1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra bağımsızlığını ilan eden Kuzey Avrupa ülkelerinden olan Letonya, 2004 yılında Avrupa Birliği ve NATO’ya üye olarak Batı yönelimini güçlü ve sağlam bir temel oturtmayı başarmıştır. Doğu Avrupa’da Baltık Denizi kıyısında ve Estonya ile Litvanya arasında yer alan ülke, 4 Ekim 2014 tarihinde parlamento seçimlerine sahne olacaktır. Bu yazıda Letonya siyasal sistemi ve 2014 parlamento seçimleri hakkında size kısa bilgiler vereceğim.
Parlamenter demokrasiye dayalı bir yönetim sistemi olan Letonya’da, siyasi otoritenin başı Cumhurbaşkanı’dır. Cumhurbaşkanlığı görev süresi dört yıldır.[1] Letonyalı bir işadamı ve politikacı olan ve 1993-2004 yılları arasında ülkesinde Başbakanlık yapmış Andris Bērziņš, 2 Haziran 2011 tarihinde ülkenin yeni Cumhurbaşkanı seçilmiştir.[2] Letonya anayasası uyarınca; Cumhurbaşkanı uluslararası ilişkilerde devleti temsil eder, Letonya’nın diplomatik temsilcilerini atar ve yabancı temsilcileri kabul eder, Milli Güvenlik Konseyi’ne başkanlık eder, parlamentonun uluslararası anlaşmalara ilişkin aldığı kararları uygular, barış zamanında Leton Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanı’dır ancak savaş zamanında bir Başkomutan atar, parlamento kararına bağlı olarak yabancı devletlere savaş ilan eder, parlamentonun feshedilmesini halkoylamasına sunabilir.[3] Bu önemli görevlere karşın Letonya’da asıl yürütme erki hükümetin elindedir. Parlamenter demokrasiyle yönetilen Letonya’da 100 sandalyelik Saeima (Letonya parlamentosu), 3 yılda (yeni yapılan bir anayasa değişikliğiyle 4 yıldan 3 yıla indirilmiştir) bir yenilenir.[4] Parlamento çoğunluğuna göre bir hükümet oluşur ve Başbakan belirlenir.
Nils Ušakovs
Ülkede 2011 yılında yapılan son genel seçimleri; Nils Ušakovs liderliğindeki Rusya’ya yakın ve sosyal demokrat çizgideki Ahenk Partisi (Saskaņas Centrs) yüzde 28,36 oyla kazanmış, ilk kez seçimlere giren eski Cumhurbaşkanı Valdis Zatlers liderliğindeki merkez sağ Reform Partisi (Reformu Partija) yüzde 20,82 oyla ikinci parti olmuş, büyük oy kaybı yaşayan Valdis Dombrovskis liderliğindeki diğer merkez sağ çizgideki Birlik Partisi (Vienotība) ise yüzde 18,83 oyla ancak üçüncü parti olabilmiştir.[5] Yine bu seçimde, Raivis Dzintars liderliğindeki milliyetçi-muhafazakâr çizgideki Milli Birlik Partisi (Nacionālā Apvienība) yüzde 13,88 oyla dördüncü olmuş, Raimonds Vējonis liderliğindeki sol-yeşil çizgideki Yeşiller ve Çiftçiler Birliği (Zaļo un Zemnieku Savienīb) ise yüzde 12,22 oyla beşinci olmuştur.[6] Seçimlerden birinci çıkan Ahenk Partisi bu oy oranıyla koalisyon hükümeti kurmayı başaramayınca, Reform Partisi, Birlik Partisi ve Milli Birlik Partisi arasında bir koalisyon hükümeti kurulmuş ve 2009’dan beri Başbakanlık görevinde bulunan Birlik Partisi lideri Valdis Dombrovskis böylelikle yerini korumuştur.[7] Ancak Dombrovskis, 21 Kasım 2013 tarihinde 54 kişinin öldürüldüğü Riga’daki bir süpermarketin çatısının çökmesi olayı sonrasında, 27 Kasım 2013 tarihinde Başbakan olarak istifa ettiğini açıklamış ve yerini ülkenin ilk kadın Başbakanı olan Laimdota Straujuma’ya bırakmıştır.[8]
Laimdota Straujuma
1951 doğumlu deneyimli bir politikacı olan ve ülkesinde daha önce Tarım Bakanlığı da yapmış olan Başbakan Laimdota Straujuma, 2014 genel seçimleri öncesinde de Birlik Partisi’nin (Vienotība) Başbakan adayı olarak seçimlere girmektedir. Mayıs ayında yapılan Avrupa Parlamentosu seçimlerinde Solvita Āboltiņa’nın liderliğinde partisinin aldığı yüzde 46’lık yüksek oy oranı, seçimler öncesinde Birlik Partisi ve Straujuma’yı favori aday yapmaktadır.[9] Geçtiğimiz seçimlerde birinci parti olmasına karşın hükümeti kuramayan ve son Avrupa Parlamentosu seçimlerinde de yüzde 13 gibi çok düşük bir oy oranına ulaşan Nils Ušakovs liderliğindeki Ahenk Partisi (Saskaņas Centrs), bu seçimlerde yeniden bir çıkış arayışında olacaktır. Ancak bu partinin Rusya Federasyonu’na yakınlığı ve Letonya’daki Rus azınlık hakkındaki olumlu görüşleri bu süreçte bu parti için dezavantaja dönüşecek gibi görünmektedir. Zira nüfusun neredeyse dörtte birini oluşturan Rus azınlıktan destek alması muhtemel Ahenk Partisi, Almanya’nın destek verdiği Letonya sağından bu son süreçte hiç destek alamayacaktır. Vjačeslavs Dombrovskis liderliğindeki Reform Partisi (Reformu Partija) seçimlerin bir diğer iddialı partisi olacaktır. Milli Birlik Partisi (Nacionālā Apvienība) ve Yeşiller ve Çiftçiler Birliği (Zaļo un Zemnieku Savienīb) de seçimlerde yer alacaklardır.
Sonuç olarak; Avrupa Birliği’nin Rusya ile son dönemde Ukrayna temelinde yaşadığı çekişme de dikkate alındığında, Letonya’da gerçekleşecek seçimler AB (Almanya ağırlığında) ile Rusya Federasyonu arasında bir bilek güreşine de sahne olacaktır. Almanya’daki Merkel iktidarı Letonya’da merkez sağa destek verecek, Rusya ve Letonya’daki Rus azınlık ise merkez soldaki Ahenk Partisi’ne güç katacaktır. Son tahlilde; seçimler sonrasında Birlik Partisi’nin tek başına ya da Reform Partisi ile bir koalisyon kurması ihtimali en güçlü seçenek olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] “Bilgi Notları Letonya’nın siyasi yapısı, 11.08.2010”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Riga Büyükelçiliği, Erişim Tarihi: 26.09.2014, Erişim Adresi: http://riga.be.mfa.gov.tr/ShowInfoNotes.aspx?ID=121289.
[2] “Andris Bērziņš”, Vikipedi, Erişim Tarihi: 26.09.2014, Erişim Adresi: http://tr.wikipedia.org/wiki/Andris_B%C4%93rzi%C5%86%C5%A1.
[3] “Bilgi Notları Letonya’nın siyasi yapısı, 11.08.2010”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Riga Büyükelçiliği, Erişim Tarihi: 26.09.2014, Erişim Adresi: http://riga.be.mfa.gov.tr/ShowInfoNotes.aspx?ID=121289.
[4] Madde 13’e bakınız; “The Constitution of the Republic of Latvia”, Latvijas Republikas Saeima, Erişim Tarihi: 26.09.2014, Erişim Adresi: http://www.saeima.lv/en/legislation/constitution.
[5] “Latvian parliamentary election, 2011”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 26.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Latvian_parliamentary_election,_2011.
[6] “Latvian parliamentary election, 2011”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 26.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Latvian_parliamentary_election,_2011.
[7] “Valdis Dombrovskis”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 26.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Valdis_Dombrovskis.
[8] “Laimdota Straujuma”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 26.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Laimdota_Straujuma.
[9] “European Parliament election, 2014 (Latvia)”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 26.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/European_Parliament_election,_2014_(Latvia).
Comments are closed.