Açılımı “Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act” (Amerika’nın Hasımları ile Yaptırımla Mücadele Yasası) olan CAATSA, 2 Ağustos 2017 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) yürürlüğe girmiş olan ve ABD’nin hasımları olarak adlandırdığı ülkelerle işbirliğine giden ülkeleri, kişileri ve kurumları kapsayan bir yaptırım yasası olarak bilinmektedir. Çeşitli yaptırım konuları ve etmenleri içerisinde barındıran CAATSA bağlamında; Rusya, İran ve Kuzey Kore hedef alınmaktadır.[i]
Türkiye’nin de yakın dönemde tanıştığı bu yaptırım yasası, ABD’nin hasım olarak nitelendirdiği ve yukarıda ismi geçen ülkelerle ABD’nin ulusal çıkarlarını zedeleyeceğine inanılan birtakım ilişki türünün kurulması engellenmesi amaçlanmaktadır. Türkiye’ye karşı Rusya’dan S-400 hava savunma sistemlerinin tedarikinden sonra uygulanmaya başlayan bu yasa, Hindistan’ın Rusya’dan S-400 alımı gerçekleştireceği gündeme geldiğinde fikir ayrılıklarını doğurmuştur. İlk başlarda, Hindistan’ın S-400 alımı için Rusya’yla görüşmesi ABD’li bazı Senatörler tarafından tepkiyle karşılanırken; ne Hindistan, ne de Rusya geri adım atmamış ve S-400 hava savunma sistemlerinin Hindistan’a tedarik edilmesi için çalışmalarına devam etmiştir. Hatta Rusya’nın Rosoboronexport devlet silah satıcısı Genel Müdürü Alexander Mikheyev, Rusya’nın Hindistan’a S-400 hava savunma sistemlerinin tedarikine yıl sonundan önce başlamayı planladığını ve sözleşmede belirtilen zaman dilimine uygun olarak 2021’in sonundan önce teslimatlara başlanacağını açıklamasına[ii] rağmen sürecin biraz uzadığı da bilinmektedir.
Hindistan’ın S-400 hava savunma sistemlerine sahip olabilmesi ve yaptırımlara uğramaması adına ABD’li senatörlerden Cumhuriyetçi Ted Cruz, Todd Young ve Roger Marshall, Hindistan’ın S-400 alımıyla gündeme gelen CAATSA yaptırımlarına karşı önlem almak üzere “İttifakları ve Liderliği Zedeleyen Beklenmedik Sonuçların Dolaylı Yollarla Azaltılması (CRUCIAL) Yasası” başlıklı tasarı sunmuştur. Bu tasarıya göre, Hindistan S-400 alımını gerçekleştirse dahi CAATSA yaptırımlarından muaf tutulması planlanmaktadır. Aslında tasarı olarak sunulan bu yasa teklifi, Hindistan’ın yaptırımlara neden uğramaması gerektiğini de açıkça ifade etmektedir. Tasarının tanıtımı esnasında Cruz konuşmasında: “Hindistan, (eski ABD Başkanı Donald) Trump yönetimi döneminde Çin’e karşı birleşen güvenlik mimarisinin kritik bir parçası. Çin’in saldırgan davranışlarına karşı koymak için Asya ve ötesinde kabiliyetli ortaklar gerekiyor ve ABD-Hindistan ilişkisi bu konuda çok taraflı çabalarımızın temel taşı haline geldi. Çin küresel egemenliğini genişletmeye çalışırken, Hindistan sömürüye direndi, savunma kabiliyetleri ve ekonomisi için başka arayışlara girdi. Şimdi, Başkan Joe Biden’ın Rusya’yı caydırmayı amaçlayan bu yaptırımlarının uygulanması tüm bu ilerlemeyi geri almak olur. Bunu yapmak, Çin’in saldırganlığına karşı savaşmak ve Hindistan’ı Rusya’ya bağımlı olmaya zorlamak gibi ortak güvenlik hedeflerimizi baltalamaktan başka bir işe yaramaz.” ifadelerine yer vermiştir.[iii]
Konuşmanın içeriğine ve detaylarına doğru inildikçe, Hindistan’ın CAATSA yaptırımlarından muaf tutulmasının talep edilmesi, ABD’nin Çin’e karşı uyguladığı veya uygulamaya çalıştığı politik hamlelerin bir devamı olarak nitelendirilebilir. Yaklaşık 30 yıllık bir iyi ilişki bağına sahip olan Hindistan ve ABD, aralarındaki ikili ilişkilerin zarar görmesini istememektedir. Özellikle Çin’in son 10 yılda uluslararası alanda gerçekleştirdiği atılımlar ve politik hamlelerle ABD’nin hegemonyasını sarsabilecek/tartışmaya açabilecek konuma geldiği de bilinmektedir. Bu minvalde düşünüldüğünde, ABD’nin Çin’i hem ekonomik, hem de siyasal açılardan perdelemek ve onun yükselişini baltalayabilmek adına Asya-Pasifik bölgesine giriş sağlamak ve o bölgedeki kritik ülkelerle ortaklıklar ve ittifaklar kurmanın öneminin farkına varmıştır. Bu farkındalığın en önemli aktörlerinden birinin Hindistan olacağı gerçeği de göz ardı edilmemiştir.
Hindistan, yukarıda bahsi geçen konularda ABD kadar hassas düşünceleri barındırdığını söylemek pek mümkün gözükmemektedir. Fakat Hindistan, daha hür bir siyasi hamle yaparak S-400 konusunda dirayetli yaklaşım göstermiştir. Nitekim Hindistan geçtiğimiz aylarda Rusya’dan S-400 ekipmanlarından bir kısmını da tedarik etmiştir.[iv] Bu durum ABD’yi endişelendirmiş olsa dahi, Hindistan ABD’nin kendisinden vazgeçemeyeceğinin de farkına varmıştır. Siyasal dengeleri iyi okuyan Hindistan (Modi), nitekim haklı da çıkarmış ve ABD’nin Hindistan ile yaklaşık 30 yıllık iyi ilişkilerini zedeleyecek hamleler atmama konusunda ılımlı bir yaklaşım sergilediğine şahit olmuştur. Denildiği gibi, ABD’nin bu tasarıyı önermesinin ana nedeni Çin’e karşı Asya-Pasifik’te kurulacak ittifaklara verdiği önemden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla ABD için, Hindistan’ın S-400 hamlesine karşılık bir yaptırım uygulaması gelmemesi, ikili ve çoklu ilişkilerin devamı için önem arz etmektedir.
CAATSA ve QUAD Bağlantısı
Hindistan’ın S-400 alımı konusunda muaf tutulmasına yönelik tasarının sunulması, aslında çok boyutlu bir düşünmeyi gerektirmektedir. ABD’nin bu hamlesini; Hindistan ve bölge ülkeleri açısından okumakla birlikte, küresel bağlamda da değerlendirmeye tabi tutmak oldukça önemlidir.
CAATSA yaptırımlarından Hindistan’ın muaf tutulması için sunulan gerekçelerden biri de QUAD ittifakının zarar görmesine mani olma olarak açıklanmıştır. Bunu açıkça dile getiren ABD’li senatör Young, CAATSA yaptırımlarının yasalaştığı dönem ile şu anki dönem arasında farklılıklar olduğuna işaret etmektedir.[v] Değişim gösteren uluslararası konjonktüre yapılan bu vurgu, ABD’nin politikalarında ve kararlarında değişiklikler yapabileceğini göstermektedir. Küresel rekabette rakip olarak gördüğü Çin’e karşı elini güçlendirmek isteyen ABD, Asya-Pasifik coğrafyasındaki ülkelerle ilişkilerini sorunsuz yürütmeye çalışmaktadır. Hindistan’ın S-400 hamlesine karşı, yasaların açıkça ifade ettiği yaptırımların uygulanmaması için esnek bir yol yaratılması, QUAD ittifakında oluşabilecek zararı önceden çözümleme girişimi olarak değerlendirilebilir. Dolayısıyla, bu tasarı Senato’dan ve Temsilciler Meclisi’nden geçtikten sonra Joe Biden tarafından imzalanarak kabul edilirse (ki hala bir gelişme yok), Hindistan ve diğer QUAD ülkeleri on yıllık bir süre zarfında herhangi bir yaptırımla karşılaşmayacak ve bu durumda var olan ikili ve çoklu ilişkilerin gelişimini sürdürmesine vesile olacaktır.
ABD, dünyanın hemen hemen her bölgesinden elini kontrollü bir şekilde çekerken, tüm dikkatini Asya-Pasifik coğrafyasına verdiği görülmektedir. Bu bağlamda bölge QUAD ve AUKUS gibi ittifaklar oluştururken, Çin ile yerinde mücadeleyi tercih etmiştir. Bu minvalde de ABD bölgeye giriş biletini, kurduğu ittifaklarla sağlamlaştırmayı da hedeflemektedir. Bu nedenledir ki Hindistan’a karşı CAATSA yaptırımlarının uygulanmaması için tasarı taslağının verilmesi, bölgeye ve bölge ülkeleriyle kurduğu ittifaklara ABD’nin çok büyük önem verdiğini göstermektedir.
Değerlendirme
Hindistan’ın Rusya’dan S-400 hava savunma sistemlerini envanterine dahil etme girişimleri, esas itibariyle ABD’nin CAATSA yaptırım yasası kapsamına girmemesi için en geçerli sebebin zikredilen ülkelerden biri olmaması olarak düşünülebilir. Fakat asıl arka plandaki nedenin, ABD’nin Çin politikasında yattığı söylenebilir. ABD’nin son dönemde nüfuzunun etkin olduğu bölgelerden kontrollü bir şekilde elini çekmesi ve tüm enerjisini Çin’i çevrelemek üzere kurduğu görülmektedir. Bu bağlamda Asya-Pasifik bölgesine büyük önem vermektedir. Nitekim bölgede AUKUS ve QUAD ittifaklarını kurmasını bu bağlamda okumak mümkündür. Tüm bu çerçevenin ardından Hindistan’ın S-400 alımı yönündeki hamlesine ABD’nin yaptırım uygulaması konusunda ikilemde kalmasının, küresel çıkarını öncelikli tutmasından kaynaklı olduğu söylenebilir. Mevzubahis CAATSA yaptırım yasasının Hindistan özelinde uygulanmaması karara bağlanırsa, ABD’nin QUAD ittifakına verdiği önem, ittifak içerisindeki ülkeler tarafından net bir şekilde anlaşılarak, ABD’nin nüfuzunun artmasına da neden olabilir.
Hüseyin YELTİN
[i] Hüseyin Yeltin (2020), “Türkiye ve S-400 Hava Savunma Sistemleri: Türkiye-ABD-Rusya İlişkilerindeki Yeri”, Anadolu Strateji Dergisi, 3 (1), s. 74.
[ii] “Russia to start S-400 supplies to India before year ends, state arms seller says”, TASS, https://tass.com/defense/1361171, (Erişim Tarihi: 31.05.2022).
[iii] “ABD Senatosuna Hindistan’ın S-400 alımı nedeniyle ABD yaptırımlardan muaf tutulması için tasarı sunuldu”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-senatosuna-hindistanin-s-400-alimi-nedeniyle-abd-yaptirimlardan-muaf-tutulmasi-icin-tasari-sunuldu/2410099, (Erişim Tarihi: 31.05.2022).
[iv] “ABD’nin yaptırım uygulamadığı Hindistan, S-400 ekipmanlarının bir kısmını aldı”, Euronews, https://tr.euronews.com/2022/04/15/abd-nin-yapt-r-m-uygulamad-g-hindistan-s-400-ekipmanlar-n-n-bir-k-sm-n-ald, (Erişim Tarihi: 31.05.2022).
[v] “ABD Senatosuna Hindistan’ın S-400 alımı nedeniyle ABD yaptırımlardan muaf tutulması için tasarı sunuldu”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-senatosuna-hindistanin-s-400-alimi-nedeniyle-abd-yaptirimlardan-muaf-tutulmasi-icin-tasari-sunuldu/2410099, (Erişim Tarihi: 31.05.2022).
