sınırda yaşanan bu çatışmaların, Batı’nın Ukrayna krizi sonrasında ciddi ekonomik izolasyonlarına maruz kalan Rusya’nın sıkıştığı bir dönemde yaşanması tesadüfî değil. Zira saldırı bölgesi iki gün önce Ermenistan Savunma Bakanı tarafından teftiş edilmiş ve birkaç gün önce de Gümrü’deki Rus Askeri Üssü’nde Rus ve Ermeni askerler ortak tatbikat yapmışlardır.[7] Oğan’a göre; “Rusya Ermenistan’ı kışkırtarak bölgeyi savaş alanına çevirebileceğini göstermek istemektedir. Zira bölgede Azerbaycan ile Ermenistan arasında çıkabilecek bir savaş Türkiye’yi de içerisine çekebilecek bir potansiyele sahiptir. Bu durumda Batının Rusya ile ilişkileri tanzimlemede daha hassas davranacağını söylemek mümkündür. Hem Malezya Havayollarına ait uçağın düşürülmesinde Rusya’nın suçlanması ve hem de Ukrayna’daki ayrılıkçıların açık bir şekilde Rusya tarafından desteklenmesi Rusya’yı bölgede iyice yalnızlaştırmıştır. Rusya şimdilik bir çıkış yolu aramaktadır ve bunun için Ermenistan saldırılarını koz olarak kullanılmaktadır.”[8]
Sonuç olarak Azerbaycan’ın bağımsız dış politikasının son dönemde dünyada iyice yalnızlaşmaya başlayan Putin rejimini korkuttuğu ve nüfus ve askeri güç olarak Azerbaycan’ın çok gerisinde olan Ermenistan’ın Rusya’ya güvenerek böyle bir çatışma riskine girdiği tespiti gayet yerinde gözükmektedir. Ancak bu noktada Rusya’nın algılayamadığı ya da algılamak istemediği şey; Azerbaycan’ın dış politikasının Rusya karşıtı ya da Batı yanlısı değil, ulusal çıkarlar temelinde şekillendiği gerçeğidir. Rusya’nın bu aşamada kendisine sorması gereken soru ise, neden “yakın çevre”sindeki eski müttefik ülkelerin bile kendisine artık tam anlamıyla güvenmediği olmalıdır. Bu sorunun cevabı ise Rusya’nın 2008’de Gürcistan’ın, 2014’te de Ukrayna’nın toprak bütünlüğü aleyhindeki tutumlarıdır. Rusya’nın bu tavrını sürdürmesi halinde Azerbaycan ve Türkiye ile ilişkilerinin olumsuz bir döneme gireceğini söylemek ise gerçekçi bir değerlendirme olacaktır.
Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] “Ermenistan sınırında çatışma: 9 Azeri asker hayatını kaybetti”, Mynet, Erişim Tarihi: 02.08.2014, Erişim Adresi: http://www.mynet.com/haber/dunya/ermenistan-sinirinda-catisma-9-azeri-asker-hayatini-kaybetti-1379909-1.
[2] “Ermenistan sınırında çatışma: 9 Azeri asker hayatını kaybetti”, Mynet, Erişim Tarihi: 02.08.2014, Erişim Adresi: http://www.mynet.com/haber/dunya/ermenistan-sinirinda-catisma-9-azeri-asker-hayatini-kaybetti-1379909-1.
[3] “Ceasefire violated 73 times within a day”, News.az, Erişim Tarihi: 02.08.2014, Erişim Adresi: http://news.az/articles/karabakh/90818.
[4] Sinan Oğan (2014), “Karabağ’da Olası Bir Savaşa Ne Kadar Hazırlıklıyız?”, Türksam, Erişim Tarihi: 02.08.2014, Erişim Adresi: http://www.turksam.org/tr/makale-detay/1149-karabag-da-olasi-bir-savasa-ne-kadar-hazirlikliyiz.
[5] “Armenia’s Defense Ministry urges Azerbaijan to stabilize situation on border”, News.am, Erişim Tarihi: 02.08.2014, Erişim Adresi: http://news.am/eng/news/222128.html.
[6] “U.S. Department of State Statement On July 31”, Lragir, Erişim Tarihi: 02.08.2014, Erişim Adresi: http://www.lragir.am/index/eng/0/politics/view/32807.
[7] Sinan Oğan (2014), “Karabağ’da Olası Bir Savaşa Ne Kadar Hazırlıklıyız?”, Türksam, Erişim Tarihi: 02.08.2014, Erişim Adresi: http://www.turksam.org/tr/makale-detay/1149-karabag-da-olasi-bir-savasa-ne-kadar-hazirlikliyiz.
[8] Sinan Oğan (2014), “Karabağ’da Olası Bir Savaşa Ne Kadar Hazırlıklıyız?”, Türksam, Erişim Tarihi: 02.08.2014, Erişim Adresi: http://www.turksam.org/tr/makale-detay/1149-karabag-da-olasi-bir-savasa-ne-kadar-hazirlikliyiz.
