Atlantik (Atlas) Okyanusu’nda Norveç Denizi’nde yer alan küçük bir ada ülkesi olan Faroe Adaları[1], 1948 yılından beri Danimarka’ya bağlı özerk bir bölgedir. Başkenti Tórshavn, resmi dilleri Faroece ve Danca olan Faroe, Danimarka’ya bağlı olmasına karşın Avrupa Birliği (AB) üyesi değildir. Kendi parlamentosu, hükümeti ve Başbakanı olan Faroe Adaları’nın dış politikası ve güvenlik politikası ise Kopenhag tarafından belirlenmektedir.[2] Ekonomisi neredeyse tamamen balıkçılık ve hayvancılık (koyun ve keçi yetiştirme) üzerine kurulu olan ülke, ayrıca Danimarka’dan her sene 68 milyon avro dolayında mali destek almaktadır.[3]
Faroe Adaları haritası
50.000 civarında nüfusu bulunan ve 1.399 kilometrekarelik bir alana sahip olan Faroe Adaları[4], 1946 yılında düzenlediği bağımsızlık referandumu[5] sonucunda az bir farkla (yüzde 50,73) bağımsızlık yanlılarının zaferine sahne olmuş; fakat Danimarka’nın bu referandumu tanımaması neticesinde, 1948 yılında Danimarka’ya özerk bir bölge olarak bağlanmıştır.[6] Ancak geçen yıllar içerisinde Faroe’de bağımsızlık yanlıları yeniden güçlenmiş ve neticede 2018 yılında ülkede Danimarka’dan ayrılma hakkının da yer alacağı bir anayasa değişikliği referandumunun düzenlenmesi kararı alınmıştır. Halihazırda parlamenter sistemin uygulandığı anayasal bir monarşi olan Faroe Adaları, Danimarka Kraliçesi Margrethe II’ye bağlıdır. Danimarka’nın atadığı yüksek komiser Lene Moyell Johansen ise Danimarka’yı adada temsil etmektedir.[7]
Aksel V. Johannesen
2015 Eylül ayından beri Faroe Adaları Başbakanı olarak görev yapan Sosyal Demokrat Parti (Javnaðarflokkurin) lideri Aksel V. Johannesen, 10 Şubat 2017 tarihinde anayasa referandumunun 25 Nisan 2018 tarihinde yapılacağını açıklamıştır.[8] Johannesen, aynı açıklamada anayasa değişiklikleri ile Faroelilerin bir millet (ulus) olarak tanımlanacağının ve bu şekilde self-determinasyon (kendi kaderini tayin etme) hakkına kavuşacağının altını çizmiştir.[9] Referanduma sunulacak anayasa değişiklikleri arasında Faroece dilinin ihya edilmesi ve cinsel ayrımcılığın yasaklanması gibi ilerici önlemler de vardır.[10] Danimarka hükümeti de kendi yasalarıyla çelişmediği sürece Faroelilerin anayasa değişikliği yapmasına karşı çıkmamaktadır. Faroe’deki solcular, Cumhuriyetçiler ve bağımsızlık yanlıları bu değişiklikleri desteklerken, Danimarka ile birlikte devam etmeleri gerektiğini düşünen muhafazakârlar bu değişikliklere katiyetle karşı çıkmaktadır.
Sonuçta, ülkede bu referandumun büyük olasılıkla kabul görmesi beklenmektedir. Ancak referandum, Danimarka’dan bağımsızlık anlamına da gelmeyecek ve aslında sadece böyle bir kararın uygulanabilmesinin önü açılacaktır. Ancak dünyada İskoçya (Birleşik Krallık’a bağlı), Quebec (Kanada’ya bağlı), Katalunya veya Katalonya (İspanya’ya bağlı) ve Kürdistan (Irak’a bağlı) örneklerinden de görüldüğü üzere, son yıllarda bağımsızlık referandumlarının giderek meşru kabul edildiği bir siyasi zemin oluşmaktadır. Demokratik devletler bu süreçleri halklarının kalplerini kazanarak başarıyla atlatabilirken (Kanada ve Birleşik Krallık), İspanya ve Irak’ta durum daha çok sertlik yoluyla ve askeri-polisiye önlemler geliştirmek şeklinde karşılanmaktadır. Bu sürecin nereye evrileceğini ise zaman belirleyecektir. Lakin tarihin bize öğrettiği, dönemsel olarak yaşanabilen geri gidişlere karşın, insanoğlunun demokrasi ve özgürlük yolunda istikrarlı bir şekilde ilerlediğidir.
Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] Hükümet web sitesi için; http://www.government.fo/.
[2] https://www.thelocal.dk/20170212/faroes-to-hold-referendum-on-new-constitution-in-2018.
[3] https://www.thelocal.dk/20170212/faroes-to-hold-referendum-on-new-constitution-in-2018.
[4] http://gazeteyolculuk.net/faroe-adalarinin-danimarkadan-bagimsizligini-oylayacagi-referandum-2018de.
[5] http://www.sudd.ch/event.php?lang=en&id=fo011946.
[6] https://www.economist.com/news/europe/21726032-and-what-it-has-do-price-fish-why-faroe-islands-want-independence-denmark.
[7] http://www.stm.dk/_p_14556.html.
[8] http://www.government.fo/news/news/referendum-on-faroese-constitution-to-be-held-on-25-april-2018/.
[9] http://www.government.fo/news/news/referendum-on-faroese-constitution-to-be-held-on-25-april-2018/.
[10] https://www.economist.com/news/europe/21726032-and-what-it-has-do-price-fish-why-faroe-islands-want-independence-denmark.
