Antonio Gramsci (1891-1937), İtalya’nın Sardunya bölgesinde doğmuştur. Gramsci’nin siyaset kuramına dair söyleyebileceğimiz herşey Selections from Prison Notebooks yani Hapishane Defterleri‘ne dairdir. Gramsci’nin siyaset kuramını değerlendirirken, iki noktanın altını çizmemiz gerekmektedir. Bunlardan birincisi; Gramsci’nin siyasal yaşam öyküsünü İtalya’nın içinde bulunduğu tarihsel dönemden ayrı tutamayız. Özellikle Fabrika Konseyleri dönemini anlatırken, İtalya’da yaşanan paralel olayları düşünmeden Gramsci’nin siyasal yaşam öyküsünü anlamamız olanaksızdır. İkincisi; Gramsci kavramlarını ortaya koyarken soyut “şeylerden” yola çıkarak değil, aksine somut durumlardan faydalanmıştır.
Özellikle “yapısal kerte” ve “üst yapısal kerte”yi oluşturan “tarihsel blok” kısmını anlamamız, ya da parti tartışmalarını yürütmüş olduğu ve siyaset teorisinde önemli bir yeri olan Machiavelli’nin (Makyavel) Prens kitabına gönderme yapan “Modern Prens” tartışması, somut değerlendirmeler bakımından mühimdir. Çünkü Gramsci, tarihsel bloğunun önemli bir parçasını oluşturan “devlet ve sivil toplum”u ele alırken ve “ideolojik hegemonya” tartışmasını yürütürken, somut durumlardan yola çıkmıştır. Bu somut durum, aslında Gramsci’nin siyaset teorisinin kendine özgü mücadele pratiğinin de bir parçasıdır.
Örneğin; “hegemonya”dan bahsederken, aynı zamanda Gramsci “karşıt hegemonya”dan da bahsetmektedir. Mücadele pratiğini, aktif olarak içinde yer aldığı İtalyan Komünist Partisi’nin yayın organında yani L’Ordine Nuovo adlı dergide devam etmiştir. Bu da demek oluyor ki, Gramsci’nin siyasal mücadelesi aslında pratikte bir mücadeledir ve İtalya’nın ulusal birliğini oluşturan “risorgimento” adındaki süreçle de yakından ilgilidir. Şu halde Gramsci için bilmemiz gereken belirli kavramlar bulunmaktadır.
Hegemonya tartışmasını Gramsci’den bağımsız olarak düşünemeyiz. Aynı zamanda Batı Marksizmi’ne (Avrupa Marksizmi) yeni bir tartışma alanı açan Gramsci, ayrıca Eurocommunism, Yeni Sol, Modernite-Post Modernite, Faşizmin Geneolojisi, Teori-Praksis ilişkisi, Post-Marksizm, Post-Kolonyalizm, Kuzey-Güney ilişkileri ve popüler kültürün sosyo- politik boyutlarını derinlemesine ele alıp incelemiştir. Bu kavramları incelerken, Hapishane Defterleri‘nden yararlanmaya çalışacağız. Zira Stuart Hall’un da belirttiği gibi,“Gramsci halihazırda Marksizm’in bazı miraslarını yerinden eden bir mücadele insanıdır”.
Gülçin SAĞIR
